Για την Παναγία της Τήνου

 
Μέσα στο πλαίσιο των Διαδικτυακών Συναντήσεων και Μελετών, με τον γενικό τίτλο: «Εκκλησία και Κοινωνία», θα παρουσιαστεί αύριο Δευτέρα, 1η Δεκεμβρίου 2025, στις 7.00 μ.μ. (ώρα Αγγλίας), 9.00 μ.μ. (ώρα Ελλάδος / Κύπρου), μια ενδιαφέρουσα ομιλία, με θέμα: «Η Εικόνα της Απερίγραπτης Μητέρας του Θεού της Τήνου. Ιστορική και Βιωματική  προσέγγιση μέσα από  την  Ορθόδοξη Θεολογική σφαίρα».
 

Ομιλητής θα είναι ο Τήνιος κ. Αλέξανδρος Χατζίρης, Θεολόγος - Μουσικός - Πρωτοψάλτης - Διευθυντής Γυμνασίου στο Ιερό Νησί της Μεγαλόχαρης, ο οποίος θα προσεγγίσει το θέμα επιστημονικά αλλά και βιωματικά.
 
Ο σχετικός σύνδεσμος για την είσοδο στην εν λόγω συνάντηση έχει ως εξής:
 
Meeting link: meet.google.com/rvx-gyvc-mvo
 
Είσοδος Ελεύθερη! Όλοι ευπρόσδεκτοι!

Tο δώρο της μετάνοιας

Το υπέροχο αυτό και εξόχως διδακτικό βίντεο είναι βασισμένο σε αναφορές στο ονομαστό βιβλίο ΤΟ ΓΕΡΟΝΤΙΚΟ, βιβλίο στο οποίο έχουν με ευλάβεια και σεβασμό συγκεντρωθεί ιστορίες από τις ζωές των Πατέρων της Εκκλησίας μας και σταλαγματιές από την Πατερική Σοφία.

Την επιμέλεια του εν λόγω βιβλίου είχε η Γερόντισσα Θεοδώρα Χαμπάκη (+2016), Ηγουμένη της Ιεράς Μονής του Οσίου Θεοδοσίου, που αποτελεί δόξα καί καύχημα της Αργολίδος, της οποίας θεωρείται Προστάτης.

Επίσκεψη Πάπα σε Τουρκία και Λίβανο

 
Από της 27^ης Νοεμβρίου έως και την 2^α Δεκεμβρίου ο Πάπας Λέων ο 14^ος επισκέπτεται την Τουρκία και τον Λίβανο. Ο ίδιος με «Αποστολική Εγκύκλιο» του, η οποία επιγράφεται «Εντός της ενότητας της πίστης» και με δηλώσεις του στους διαπιστευμένους στο Βατικανό δημοσιογράφους εξέθεσε τους λόγους για τους οποίους πραγματοποιεί την εν λόγω επίσκεψη, την πρώτη του εκτός Ιταλίας. Όπως είπε, μεταβαίνει στη Νίκαια της Βιθυνίας (βορειοδυτική Μικρά Ασία) για να δώσει ένα «μήνυμα ενότητας» και στον Λίβανο για ένα «μήνυμα ειρήνης».
 

Η επίσκεψη στη Νίκαια του Πάπα Λέοντος γίνεται μετά την από τον Οικ. Πατριάρχη Βαρθολομαίο προς αυτόν ανανέωση της προσκλήσεως, την οποία είχε απευθύνει στον προκάτοχό του Φραγκίσκο. Τον προσκαλούσε  να μεταβούν σε αυτήν και από κοινού να εορτάσουν τα 1700 χρόνια από την σύγκληση της Α΄Οικουμενικής Συνόδου. Κατ’ αυτήν οι συνελθόντες 318 Πατέρες, μεταξύ άλλων, καταδίκασαν τις απόψεις του αιρετικού Αρείου και διακήρυξαν τα δόγματα της Πίστεως των Χριστιανών δια των πρώτων επτά (εκ των δώδεκα) άρθρων του Συμβόλου της Νικαίας.
 
Στη δήλωσή του (21/4/2025) για την εκδημία του Πάπα Φραγκίσκου  ο κ. Βαρθολομαίος υπενθύμισε την προς αυτόν πρόσκλησή του. Του έγραψε τότε: «Αγιώτατε, ύστερα από λίγα χρόνια συμπληρώνονται 1700 χρόνια από τη σύγκληση της Α΄Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια της Βιθυνίας. Θα είναι μία πολύ ωραία πράξις να πάμε και να εορτάσουμε αυτή την ιστορική επέτειο και να μιλήσουμε για την περαιτέρω πορεία των αδελφών Εκκλησιών μας προς το κοινό ποτήριο». Σημειώνεται ότι ο Πάπας, όντας απόλυτος ηγεμών και  έχοντας το αλάθητο, μπορεί να ομιλεί εκ μέρους σύμπασας της υπ’ αυτόν Εκκλησίας. Όμως κατά την Ορθόδοξη εκκλησιολογία ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως μπορεί να εκφράζει μόνο τη προσωπική του άποψη, έστω και ευχή…
 
Ο Πάπας Λέων δέχθηκε την πρόταση και την ενέταξε σε μια επίσημη επίσκεψη στην Τουρκία και μιαν «αποστολική επίσκεψη» στον δοκιμαζόμενο Λίβανο. Ο Πάπας δεν απέκρυψε τους λόγους  της «επίσκεψης ενότητας» στη Νίκαια και στο Φανάρι. Γράφει στην προαναφερθείσα εγκύκλιό του: «Οφείλουμε να αφήσουμε πίσω τις θεολογικές αντιθέσεις, που έχουν χάσει την αιτία της ύπαρξής τους, για να αποκτήσουμε μια κοινή σκέψη, και ακόμη περισσότερο, μια κοινή προσευχή εν Αγίω Πνεύματι προκειμένου να συγκεντρωθούμε όλοι σε μία μόνο πίστη και σε μία μόνο αγάπη». Για να επιτευχθεί αυτό ο Πάπας καλεί όλους «να ενισχύσουν την οικουμενική κίνηση, όπως την εννοεί ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ στην εγκύκλιο του «Ut unum sint» (Ίνα πάντες εν ώσιν).
 
Η αναφορά αυτή του Πάπα Λέοντος στην εγκύκλιο του προκατόχου του ξεκαθαρίζει πλήρως τί παγίως σημαίνει για τον ίδιο και γενικά για το Βατικανό η «ένωση στην πίστη και στην αγάπη». Το 88^ο άρθρο της Εγκυκλίου «Ut Unum Sint» επιγράφεται «Το λειτούργημα ενότητας του Επισκόπου Ρώμης». Σε αυτό, μεταξύ άλλων, αναφέρεται: «Μεταξύ των Εκκλησιών και εκκλησιαστικών Κοινοτήτων, η Καθολική Εκκλησία έχει την πεποίθηση ότι διατήρησε τη διακονία του διαδόχου του Αποστόλου Πέτρου, του Επισκόπου Ρώμης, που ο Θεός ίδρυσε ως “παντοτινή και ορατή αρχή και θεμέλιο ενότητας” (Σημ. Δογματική Διάταξη της Παπικής Εκκλησίας, αποφασισθείσα κατά την Β΄ Οικουμενική Σύνοδο του Βατικανού) και που το Πνεύμα στηρίζει, ώστε όλοι οι Χριστιανοί να καταστούν μέτοχοι αυτού του ουσιώδους αγαθού».
 
Στο ίδιο, 88^ο άρθρο, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄υπενθυμίζει ότι στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, στη Γενεύη και στις 12 Ιουνίου 1984, είχε εκφράσει την πεποίθηση ότι «σε πιστότητα προς την αποστολική παράδοση και την πίστη των Πατέρων στο λειτούργημα του Επισκόπου Ρώμης, αυτός αποτελεί την εγγύηση της ενότητας όλων των χριστιανών». Οι διατάξεις - δόγματα της Β΄Βατικανής Συνόδου και οι πάγιες πεποιθήσεις περί του Πρωτείου, από πολλούς  αιώνες πριν, των παπικών καθορίζουν σαφώς τους λόγους για τους οποίους ο Πάπας Λέων επισκέπτεται τη Νίκαια και το Φανάρι και ομιλεί για «ενότητα».
 
Σημειώνεται ότι η επίσκεψη του Πάπα στο Φανάρι είναι σύντομη, τυπική και στην προαναφερθείσα λογική. Κάνει εντύπωση ότι στην εγκύκλιό του ο Πάπας αναφέρει τον κ. Βαρθολομαίο ως «Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως» και όχι «Οικουμενικό». Από την πλευρά του ο Οικ. Πατριάρχης δεν επέτυχε να δώσει πανηγυρική διάσταση στη συνάντηση της Νικαίας, αφού από τους προκαθημένους των πρεσβυγενών Πατριαρχείων, που προσκάλεσε, μόνο ο Αλεξανδρείας αποδέχθηκε να παραστεί. Απουσιάζουν οι Αντιοχείας και Ιεροσολύμων. Ειδικά για τον Ιεροσολύμων ο κ. Βαρθολομαίος εξέφρασε ανοικτά τη δυσφορία του.   
 
Κατά το πρόγραμμά του στην Τουρκία ο Πάπας μένει από το μεσημέρι της 27^ης έως μετά το μεσημέρι της 30ής Νοεμβρίου. Το απόγευμα της πρώτης ημέρας το περνά στην Άγκυρα, όπου μεταβαίνει στο Μαυσωλείο του Κεμάλ, επισκέπτεται τον πρόεδρο Ερντογάν και συναντάται με το Διπλωματικό Σώμα. Στη συνέχεια αναχωρεί για Κωνσταντινούπολη.
 
Το πρωί της 28^ης Νοεμβρίου συναντάται με καθολικούς -κληρικούς και λαϊκούς- που διαμένουν στην Τουρκία και επισκέπτεται το παπικό γηροκομείο της Πόλης. Μετά το μεσημέρι της ίδιας ημέρας με ελικόπτερο μεταβαίνει στη Νίκαια, όπου συμμετέχει στην «οικουμενική συνάντηση προσευχής» και, μία ώρα μετά, επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη... Στις 29/11 το πρωί επισκέπτεται το Μπλέ Τζαμί - την Αγία Σοφία δεν μπορεί να την επισκεφθεί λόγω έργων συντήρησης και της εισόδου εντός αυτής βαρέων οχημάτων. Στη συνέχεια έχει συνάντηση με τους κληρικούς διαφόρων δογμάτων και το απόγευμα συμμετέχει στην Δοξολογία, που γίνεται προς τιμήν του στον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου, στο Φανάρι, και ύστερα υπογράφει κοινό μήνυμα με τον κ. Βαρθολομαίο. Μετά τη σύντομη συνάντησή τους, μεταβαίνει στην Βολκσβάγκεν Αρένα της Βασιλεύουσας, όπου τελεί τη λειτουργία για τους Ρωμαιοκαθολικούς. Στις 30 Νοεμβρίου, του Αγίου Ανδρέου, θρονικής εορτής του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως, ο Πάπας το πρωί μεταβαίνει στον Πατριαρχικό Ναό των Αρμενίων, όπου συμπροσεύχεται με τους Αρμενίους της Τουρκίας. Στη συνέχεια μεταβαίνει στον Ορθόδοξο Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου και παρακολουθεί τη Θεία Λειτουργία, συμπροσευχόμενος. Στη συνέχεια μαζί με τον κ. Βαρθολομαίο εξέρχεται στον εξώστη και ευλογεί τους παρισταμένους και μετά αναχωρεί για Βηρυττό.
 
Η διαδικτυακή παπική τηλεόραση «Reinformation.tv» τονίζει με ωμότητα  ότι ο Πάπας Λέοντας ΧΙV στην εγκύκλιό του «In unitate fidei» μιλάει περισσότερο για τον οικουμενισμό, όπως τον επιδιώκει το Βατικανό, παρά για την Πίστη. Αυτό αποδεικνύεται και από το πρόγραμμα της επίσκεψής του στην Τουρκία και στο Λίβανο. Το εν λόγω ΜΜΕ τονίζει ότι παγία αρχή του Βατικανού είναι πως «δεν υπάρχει σωτηρία εκτός της μάντρας της Καθολικής Εκκλησίας» και αυτήν προωθεί και ο σημερινός Πάπας δια του οικουμενισμού, της εγκαταλείψεως των δογμάτων και της υποταγής σε αυτόν. Επισημαίνει επίσης πως το Βατικανό έχει παρελθόν να αποδέχεται ή να ανέχεται διαφορετικά δόγματα ή συνήθειες Χριστιανών, φτάνει να τον αναγνωρίσουν ως «εκπρόσωπο του Χριστού επί της Γης ως ανώτατη εξουσία που κυβερνά την Οικουμενική Εκκλησία και ως Αρχή της ενότητας της Εκκλησίας». Επίσης φτάνει να αναγνωρίσουν ότι είναι ο ανώτατος νομοθέτης, ο οποίος μετατρέπει τις ουράνιες εντολές σε συγκεκριμένους νόμους... (Βλ. σχ. Φιλίπ Σέραρντ «Η Εκκλησία ο παπισμός και το σχίσμα», Εκδ. Πεμπτουσία, σελ. 62-63).
 
Το 1900 η Ορθόδοξος Εκκλησία δέχθηκε μιαν ακόμη «επίθεση αγάπης και ενότητας» της Εκκλησίας με βάση το Πρωτείο του Πάπα. Τότε το Οικ. Πατριαρχείο αντέδρασε έντονα. Με σειρά άρθρων του στο πατριαρχικό περιοδικό «Εκκλησιαστική Αλήθεια», εγκάλεσε τον τότε Πάπα Λέοντα ΙΓ΄, του οποίου το όνομα έλαβε ο σημερινός Πάπας γιατί τον εκτιμά, «για εωσφορική υπερηφάνεια και επί ενόχω διαστροφή της αρχαίας ομολογίας της Ορθοδόξου Πίστεως» (τευχ. 29, 21/7/1900, σελ.325-328).
 
Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Αλλαγές πληθυσμών σε Ελλάδα και Τουρκία

 
Τα στοιχεία του παρακάτω πίνακα αποτυπώνουν ανάγλυφα την εντελώς διαφορετική δημογραφική πορεία Ελλάδας και Τουρκίας τον τελευταίο αιώνα. Η Ελλάδα, με έναν πληθυσμό που παραμένει σχετικά σταθερός -από περίπου 7 εκατομμύρια το 1927 σε 10 εκατομμύρια το 2020- βιώνει σήμερα τις συνέπειες της γήρανσης, της χαμηλής γεννητικότητας και της μετανάστευσης των νέων. Αυτές οι τάσεις επηρεάζουν την κοινωνική συνοχή, την αγορά εργασίας και τη μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή δυναμική της χώρας, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούν την ανάγκη για πολιτικές που θα ενισχύσουν την οικογένεια, θα προσελκύσουν ανθρώπινο δυναμικό και θα αναστρέψουν τη δημογραφική κόπωση.
 

Αντίθετα, η Τουρκία παρουσιάζει μια εντυπωσιακή πληθυσμιακή αύξηση, από 13 εκατομμύρια το 1927 σε 84 εκατομμύρια το 2020. Η δημογραφική αυτή έκρηξη έχει ενισχύσει την οικονομική της παρουσία, έχει αυξήσει το νεανικό εργατικό δυναμικό και έχει συμβάλει στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας με έντονη αστικοποίηση και περιφερειακές ανισότητες. Η δημογραφική ασυμμετρία ανάμεσα στις δύο χώρες επηρεάζει αναπόφευκτα και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς τροφοδοτεί διαφορετικές αντιλήψεις περί ισχύος, ρόλου και προοπτικών στην περιοχή. Για την Ελλάδα, η κατανόηση αυτής της πραγματικότητας αποτελεί θεμέλιο για την ανάπτυξη μιας πιο στρατηγικής και μακροπρόθεσμης εθνικής πολιτικής που θα ενισχύει τη σταθερότητα και την ασφάλειά της.

Και πάντα πλήθεια!

 
Τα φανάρια  στους δρόμους ανάβουν πλέον νωρίτερα αφού τα σύννεφα που φορούν τα μουντά τους ρούχα, λόγω εποχής, προσθέτουν φερετζέδες στα μάγουλά τους. Το έχουν βάλει πείσμα να μας θυμίζουν πως ο χειμώνας δε θα αργήσει. Μα χρειαζόμαστε υπενθύμιση; Τα πάντα γύρω μας αυτό μας δείχνουν.
 

Τα κιτρινιασμένα φύλλα ξεκολλούν από τα δέντρα και χοροπηδούν σαν αφηνιασμένα άλογα που ο αμαξηλάτης δεν μπορεί να τα κάνει ζάφτι, για να πέσουν στο χώμα εξουθενωμένα και πάλι να σηκωθούν για  να αράξουν στις ρίζες των δέντρων μετανιωμένα που σήκωσαν αντάρα. Τα ίδια φύλλα που δεν ξέρουν πιά τι κάνουν και στην απελπισία τους, μουσκεμένα και τσαλακωμένα το βάζουν στα πόδια γραμμή  για να σωριαστούν αυτή τη φορά πάνω στους δρόμους και τα πεζοδρόμια δημιουργώντας στρώματα γλίστρας κατάλληλα για πεσίματα, κατάγματα και στραμπουλήγματα, πριν καταθέσουν τα όπλα. Οι χοντρές σταγόνες της βροχής ανακατεύονται σαν κακιές πεθερές εκεί που δεν τις πέφτει λόγος με το χώμα, γεμίζοντας τις λακκούβες με  λασπόνερα, ενώ πρωταγωνιστούν οι ομπρέλες, κόκκινες, κίτρινες, πράσινες, μπλέ, που και που καμιά μαύρη για να ταιριάζει με την μουντζούρα της εποχής. Χρειάζεται τίποτα άλλο;
 
Περνούν οι μέρες και λογιζόμαστε πως  φτάσαμε και πως προσπεράσαμε την γιορτή του Αγίου Φιλίππου; Στις Εικόνες φαίνεται νέος που θυμίζει Άνοιξη, αλλά αλοιώτικα μας τα λέει το καλαντάρι που δηλώνει με υπογραφή πως είναι φθινόπωρο και μάλιστα πλησιάζει στην λήξη του. Παρ’ όλο το γκρίζο χρώμα που μας τριγυρίζει, κάτι στον αέρα ψιθυρίζει  πως ως εδώ, ως εκεί τα Χριστούγεννα δεν θα αργίσουν. Χαρμόσυνα μαντάτα λοιπόν που φέρνει στις αποσκευές της η Σαρακοστή που προμηνύει την μεγάλη Γιορτή. "Άρχεται η νηστεία των Χριστουγέννων" γράφει το ημερολόγιο, "αρχίζει η νηστεία του Αη-Φιλίππου" έλεγε η γιαγιά μου απλοποιώντας την καθαρεύουσα, μολονότι συχνά την μεταχειριζόταν.
 
<Μητέρα, τι θα ψήσουμε αύριο;> ρωτούσε η θεία μου. <Εύκολο είναι παιδί μου>,  απαντούσε η γιαγιά  που δεν λάτρευε και τόσο το κρέας εκτός από το κυδωνάτο που ήταν, ας πούμε, και το αγαπημένο της φαγητό και η ειδικότητά της δίπλα στα ζαρζαβατικά στα οποία έδειχνε όλη της την μαεστρία. Αλλά, αφού η νηστεία αυτή επιτρέπει να τρώμε ψάρι εκτός Τετάρτης και Παρασκευής και ζώντας στα Θεραπειά όπου τα ψάρια αφθονούσαν, δεν πολυσκοτιζόμασταν και ότι δεν βρίσκαμε στην δική μας παραλία, κάποιος θα πεταγόταν στο Σαρίγερι, τρία χωριά παρακάτω, και θα το έβρισκε. Βέβαια ήταν και τα Εισόδια, που όποια μέρα και να είναι <καταλύεται ιχθύς>. Και μεταξύ των ιχθύων, σαν την βασίλισσα στην κυψέλη στα μελίσσια, στον Βόσπορο βασιλεύει η παλαμίδα. Η Πολίτικη παλαμίς, στην καθαρεύουσα, που όπως και να μαγειρευτεί μαγεύει και τέρπει λάρυγγα και γεύση. Η γιαγιά μου που δεν ήθελε <ψαρίλες> μέσα στο σπίτι, έβγαζε το μπρούντζινο μαγκάλι στο κατώφλι του σπιτιού της (το εξιστορούσε αργότερα) και την έψηνε στη χόβολη τυλιγμένη σε φύλλα συκιάς που ακόμα φυτοζωούσαν  κρεμάμενα στην γρια-μάνα τους που η κακομοίρα προσπαθούσε να τα κρατήσει πάνω της.
 
Και η λακέρδα; Εκείνες οι κατιφεδένιες ροδοκόκκινες φέτες τυλιγμένες με φροντίδα σε λαδόχαρτο απο το Μπαλούκ Παζάρ στο Πέρα που μόνο και να τις θυμάται κανείς ανοίγει η όρεξη. Λίγες σταγόνες λεμόνι και μια φέτα φρέσκο καρβέλι του φούρνου έφτανε να σε κάνουν να αγαπάς αυτήν την νηστεία. Από την άλλη πλευρά ήταν και τα μύδια, τηγανιτά με κουρκούτι από αλεύρι και ντούζικο, ακόμα και με μπύρα, συνοδεία πράσινης σαλάτας ΚΙVIRCIK (σγουρή) και πάλι συνοδεία χοντροκομμένες φέτες φρέσκου ψωμιού και ο ταραμάς, που θέλει καλό δούλεμα για να ασπρίσει, σταγόνα-σταγόνα το λάδι και το λεμόνι, προσεκτικά το μούσκεμα και το στράγγισμα του μπαγιάτικου ψωμιού και χαλάλι οι ώρες του ξεπετσώματος. Ευτυχώς που ήταν η λεμονόκουπα δίπλα στην γούρνα για να φύγει η μυρωδιά από τα χέρια.
 
Και το μυδοπίλαφο, με κουκουνάρια και σταπίδες που δεν χρειάζεται πιρούνι αφού τα τσόφλια κάνουν καλή δουλειά. Τώρα να μην σκεφτώ τους λαχανοντολμάδες και να ξεχάσω την σάλτσα από το ροβυδόζουμο χτυπημένο σαν κρέμα με μπόλικο μαϊντανό από πάνω; Γαρίδες και τσαγανοί και αντζούγιες που γέμιζαν το τραπέζι, και "πάντα πλήθεια", όπως ευχόταν η γιαγιά μου αφού έκανε τον Σταυρό της (και εμείς οι υπόλοιποι) πριν καθίσει στο τραπέζι για να φάμε. Την μισο-πείραζε ο μπαμπάς μου (που δεν ήταν και πολύ της νηστείας, παρ’ όλο που όλα αυτά που υπήρχαν αραδιασμένα ήταν  της αρεσκείας του, απλά δεν γούσταρε την λέξη) ρωτώντας της γιατί τρώμε αυτό και όχι το άλλο. Εκείνη που ήξερε τα πάντα γύρω από τις θρησκευτικές υποδείξεις, αφού καταγινόταν με την Σύνοψη που είχε μόνιμη θέση δίπλα στο προσκεφάλι της, έκανε πως δεν καταλάβαινε το πείραγμα. Παλαιότερα, αν είχε καμιά απορία, για αυτά τα πράγματα, θα πήγαινε κατ’ ευθείαν στον Παπά Θανάση, τον Ιερομόναχο Αθανάσιο Βροντόλαλο που αν δεν κάνω λάθος είχε Χιώτικια καταγωγή και που είχε βαφτίσει, παντρέψει, εξομολογήσει και κηδέψει κόσμο και κοσμάκη. Ήταν αυστηρός ο Παπά-Θανάσης -η ευχή του μαζί μας, όπως το είχαν συνήθειο να λεν- συνάμα σοφός και μέσα σε όλη του την αυστηρότητα, πολύ αγαπητός και μυστικοσύμβουλος της κάθε οικογένειας. Φυσικά, η συμβουλή του ήταν διαταγή. "Έτσι είπε ο παπα-Θανάσης"!
 
Ένας άλλος σοφός των Θεραπειών,  σοφότατος και αυτός ήταν ο Ζωγράφος, όχι ζωγράφος με πινέλα και καβαλέτο -μπορεί να είχε και τέτοιο ταλέντο- αλλά ήταν γιατρός. "Ο Ζωγράφος ο Γιατρός" με το όνομα. Αυτός ήταν ο άλλος μυστικοσύμβουλος της κάθε οικογένειας. Δεν τον πρόφτασα, αλλά πρόφτασα την αδελφή του, την κυρία Ευρυδίκη που ήταν η γιαγιά της παιδικής μου φίλης Αλέκας, που ήταν κόρη της καλλίφωνης κυρίας  Ιφιγένειας και του καπετάν Βασίλη -ο οποίος ήταν μαζί με τους άλλους Επιτρόπους στο παγκάρι με τα κεριά- και μικρή αδελφή της Τζούλιας και της Μαρίνας...
 
Βέβαια. <Ούτε όλα του γιατρού, ούτε όλα του Πνευματικού> ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων, ο Ζωγράφος ο γιατρός που λέτε και όπως ελέγετο, είπαμε,  υπήρξε πριν την δική μου εποχή, ήταν ένας αρχοντάνθρωπος, που γιατρονομούσε και  γιάτρευε τους πάντες και τα πάντα, τους έχοντες και τους μη έχοντες -δίχως να παίρνει κούρα από τους δεύτερους, όπως επίσης έλεγαν-, και όχι μόνο, αλλά και να αφήνει διακριτικά ένα χαρτζιλίκι, <<για τα παιδιά>> δίπλα στο πιατάκι του καφέ που με ευχαρίστηση έπινε. Σοφός και μάλλον αρχοντογέννητος άνθρωπος.
 
Το αρχοντικό του γειτόνευε με την Αγία Παρασκευή, το στασίδι της συζύγου του, ήταν αν όχι δίπλα, παραδίπλα στην ταριχευμένη καρδιά του Γεωργίου Ζαρίφη στην Εκκλησία, στην ίδια σειρά με αυτό της μαμάς μου, ακόμα μπορώ και φέρνω στα μάτια μου τη μπρούτζινη καλογυαλισμένη ταμπελίτσα με το όνομα της "Όλγα Ζωγράφου". Σε αυτό καθόταν πλέον η νύφη της, η κυρία Ευριδίκη.
 
Παρασύρθηκα κάπως και από τα εδέσματα που μας πρόσφερε η νηστεία του Αγίου Φιλίππου, βρέθηκα να μιλώ για κάποιους ανθρώπους που μόνο ακουστά τους είχα, αλλά έτσι γίνεται με μένα, η μια κουβέντα φέρνει την άλλη και όταν τα Θεραπειά παρελαύνουν μπροστά στα μάτια μου, η Αγία Παρασκευή με όλα της τα υπάρχοντα κρατά την σημαία.
 
Γεννημένος στην Γαλιλαία και Ελληνιστής ο Άγιος που με την γιορτή του "άρχεται η νηστεία" και η προετοιμασία για τις μεγάλες μέρες της Χριστιανοσύνης, άφησε τα επίγεια στην Ιεράπολη, το σημερινό Παμουκ Καλέ, κοντά στο Ντενιζλί, αυτόν τον  βελουδένιο κατάλευκο σαν βαμβάκι τόπο, με τα ιαματικά νερά,  στην δικιά μας Ανατολή. Παλιά, πολύ παλιά, λέμε για την εποχή των Σταυροφοριών, υπήρχε Ι. Ναός εκεί και τα ερείπια υπάρχουν ακόμα.  Το 2011, σκαπάνη αρχαιολόγων ανακάλυψε τάφο που κατά πάσα η πιθανότητα είναι αυτός του Αγίου Φιλίππου.
 
Δεν ξέρω αν βρίσκεται Εκκλησία αφιερωμένη στην μνήμη του στην Πόλη,  βρίσκεται όμως στην παλιά όμορφη Αθήνα, στο Θησείο, ιστορική, ιστορικότατη θα έλεγα. Σε αυτήν πήγα πολλές φορές περπατώντας από την Πανδρόσου, στο Μοναστηράκι και από εκεί προς το Θησείο. Υπάρχει και ακόμη μιά (θα υπάρχουν και άλλες σε άλλα μέρη), στην Νίκαια, όχι της Βιθυνίας και της Γαλλίας αλλά της Αττικής. Στον γεμάτο πεύκα λόφο, της Δεξαμενής Νικαίας, όπως ανακάλυψα διανύοντας έναν αναγνωστικό  περίπατο, σε ένα άρθρο του 2018  στην εφημερίδα <Τα Αθηναϊκά>, πως στις 20 Νοεμβρίου 1947 θεμελιώθηκε Ιερός Ναός αφιερωμένος στον Άγιο Φίλιππο και στην Αγία Ελισάβετ προς τιμήν του πριγκιπικού (τότε) ζεύγους Ελισάβετ και Φιλίππου. Τα θυρανοίξια έγιναν με κάθε επισημότητα τον Νοέμβριο του 1949. Όταν το ζεύγος ήρθε στην Ελλάδα το 1950, επισκέφθηκε την περιοχή φυσικά και την Εκκλησία και φυτεύτηκαν δυο κυπαρίσσια εις ανάμνηση του γεγονότος.
 
Να τι μαθαίνει κανείς διαβάζοντας...
 
Περάσαμε τα Εισόδια, μεγάλη Γιορτή στο Πέρα της Πόλης μας, της Αγίας Αικατερίνης σήμερα, του Αγ.  Στυλιανού αύριο και του Αγίου Ανδρέα σε λίγες μέρες.
 
Σε όσους γιόρτασαν, γιορτάζουν και θα γιορτάζουν, ευχές για ό,τι καλύτερο.
 
Νίκη Beales
 
Μπάκιγκχαμ, Αγγλία
25 Νοεμβρίου 2025

Μένανδρος ο σοφός ποιητής

 
Έναν σοφό, αλλά όχι τόσο γνωστό ποιητή - κωμωδιογράφο των ελληνιστικών χρόνων, τον Αθηναίο Μένανδρο (342-292 π.Χ), προβάλλει με το πολύ ενδιαφέρον και κομψότατης έκδοσης βιβλίο της η αξιόλογη φιλόλογος Ευαγγελία Βαλάτα - Τσιάμα. Έγραψε πάνω από εκατό έργα - κωμωδίες. Από αυτά διασώθηκαν λίγα σε σπαράγματα και δύο ολόκληρα, «Ο δύσκολος» και «Οι επιτρέποντες». Και όμως αυτός ο «δύσκολος» στην ανακάλυψη ποιητής έχαιρε της εκτίμησης μεγάλων λογοτεχνών και ιστορικών και μας άφησε σπουδαία κληρονομιά από γνωμικά του.
 

Ο Μένανδρος έζησε στην Αθήνα -μεταξύ Κηφισιάς και Φρεαττύδας- υπό διαδόχους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όταν πια δεν υπήρχε Δημοκρατία σε αυτήν. Λόγω του πολιτικού και κοινωνικού περιβάλλοντος η γραφή του Μενάνδρου ήταν διαφορετική από αυτή του Αριστοφάνη, όμως και οι δύο -με τον τρόπο τους- ήθελαν το καλό της πόλης τους. Όπως γράφει η Ευαγγελία Βαλάτα - Τσιάμα η ποίηση του Αριστοφάνη και των άλλων εκπροσώπων της παλαιάς Αττικής κωμωδίας ήταν κατ’ εξοχήν πολιτική, με την έννοια ότι αντλούσε τη θεματολογία της από την τρέχουσα επικαιρότητα της πόλης: πολιτική, κοινωνική, φιλοσοφική, αλλά και λογοτεχνική. Η νέα Αττική κωμωδία με τον Μένανδρο ήταν απολιτική, με την έννοια ότι σπάνια γίνεται αναφορά σε πρόσωπα της σύγχρονής του πολιτικής εξουσίας. Επίσης ο Μένανδρος απομακρύνθηκε από την αμιγή Αττική διάλεκτο. Απευθυνόμενος στο επί των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου δημιουργηθέν  κοσμοπολίτικο κοινό και για να μετακενώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα μηνύματά του, υιοθέτησε τη διαμορφούμενη τότε Ελληνιστική κοινή διάλεκτο.
 
Μπορεί να χάθηκε το μέγιστο μέρος του έργου του Μενάνδρου, όμως μένει η, ανά τους αιώνες εκτίμηση μεγάλων λογίων. Ο Πλούταρχος, τον 2ο μ.Χ. αιώνα,  γράφει η Ευαγγελία Βαλάτα - Τσιάμα, φαίνεται να τον θαυμάζει απεριόριστα, για το ύφος και το ήθος του. Στα νεότερα χρόνια, τον 19ο αιώνα, ο Γερμανός ποιητής και φιλόσοφος Γκαίτε είχε γράψει στον φίλο του Γιόχαν Πέτερ Έκερμαν: «Εκτός από τον Σοφοκλή, δεν αγαπώ κανέναν άλλο σαν τον Μένανδρο».
 
Ως δείγματα της γραφής και της φιλοσοφίας του Μενάνδρου αναφέρονται δύο μικρά αποσπάσματα από τα έργα του «Ο δύσκολος» και «Οι επιτρέποντες». Πρώτα, σχετικά με  τον «Δύσκολο». Στο τέλος του έργου μονολογεί ο Κνήμωνας, ο «δύσκολος» γέρος αγρότης:
 
«Ένα ήταν το λάθος μου, ίσως: Νόμιζα πως σε όλα εγώ είχα αυτάρκεια, πως δεν είχα την ανάγκη κανενός. Τώρα που είδα πως το τέλος της ζωής είναι κοντά και αναπάντεχο, το νιώθω πως γελιόμουνα σε αυτό… Αλλά βλέποντας τον κόσμο, πώς περνά κι έχει στο νου όλο στο άτιμο το κέρδος, τόσο μου είχε το μυαλό πια θολώσει, που έλεγα ότι, μα τον Ήφαιστο, ποτέ άνθρωπος του ανθρώπου του άλλου δεν θα θέλει το καλό. Να πού σκόνταφτα. Μα τώρα μ’ έκαμε να δω το φως ο Γοργίας, με το να κάμει πράξη ανθρώπου ευγενικού» (Σημ. Μενάνδρου «Ο δύσκολος ή ο Μισάνθρωπος», Έμμετρη μετάφραση Θρασύβουλου Σταύρου, Έκδοση Εταιρείας Σπουδών Σχολής Μωραΐτη, σελ. 84).
 
Από τους «Επιτρέποντες» και από το βιβλίο της Ευαγγελίας Βαλάτα - Τσιάμα, αναφέρεται μέρος από το τέλος του έργου, όταν ο δούλος Ονήσιμος απευθυνόμενος στον «επιτρέποντα» γέρο Σμικρίνη και εμμέσως στο κοινό λέγει:
 
«Ο φίλος ονομάζει το κακό ανάγκη. Ποιος λοιπόν τον καταστρέφει αν όχι ο χαρακτήρας του; Όμως τώρα πού ’χεις βαλθεί να κάνεις μιαν αδικία, σε γλίτωσεν η τύχη σου και βρίσκεις τις ατυχίες εκείνες ξελυμένες κι όλους να ’χουν φιλιώσει. Γι’ αυτό το λέω να μη σε ξαναδώ να δείχνεις τόση φούρια, Σμικρίνη…».
 
Η σοφία του Μενάνδρου δεν φαίνεται μόνο από τα έργα του, που διασώθηκαν και από τα αποσπάσματα των έργων του, που ανακαλύφθηκαν. Αποδεικνύεται και από τα γνωμικά του, που διασώθηκαν και λέγονται σε όλο τον κόσμο. Η Ευαγγελία Βαλάτα - Τσιάμα αναφέρει τα κυριώτερα. Ο Απόστολος Παύλος στην Α΄προς Κορινθίους Επιστολή του (ιε΄, 33) φαίνεται ότι γνώριζε το έργο του Μενάνδρου, αφού δανείζεται από το έργο του «Θαΐς» τον στίχο «Φθείρουσι ήθη χρηστά ομιλίαι κακαί». Άλλα, που εξακολουθούν να μνημονεύονται, είναι το «Δρυός πεσούσης πας ανήρ ξυλεύεται», το «Δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού», το «Παιδεία γαρ εστί βακτηρία βίου», το «τα δάνεια τους ελευθέρους δούλους ποιεί», το «φοβού το γήρας, ου γαρ έρχεται μόνον» και, ίσως το σημαντικότερο, «Ως χαρίεν άνθρωπος, όταν άνθρωπος ή»  και άλλα.
 
Είναι πολύ σημαντικό, το προ ολίγου χρόνου εκδοθέν από τις εκδόσεις «Μένανδρος» βιβλίο της Ευαγγελίας Βαλάτα - Τσιάμα, γιατί είναι ευκολοδιάβαστο και δίνει με μεταδοτικότητα και με ακρίβεια στον αναγνώστη του να αντιληφθεί το ήθος του ποιητή Μενάνδρου και την αξία του έργου του. Κηφισιώτισσα η ίδια θέλησε και πέτυχε να προβάλλει τον αρχαίο και λίγο γνωστό στο ελληνικό κοινό μεγάλο συμπολίτη της.
 
Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Ρωσία και Ελλάδα - Β΄

 
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ο Ελληνισμός ήταν ΠΑΝΤΑ καρφί στο πλευρό της Ρωσίας!!!
 

ΑΣ ΡΙΞΟΥΜΕ ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
 
1770: Η Ρωσία υποκινεί επανάσταση στο Αιγαίο ως αντιπερισπασμό, με αποτέλεσμα τη μαζική σφαγή και δουλοποίηση Ελλήνων.
 
1798–1807: Η Ρωσία και οι Οθωμανοί συνεργάζονται στην κατοχή των Ιονίων Νήσων.
 
1821: Η Ρωσία καταδικάζει την Ελληνική Επανάσταση και επιτρέπει στους Οθωμανούς να εισέλθουν στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και να εξοντώσουν τον Ιερό Λόχο.
 
1821–1829: Η Ρωσία δεν θέλει ανεξάρτητη Ελλάδα, αλλά τρεις αυτόνομες ηγεμονίες.
 
1840–: Η Ρωσία προωθεί τον Πανσλαβισμό και δημιουργεί το Μακεδονικό Ζήτημα.
 
1870–1908: Η Ρωσία υποστηρίζει τη Μεγάλη Βουλγαρία, την Εξαρχία και Βούλγαρους τρομοκράτες στη Μακεδονία.
 
1899: Η Ρωσία ανατρέπει την ελληνική κυριαρχία στο Πατριαρχείο Αντιοχείας.
 
1901: Μέσω των γεγονότων των «Ευαγγελικών», η Ρωσία υπονομεύει το ορθόδοξο φρόνημα στην Ελλάδα.
 
1913: Η Ρωσία απαιτεί αυτόνομο καθεστώς για το Άγιον Όρος υπό ρωσική προστασία.
 
1914–1917: Η Ρωσία διεκδικεί την Κωνσταντινούπολη και ασκεί βέτο στην ελληνική παρουσία στην Ιωνία και στα Στενά.
 
1918–1919: Οι Μπολσεβίκοι εξαπολύουν διωγμούς κατά των Ελλήνων της Κριμαίας.
 
1919–1922: Οι Μπολσεβίκοι υποστηρίζουν τους Τούρκους εθνικιστές του Κεμάλ με χρυσό, όπλα, εκπαιδευτές και εθελοντές. Η ήττα του 1922 οφείλεται στη ρωσική παρέμβαση.
 
1934: Η ΕΣΣΔ θεσπίζει για πρώτη φορά «μακεδονική εθνότητα» μέσω της Κομιντέρν.
 
1937–38: Η ΕΣΣΔ πραγματοποιεί εθνοτικές εκκαθαρίσεις Ελλήνων.
 
1939–1941: Η ΕΣΣΔ υποστηρίζει τον Άξονα και τον Νοέμβριο του 1940 (ενώ η Ελλάδα πολεμά την Ιταλία) ζητά να ενταχθεί στον Άξονα και η Βουλγαρία να αποκτήσει πρόσβαση στο Αιγαίο.
 
1940–1941: Η ΕΣΣΔ υποστηρίζει τις ιταλικές και γερμανικές εισβολές και τον Ιούνιο διακόπτει τις διπλωματικές σχέσεις με την ηττημένη Ελλάδα.
 
1946: Η ΕΣΣΔ επιβάλλει την αποστρατιωτικοποίηση των Δωδεκανήσων και αντιτίθεται στα ελληνικά αιτήματα για τη Βόρεια Ήπειρο.
 
1946–1949: Η ΕΣΣΔ υποστηρίζει τον εμφύλιο και την προσπάθεια απόσπασης της Μακεδονίας υπέρ των σλαβικών βαλκανικών κρατών, και πολεμά διπλωματικά την Ελλάδα στον ΟΗΕ.
 
1955–1974: Η ΕΣΣΔ υπονομεύει την ένωση της Ελλάδας και της Κύπρου.
 
1961: Η ΕΣΣΔ απειλεί την Ελλάδα με πυρηνικό πλήγμα και την ισοπέδωση της Ακρόπολης.
 
1969: Η KGB σχεδιάζει βομβιστική επίθεση στο Τουρκικό Προξενείο Θεσσαλονίκης, ενοχοποιώντας Έλληνες ώστε να δημιουργήσει ένταση στο νοτιοανατολικό μέτωπο του ΝΑΤΟ.
 
1974: Η ΕΣΣΔ καλύπτει την τουρκική εισβολή στην Κύπρο για να αποδυναμώσει το ΝΑΤΟ.
 
1991: Η Ρωσία είναι η πρώτη που αναγνωρίζει τα Σκόπια ως «Μακεδονία».
 
1991–: Η Ρωσία υπονομεύει την ελληνική ηγεσία στην Ορθοδοξία με κάθε μέσο.
 
2005–2022: Η Ρωσία χρηματοδοτεί ακραία κόμματα, δημοσιογράφους, πολιτικούς και μέσα ενημέρωσης μέσω ολιγαρχών, για να δημιουργήσει εσωτερικά προβλήματα στην Ελλάδα και να εδραιώσει το αφήγημα του «αδελφού λαού» και του Ηγέτη του.
 
2017–: Η Ρωσία δίνει S-400 στην Τουρκία, κατασκευάζει τον πυρηνικό της σταθμό και συνεργάζεται με την Τουρκία στη Συρία και στον Καύκασο.
 
2020: Η Ρωσία στηρίζει τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
 
2021: Η Ρωσία υπονομεύει το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας ιδρύοντας Εξαρχία στην Αφρική.
 
2022: Η Ρωσία καταστρέφει τον Ελληνισμό στην Ουκρανία και απειλεί ανοιχτά την Ελλάδα, χαρακτηρίζοντάς την «εχθρικό κράτος»!!!

Ζήσε

Δεν είναι λίγες οι φορές που κάνουμε απολογισμό. Κάποια ευλογημένη ψυχή (θαρρούμε ο κυρ Δημήτρης ο Παναγόπουλος) έλεγε πως πρέπει να μιμούμαστε τους παλιούς μπακάληδες, που κάθε βράδυ βγάζανε το τεφτέρι, να κάνουνε τη σούμα της ημέρας που έφευγε. Έτσι και εμείς, κάθε νύχτωμα, καλό είναι να λογαριάζουμε της ημέρας τα έσοδα τα έξοδα και τα… βερεσέδια, που άφησε πίσω οφειλόμενα η ψυχή μας. 

Στου Ουρανού το κατάστημα αδελφοί μου, δεν θα συναντήσουμε ποτέ την ταμπέλα-υπενθύμηση που βλέπαμε παλιά στα μαγαζάκια της γειτονιάς: Πίστωση δεν δίδεται… Το αντίθετο! Εκεί η μακροθυμία και η χρηστότητα του Χριστού μας, δίνει συνεχή και επαναλαμβανόμενη αμέτρητες φορές πίστωση. Τα πάντα καταγράφονται, δεν παραγράφονται αλλά… διαγράφονται! Και η διαγραφή τους, γίνεται με τον πλέον ανέξοδο και απλό τρόπο. Μια ρανίδα από δάκρυ και το πετραχήλι του πνευματικού… Και λευκό ξανά το τεφτέρι της ψυχής. Δυστυχώς όμως, δεν τα βλέπουμε πάντα έτσι τα πράγματα. Στους απολογισμούς μας,  άλλα τις περισσότερες φορές μετράνε. Έφτασα σου λέει ο αδελφός τα 50 μου χρόνια και τι χάρηκα απ’ τη ζωή; Δίκιο έχει ο μακαρίτης ο Χιώτης σε εκείνο το παλιό του τραγουδάκι με τίτλο: Ζήσε! που έλεγε:
 
«Γλέντα, γλέντα, γιατί αλλιώς είσαι κορόιδο με πατέντα..., Ζήσε, ζήσε και κορόιδο σαν τους άλλους να μην είσαι, που περνάνε τη ζωή τους δίχως να χαρούν σταλιά, από τη δουλειά στο σπίτι κι απ’ το σπίτι στη δουλειά… ζήσε, όπα, όπα... αν μπορείς και κάθε βράδυ γλεντοκόπα, η ζωή μας είναι λίγη τα μαλλιά γεμίζουν χιόνια, δεν θα ζήσει η αφεντιά σου εκατόν ογδόντα χρόνια…».
 
Τώρα να πεις, σε αυτόν τον... πεντηκοντούτη αδελφό το Παύλειο… καί οἱ χρώμενοι τῷ κόσμῳ τούτῳ ὡς μή καταχρώμενοι· παράγει γάρ τό σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου (Α’ Κορ. 7, 31), ή να θυμηθείς κάτι από τα μακάρια και ουχί μακάβρια της νεκρωσίμου και από τον Χιώτη να περάσεις στα πολύ βαθέα του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού με το: Ὡς ἄνθος μαραίνεται, καί ὡς ὄναρ παρέρχεται…
 
Θυμόμαστε εκείνον τον πανούργο εισηγητή στο συνέδριο των δαιμόνων που αν και νεόκοπος στην διαβολή και την ψυχοφθορά άφησε εποχή με την εισήγησή του… Να μην λέμε στους ανθρώπους ότι δεν υπάρχει Θεός ή διάβολος… Να τους λέμε ότι όλα αυτά υπάρχουν και Θεός και ο Αρχέκακος και τα μυστήρια της Εκκλησίας… Αλλά να τους διαβεβαιώνουμε πως έχουν χρόνο μπροστά τους… και ότι δεν ήρθε η ώρα ακόμα…
 
Έτσι να λογαριάζουμε αδελφοί μου, ότι τώρα είναι η στιγμή να σβήσουμε το τεφτέρι με τα χρέη… και να ετοιμαστούμε όντως για να… ζήσουμε! ἰδοὺ νῦν καιρός εὐπρόσδεκτος, ἰδού νῦν ἡμέρα σωτηρίας (Β΄ Κορ. 6, 2).
 
Και κάτι τελευταίο. Το έχουμε ξαναπεί και ξαναγράψει: Δεν υπάρχει σχεδόν κανένα  τραγούδι, το οποίο να μην μπορεί να μας δώσει μήνυμα αιώνιας προοπτικής, αν το φιλτράρουμε όμως με το φίλτρο της Αγίας μεταστρεψιμότητας. Το ζήσε, του μακαρίτη του Εμμανουήλ, αποτυπώνει ανάγλυφα το πνεύμα μιας παρατεταμένης εποχής που ξοδεύεται  μέσα στο πρόσκαιρο. Είναι η αγωνιώδης φωνή του ανθρώπου, ιδίως των ιδιαζόντως σκοτεινών  ημερών μας,  που θέλει να παρακάμψει τον θάνατο περνώντας καλά, να βρει χαρά και νόημα σε έναν κόσμο δίχως  Θεό. Ένας Θεός που δεν απορρίπτει βέβαια αυτό το ζήσε, αλλά το γεμίζει με το αιώνιο. Το ζήσε του Χιώτη, μοιάζει με εκείνο το: φάε πιές ευφραίνου του άφρονος πλουσίου. Ας το ακούσουμε ως: λάβετε και πίετε εξ Αυτού πάντες! Τώρα και όχι αύριο επίστρεψε και... Ζήσε εν Χριστώ!
 
Νώντας Σκοπετέας

Ροσσίνι στο Μπρίστολ

 
Χθες βράδυ παρακολουθήσαμε μια μουσική πανδαισία στον Καθεδρικό Ναό του Μπρίστολ, όπου ο μουσικός οργανισμός Bristol Choral Society παρουσίασε το έργο του παγκοσμίου φήμης Ιταλού συνθέτη Τζοακίνο Ροσσίνι με τον τίτλο «Petite Messe Solennelle». Αυτό είναι μια οπερατική μουσική Θεία Λειτουργία.
 

Τους καλλιτέχνες και τα όργανα, καθώς και την πολυπληθέστατη χορωδία διηύθυνε η έμπειρη Μαέστρος Hilary Campbell. Στην εκδήλωση ξεχώρισε η εξαιρετική -παρότι νεοτάτη- Λιθουανή πιανίστρια Marija Struckova.
 

Μέλος της έξοχης χορωδίας ήταν και η φίλη μας Υβόννη Devereux, της οποίας ο σύζυγος Richard Devereux είναι Μέγας Φιλέλληνας.
 

Το εν λόγω μουσικό έργο συνέθεσε ο Ροσσίνι το 1864 στο Παρίσι. Είναι βαθύτατα συγκινητικό ότι ο συνθέτης όταν ολοκλήρωσε το έργο του έγραψε στο τέλος του χειρογράφου του τα εξής λόγια:

«Κύριε, να λοιπόν που τελείωσε αυτή η φτωχική μικρή λειτουργία. Άραγε έγραψα ιερή μουσική ή μάλλον βλάσφημη; Γεννήθηκα για την κωμική όπερα, όπως πολύ καλά το ξέρεις. Όχι πολλή τεχνική, λιγάκι καρδιά, αυτό μόνο. Στείλε μου την ευλογία σου και χάρισέ μου τον παράδεισο»!

Countries mentioned in the Bible

 
This map highlights several European regions that are referenced in the Bible, showing how far-reaching the events and travels of early Christianity truly were. Among the places featured, Greece stands out as a significant centre of early missionary activity. Cities such as Philippi, Thessalonica, Corinth, and Athens appear throughout the New Testament, especially in the book of Acts and Paul’s letters. These locations became key hubs where the message of the gospel spread, and they continue to hold deep historical and spiritual importance for readers of Scripture today.
 

Cyprus also plays an important role in the biblical narrative. It is mentioned in the book of Acts as the homeland of Barnabas and one of the first destinations visited by Paul and Barnabas on their missionary journey. The island served as an early crossroads for the Christian faith as it moved outward from the Middle East into the wider Mediterranean world. By viewing these regions together on the map, we gain a clearer appreciation of the geographical scope of the biblical story and the real places where these formative events unfolded.

Ο μηχανόβιος «γκρινιάρης» των Χριστουγέννων

 
Χθες, καθώς οδηγούσα σε έναν δρόμο του Ανατολικού Μπρίστολ, αντίκρισα ένα από τα πιο απρόσμενα και χαρούμενα θεάματα του φετινού χειμώνα. Ένας άνθρωπος ντυμένος ως ο γνωστός πράσινος… «γκρινιάρης» των Χριστουγέννων, που η εμφάνισή του θυμίζει Άη Βασίλη (είναι ο ήρωας Γκριντς [The Grinch], ο φανταστικός πράσινος χαρακτήρας από το βιβλίο του Dr. Seuss «How the Grinch Stole Christmas»), περνούσε πάνω σε μια στολισμένη μηχανή που έλαμπε από γιρλάντες και χριστουγεννιάτικα στολίδια. Η εικόνα ήταν τόσο παράξενη και ταυτόχρονα γιορτινή, που δεν γινόταν να μην τραβήξει το βλέμμα όλων όσων βρίσκονταν στον δρόμο.
 

Πίσω από τον αναβάτη, μια μικρή διακοσμημένη χριστουγεννιάτικη «καρότσα» με δέντρο και δώρα ολοκλήρωνε την εντυπωσιακή σύνθεση, σαν μια μηχανόβια εκδοχή του έλκηθρου του Άη Βασίλη. Η αντίθεση ανάμεσα στο καθημερινό αστικό τοπίο και στην εκρηκτική γιορτινή εμφάνιση αυτού του παράξενου «Άη Βασίλη» σε δύο ρόδες γέμισε τον δρόμο χαμόγελα. Ήταν μια μικρή υπενθύμιση πως η γιορτινή διάθεση μπορεί να εμφανιστεί όπου και αν βρίσκεσαι - και συχνά με τον πιο απροσδόκητο τρόπο.

Η αγαπημένη φράση του Ιησού

 
Δεν υπάρχει χωρίο στην Καινή Διαθήκη που να λέει ρητά ποια ήταν «η αγαπημένη φράση» του Ιησού· όμως μπορούμε να δούμε ποιες φράσεις επαναλαμβάνει συχνότερα και εκφράζουν κεντρικά το μήνυμά Του. Μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές είναι:
 

⭐ 1. «Μη φοβείσθε»
 
Μία από τις συχνότερες φράσεις που λέει ο Ιησούς σε διάφορες περιστάσεις. Εκφράζει την εμπιστοσύνη στον Θεό και την παρηγοριά που προσφέρει.
 
⭐ 2. «Αμήν, αμήν λέγω υμίν»
 
Αυτή η φράση προλογίζει πολλές διδασκαλίες Του, δίνοντας έμφαση στην αλήθεια και τη βεβαιότητα των λόγων Του.
 
⭐ 3. «Αγαπάτε αλλήλους»
 
Ίσως η πιο αναγνωρίσιμη εντολή του Χριστού, που συνοψίζει ολόκληρη τη διδασκαλία Του περί αγάπης.
 
⭐ 4. «Ο πατήρ μου…»
 
Πολλές φορές αναφέρεται στον Θεό ως «Πατέρα», κάτι που αποτελεί θεμέλιο της σχέσης που περιγράφει μεταξύ Θεού και ανθρώπου.
 
⭐ 5. «Ακολούθει μοι»
 
Η φράση με την οποία καλεί μαθητές και ανθρώπους να Τον ακολουθήσουν, όχι μόνο εξωτερικά αλλά και στη ζωή τους.
 
📌 Άρα, αν και δεν γνωρίζουμε μία «αγαπημένη» φράση, η επανάληψη των παραπάνω δείχνει τι θεωρούσε κεντρικό στο μήνυμά Του: παρηγοριά, αλήθεια, αγάπη και πρόσκληση σε μια νέα ζωή.

Η βία, η μοναξιά και η κατανάλωση

 
Με το παρόν άρθρο κλείνει μια τριλογία σκέψεων διανοουμένων του εικοστού αιώνα, που προβλέψανε τις καταστάσεις που διέρχεται σήμερα η ανθρωπότητα. Κλείνει με τις απόψεις της Χάννα Άρεντ, της φιλοσόφου, η οποία απεβίωσε πριν από 50 χρόνια, στις 4 Δεκεμβρίου 1975, σε ηλικία 69 ετών. Είχε αφιερώσει τη ζωή της στην αυστηρή κριτική του ολοκληρωτισμού και τα γραπτά της δείχνουν  ακεραιότητα χαρακτήρα και θάρρος στην έκφραση των απόψεών της χωρίς να υπολογίζει επιπτώσεις στη ζωή της.
 

Αυτό που είδε να έρχεται η Άρεντ ήταν η εκρίζωση της κοινωνικής συνοχής, η μοναξιά του μαζανθρώπου και η επικράτηση ενός ανθρωπότυπου που αρέσκεται απλώς να εργάζεται και να καταναλίσκει. Σε συνέντευξή της (Σημ. «Τρεις συζητήσεις», Εκδ. «Μάγμα», 2021, σελ. 52-53) η Άρεντ τονίζει πως η εργασία και η κατανάλωση αποτελούν όψεις του ιδίου φαινομένου, του ατέρμονου κύκλου στον οποίο εγκλωβίζεται η ζωή στο σύνολό της και πως όταν ο άνθρωπος ζει μόνο για να εργάζεται και να καταναλώνει, αποσύρεται πλήρως στον εαυτό του.
 
Το 1958 η Άρεντ εξέδωσε τη μελέτη της «Η ανθρώπινη κατάσταση» (Ανθρώπινος βίος), στην οποία σημειώνει πως οι εξελίξεις της δεκαετίας του 1950 και ιδιαίτερα οι δυνατότητες που διαφαίνονταν με την πάρα πέρα εξέλιξη της αυτοματοποίησης, «δίνουν το δικαίωμα να αναρωτηθεί κάποιος αν η ουτοπία του χθες δεν μεταβληθεί σε πραγματικότητα του αύριο, έτσι ώστε στο τέλος να μην απομένει από τον κόπο και τον μόχθο του βιολογικού κύκλου, που στον κινητήρα του είναι δεμένη η ζωή, παρά μόνο η προσπάθεια της κατανάλωσης» (Σημ. Το ομότιτλο βιβλίο κυκλοφορήθηκε στα ελληνικά το 1986 από τις εκδόσεις «Γνώση». Το απόσπασμα είναι στη σελίδα 182).
 
Από τις εκδόσεις Penguin κυκλοφορήθηκε το 1961 το βιβλίο της Άρεντ «Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος». Σε αυτό επισημαίνει ότι στη μοντέρνα εποχή, με την αυξανόμενη παγκόσμια αποξένωση, ούτε η ιστορία ούτε η φύση είναι νοητές. «Αυτή η διττή απώλεια του κόσμου - η απώλεια του συνδέσμου με τη φύση και η απώλεια της ανθρώπινης καλλιέργειας, που εμπεριέχει όλη την ιστορία - οδηγεί τους ανθρώπους ή να ζουν σε απελπιστικό απομονωτισμό ή να συνωθούνται όλοι μαζί σε μια μάζα» (Σημ. Το εν λόγω βιβλίο κυκλοφορήθηκε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «Λεβιάθαν» το 1996. Το απόσπασμα στη σελ. 141).
 
 Η κοινή εμπειρία για το πώς περνάει ο σύγχρονος άνθρωπος της Δύσης την ημέρα του αποδεικνύει πως οι σκέψεις της Άρεντ έχουν βάση. Είτε ζώντας στο Λουξεμβούργο, όπου ο μέσος όρος των ετήσιων μισθών είναι 83.000 Ευρώ (6.900 μηνιαίως), είτε στην προτελευταία των χωρών - μελών της ΕΕ στον ετήσιο μισθό Ελλάδα (ετησίως 17954 ή 1500 μηνιαίως) η ζωή μας έχει επιβληθεί να είναι ίδια: Μοναξιά, κοινωνική και οικογενειακή αυτονόμηση και κατανάλωση.
 
Στις 13 Νοεμβρίου 2025 η ιστοσελίδα Breizh - Info σε ρεπορτάζ της γράφει ότι επιστήμονες τονίζουν πως το κοινό οικογενειακό δείπνο είναι η εσχάτη μορφή αντίστασης των ανθρώπων στον σημερινό δυτικό κόσμο, τον κορεσμένο από οθόνες και ψηφιακή διασκέδαση. Μάλιστα αναφέρει την άποψη του προέδρου των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν, ο οποίος πάντοτε συνέτρωγε με τους οικείους και συνεργάτες του, υποστηρίζοντας ότι «όλοι οι πολιτισμοί πεθαίνουν όταν οι κάτοικοί τους παύουν να δειπνούν οικογενειακώς». Στην Ελλάδα πολλές ακόμη οικογένειες τηρούν την παράδοση, τουλάχιστον κάθε Κυριακή το μεσημέρι, τα παιδιά και τα εγγόνια να γευματίζουν με τους παππούδες και τις γιαγιάδες,  και να συζητάνε τα της εβδομάδος, κάτι να ακούνε  για μνήμες, για παλιές ιστορίες και συνήθειες και έτσι να αποκτούν κάποιες βάσεις για τη συνέχεια… Και οι φιλικές επικοινωνίες είναι ωφέλιμες, αλλά η συνοχή της οικογένειας έχει και τον χαρακτήρα της αντίστασης στην επιβολή του ανθρώπου ρομπότ.  
 
Η Άρεντ στο βιβλίο της «Κρίσεις Δημοκρατίας» επισημαίνει επίσης, από το 1969, την σημερινή εξέλιξη των ισχυρών λόμπις, που επηρεάζουν τη ζωή στη Δύση. Γράφει: «Ο μεγάλος κίνδυνος είναι ότι τα μέλη του κατεστημένου και οι ευυπόληπτοι πολίτες ...φαίνονται έτοιμοι να ακολουθήσουν την πιο μηδενιστική άρνηση που είναι δυνατή, δηλαδή την άρνηση του μέλλοντος μέσω της άρνησης των ίδιων των παιδιών τους, των φορέων του μέλλοντος» («Κρίσεις της Δημοκρατίας», Έκδ. «Επίκεντρο», σελ. 253). Στην Ελλάδα το ζούμε με την προώθηση από ισχυρά λόμπις και σε αντίθεση προς τη θέληση του λαού, μεταξύ άλλων, του «γάμου» των ομοφυλοφίλων, αλλά και με τους τρανταγμούς που δέχεται ο θεσμός της οικογένειας και η ίδια η ζωή.
 
Πολλοί έχουν υποτιμήσει την καθιέρωση του «γάμου» των ομοφυλοφίλων και την εκ μέρους τους τεκνοθεσία. Το περνούν ως γεγονός που επεβλήθη και δεν έχουν τρόπο να αντιδράσουν. Η προπαγάνδα εισαγωγής του μη φυσικού  στην κοινωνία, πέραν των γνωστών περί δικαίου, περί ισότητος και λοιπών έωλων επιχειρημάτων, υποστηρίζει ότι είναι εξέλιξη του φυσιολογικού γάμου, που χαρακτηρίζεται ως  κοινωνικό «στερεότυπο», ως απλουστευτική δηλαδή σύλληψη της πραγματικότητας... Ουδείς αμφισβητεί το να ζει ο άνθρωπος όπως νομίζει, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να παραβιάζει κανόνες της φύσης. Η Άρεντ γενικά υποστηρίζει ότι «στόχος των ολοκληρωτικών ιδεολογιών δεν είναι η αλλαγή του εξωτερικού κόσμου, ούτε η επαναστατική αναδιαμόρφωση της κοινωνίας, αλλά η μεταμόρφωση της ίδιας της ανθρώπινης φύσης… Ως τώρα η ολοκληρωτική πίστη, ότι όλα είναι δυνατά, μοιάζει να έχει αποδείξει μόνο ένα πράγμα: Ότι όλα μπορούν να καταστραφούν» (Hannah Arendt «Το ολοκληρωτικό σύστημα», Εκδ. Ευρύαλος, 1988, σελ. 249-250).
 
Η Άρεντ θεωρεί και τονίζει ότι εξίσου ένοχοι με τους ενεργούντες είναι και οι ανεχόμενοι καταστάσεις και αρκούνται στον ρόλο του παρατηρητή. Μάλιστα αναφέρεται στον συμπατριώτη της και δάσκαλο της στο πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης Γερμανό φιλόσοφο Καρλ Γιάσπερς. Αυτός υποστήριξε σε βιβλίο του που κυκλοφορήθηκε το 1946: «Κάθε ένας από μας είναι ένοχος στον βαθμό που παρέμεινε αδρανής. Η αδυναμία είναι μια δικαιολογία… Εκείνος που μένει μέσα στην παθητικότητα γνωρίζει ότι γίνεται ηθικά ένοχος κάθε φορά που αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στο κάλεσμα και αποφεύγει, αδιάφορο κάτω από ποιες συνθήκες, να προστατεύσει αυτούς που απειλούνται, έτσι ώστε να ελαχιστοποιήσει την αδικία και να αντισταθεί (Σημ. «Το πρόβλημα της Γερμανικής ευθύνης», Ελλ. Εκδ. Έρασμος, 2016, σελ. 77).
 
Και συνεχίζει ο Γιάσπερς: «Η ηθική ευθύνη που συνίσταται στο να ακολουθεί κανείς τις εντολές της εξουσίας, ο κονφορμισμός, είναι κάτι κοινό, με παραλλαγές, στους περισσότερους από εμάς. Για να υπερασπιστεί κάποιος την ύπαρξή του, για να μη χάσει τη θέση του για να μη χάσει τις ευκαιρίες που του δίνονται έγινε μέλος του Κόμματος και συνεργάστηκε τυπικά μαζί του» (Αυτ. σελ. 78). Ο Γιάσπερς γράφει και για τη μεταφυσική ευθύνη των Γερμανών: «Το ότι σώσαμε τη ζωή μας μας καθιστά ένοχους. Προτιμήσαμε να σώσουμε τη ζωή μας με τη φτηνή δικαιολογία ότι ο θάνατός μας δεν θα εξυπηρετούσε σε τίποτε. Αυτό το ξέρουμε μπροστά στον Θεό και αυτό μας ταπεινώνει βαθύτατα. Σε αυτά τα δώδεκα χρόνια (Σημ. του Χίτλερ) κάτι μας συνέβη… κάτι σαν αλλοίωση της ανθρωπιάς μας» (Αυτ. σελ. 80). Η Άρεντ αναφέρεται και στον Σωκράτη, ο οποίος στον «Γοργία» σημειώνει ότι «προτιμώ να υποστώ μιαν αδικία, παρά να τη διαπράξω» και πως «εφόσον είμαι ένας, προτιμώ να διαταραχθεί η ισορροπία με τον κόσμο παρά με τον εαυτό μου (Πλάτωνος «Γοργίας», 474b και 482c).
 
Η Άρεντ είναι υπέρ της ελευθερίας γνώμης, η οποία βεβαίως «καταντά μία φάρσα αν δεν διασφαλίζεται η πληροφόρηση για τα γεγονότα και αν τα ίδια τα γεγονότα είναι αναμφισβήτητα» και προσθέτει: «Η σύγχρονη ιστορία είναι γεμάτη από περιπτώσεις στις οποίες όσοι μιλούσαν για την αλήθεια των πραγμάτων θεωρήθηκαν πιο επικίνδυνοι, ακόμα και πιο εχθρικοί από τους πραγματικούς αντιπάλους» (Ρίτσαρντ Μπερνστάϊν «Γιατί πρέπει να διαβάζουμε Χάνα Άρεντ», Εκδ. Επίκεντρο, 2019, σελ. 87 και 92 αντιστοίχως). Κατά την άποψή της «Η ελευθερία στηρίζεται αποκλειστικά στην πεποίθηση ότι κάθε άνθρωπος συνιστά ένα σκεπτόμενο ον, που μπορεί να αναστοχαστεί και, κατά συνέπεια να κρίνει για λογαριασμό του… Δεν αρνούμαι ότι η σκέψη είναι επικίνδυνη, αλλά θα έλεγα ότι η απουσία της είναι ακόμα πιο επικίνδυνη» (Χάννα Άρεντ «Τρεις συζητήσεις», Εκδ. Μάγμα, 2021, σελ. 111).
 
Φυσικά η Άρεντ είναι κατά της βίας, την οποία καλλιεργούν όλες οι ολοκληρωτικές ιδεολογίες και τα κρατικά συμφέροντα. Σε άρθρο της τονίζει ότι «η βία αρχίζει εκεί όπου σταματά ο διάλογος» (ESPRIT, Juin 1980, p. 67). Η χρήση της βίας διδάσκεται από τους Μαρξ και Ένγκελς, και από τον Σαρτρ, οποίος εκδηλώνει την πίστη του πως «η βία, σαν τη λόγχη του Αχιλλέα, μπορεί να θεραπεύει τα τραύματα που προκαλεί» (Χάννα Άρεντ «Περί βίας», Εκδ. Επίκεντρο, 2020, σελ. 60). Και πάρα κάτω θυμίζει τον ορισμό του Κλαούζεβιτς, πως «ο πόλεμος είναι πράξη βίας για να υποχρεωθεί ο αντίπαλος να κάνει αυτό που θέλουμε» (Αυτ. σελ. 79).
 
Ο Ελληνισμός, κατά την Άρεντ, πρώτος δίδαξε τον διάλογο και τις πραγματικές δημοκρατικές διαδικασίες. Αγαπούσε τα ελληνικά και διάβαζε τους αρχαίους συγγραφείς στο πρωτότυπο. Πίστευε ότι, σε αντίθεση προς τους Μακιαβέλι, Χομπς, Μαρξ, Ροβεσπιέρο, και άλλους οι Αθηναίοι δίδαξαν όχι τη βία, αλλά τον διάλογο και την πειθώ, λέξη που την γράφει ελληνικά. Όπως τονίζει «οι Έλληνες ζώντας από κοινού στην πόλη, διαχειρίζονταν τις υποθέσεις μέσω της ομιλίας, με τη μεσολάβηση της πειθούς και όχι μέσω της βίας, με τη μεσολάβηση του βουβού καταναγκασμού. Έτσι όταν ελεύθεροι άνθρωποι υπάκουαν στην κυβέρνησή τους, ή στους νόμους της πόλης, η υπακοή τους ονομαζόταν πειθαρχία, λέξη που δείχνει ξεκάθαρα ότι η υπακοή κατίσχυε δια της πειθούς και όχι με τη δύναμη» (Χάννα Άρεντ «Μεταξύ παρελθόντος και μέλλοντος», Εκδ. Λεβιάθαν, 1996, σελ. 41). 
 
Η Άρεντ ήταν Γερμανοεβραία, με ευρύ πνεύμα. Το 1933, συνελήφθη και φυλακίστηκε από την Γκεστάπο. Όταν αφέθηκε προσωρινά ελεύθερη διέφυγε στη Γαλλία. Το 1940, όταν κατέλαβε η Γερμανία τη Γαλλία, διέφυγε στην Πορτογαλία και το 1941 εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ. Το 1975 απεβίωσε στη Νέα Υόρκη από καρδιακή προσβολή. Στις συνεντεύξεις που προαναφέρθηκαν ρωτήθηκε η Άρεντ, πώς αισθάνεται που κάποιοι Εβραίοι την χαρακτήρισαν «ύποπτη», μετά τις απόψεις που διατύπωσε για τον εγκληματία πολέμου και υπαίτιο της δολοφονίας εκατομμυρίων Εβραίων Άντολφ Άιχμαν. Απάντησε: «Η ένταξή μας σε μια ομάδα είναι ένα φυσικό γεγονός. Με τη γέννησή μας εντασσόμαστε όλοι σε κάποια ομάδα, δεν γίνεται αλλιώς» (Χάννα Άρεντ «Τρεις συζητήσεις», Εκδ. Μάγμα, σελ.46). Όπως γράφει η Τζούλια Κρίστεβα «η Άρεντ είναι ανηλεής με τους εχθρούς του εβραϊκού λαού, αλλά εξίσου ανηλεής είναι και με τους Εβραίους» (Τζούλια Κρίστεβα «Χάννα Άρεντ, η γυναικεία ευφυΐα». Εκδ. Κέδρος, 2008, σελ. 158).
 
Η Άρεντ προσέγγισε και μελέτησε τον Δυτικό Χριστιανισμό. Η διδακτορική της διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης ήταν «Η έννοια της αγάπης στον Αυγουστίνο». Όπως γράφει σε αυτήν και αντιγράφει η Κρίστεβα «για τον χριστιανό Αυγουστίνο η ζωή ως ύψιστο αγαθό δεν γίνεται να χαθεί. Δεν υπάρχει γι’ αυτήν θάνατος ούτε τέλος: είναι αιώνια. Το απόλυτο “Αγαθό” δεν είναι τίποτε άλλο από την “αιωνιότητα” πέραν του ορίζοντα της ύπαρξής μας» (Αυτ. σελ. 57). Τέλος, πάντα κατά την Κρίστεβα, η αθεΐα είναι υπαίτια του ολοκληρωτισμού. Γράφει: «Από τις έρευνες της Άρεντ βγαίνει το συμπέρασμα ότι η απώλεια  των θρησκευτικών σημείων αναφοράς και η εκκοσμίκευση της ευρωπαϊκής κοινωνίας, ως συνέπειες της τεχνολογικής προόδου αποτελούν μείζονα στοιχεία της “αποκρυστάλλωσης” του ολοκληρωτισμού» (Αυτ. σελ. 221).
 
Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Μήνυμα ελπίδας

 
Καθώς πρόσφατα διέσχιζα έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους του Μπρίστολ, βρέθηκα κολλημένος στην κίνηση. Ήταν μία από εκείνες τις στιγμές που συνήθως κοιτάζεις αφηρημένα γύρω σου, περιμένοντας το φανάρι να αλλάξει.
 

Κι όμως, μέσα σε αυτή την καθημερινή παύση, κάτι τράβηξε το βλέμμα μου: ένα μικρό χαρτί κολλημένο στο παράθυρο ενός σπιτιού, με ένα απλό αλλά δυνατό μήνυμα: Hold on to Hope.
 
Ένιωσα σαν να προοριζόταν ακριβώς για όποιον τύχαινε να το δει· για τους περαστικούς, τους κουρασμένους, όσους είχαν το μυαλό τους αλλού.
 
Στη γρήγορη και συχνά χαοτική ροή της καθημερινότητας, τέτοια μικρά σημάδια μπορούν να λειτουργήσουν σαν ανάσα. Να σου θυμίσουν ότι ακόμη και στις πιο συνηθισμένες στιγμές υπάρχει χώρος για ενθάρρυνση, για ένα χαμόγελο, για λίγη ελπίδα.
 
Ίσως τελικά αυτό το μικρό σημείωμα να είναι κάτι περισσότερο από μια φράση πίσω από ένα τζάμι.
 
Ίσως να είναι μια ήπια υπενθύμιση ότι η ελπίδα υπάρχει παντού, μικρή, ταπεινή, αλλά επίμονη. Φτάνει μόνο να σηκώσουμε το βλέμμα για να τη δούμε.

Σαρανταλείτουργο Χριστουγέννων

Σκέψου και μένα αδελφέ, φωνάζουν οι ψυχούλες.

Κι όσα δεν πρόλαβα να πω, κάμε τα προσευχούλες…
Στείλε μερίδα να πλυθεί, μέσα στο αίμα Εκείνου,
να πάψει η αείφωτη χαρά  του σκοταδιού το θρήνο…

Κάθε μέρα αγιασμένη ιερή και ευλογημένη. Κάθε περίοδος της Αγίας μας πίστης, ξεχωριστή και η βάση για μια επόμενη, σε μια παγχαρμόσυνη αλυσσίδα σωτηρίας. Στο επίκεντρο η ψυχή του κάθε ανθρώπου, που ήρθε για να πεθάνει και πεθαίνει για να ζήσει, όπως έλεγε τόσο χαρακτηριστικά ο Ιεροκήρυκας του Παραδείσου ο κυρ-Δημήτρης ο Παναγόπουλος.
 
Κάποιοι, ζουν με αυτήν την καλήν ανησυχία και πορεύονται έτσι σε όλο τους τούτο το πρόσκαιρο. Και μεριμνούν συνεχώς και φροντίζουν πάντοτε για το επέκεινα. Κι όσο κι αν οι πολλοί του κόσμου τούτου, με πεισμονή δεν ξεριζώνουν εκείνο το β από το μακάβριο, αυτοί οι μακάριοι και ευλογημένοι, έχουν ετοιμάσει από τώρα τα της τελευτής τους.
 
Κάποιοι ακόμα, εκεί στο περιβόλι της Παναγίας μας, αλλά και αλλού, έχουν σκάψει με τα σημαδεμένα από τις μετάνοιες χεράκια τους, αυτό το ίδιο το μνήμα τους… για όποτε ο κυριεύων σε ζωή και θάνατο Χριστός, αποφασίσει την ευλογημένη ώρα της μετάβασης εκ του θανάτου εις την ζωήν, όπως έγραψε ο ηγαπημένος μαθητής σε ένα Ευαγγέλιο, που το ελπιδοφόρο μήνυμά του ακούγεται, παράδοξα είπαμε για κάποιους, την ώρα της νεκρωσίμου ακολουθίας.
 
Άλλοι πάλι έχουν φροντίσει να αφήσουν ένα ποσό και μια παραγγελία σε έμπιστό τους, να τους κάνει ο παπάς σαρανταλείτουργο αμέσως μετά την κοίμησή τους.
 
Είναι κι άλλοι όμως, που δεν μερίμνησαν ποτέ τους, που έζησαν τούτο το πρόσκαιρο ως αθάνατοι και λοιδώρησαν όλα τα παραπάνω, είτε δεν πρόλαβαν μετά από πολλές αναβολές, να ξεχρεώσουν της ψυχής τους τους λογαριασμούς. Και τώρα πλέον, γνωρίζουν και μετανιώνουν αλλά…
 
Μα δόξα τω Θεώ έμεινε για κάποιους πίσω τους μια στρατευομένη Μάνα, να δέεται για τις ψυχές τους. Ιδίως σε τούτη την περίοδο την ιερή που ξεκινά. Γεμίζουν πάλι τα δίπτυχα του ελέους και των οικτιρμών. Στ’ αριστερά οι ζώντες, στα δεξιά οι κεκοιμημένοι αδελφοί!
 
Μνήσθητι Κύριε των δούλων σου! Κάνε το έλεός Σου και ανάσυρε κι άλλες ψυχές στο Φως!
 
Νώντας Σκοπετέας