Η κόλαση

Πριν από αρκετό καιρό επισκέφθησαν το Ναό μας για να ξεναγηθούν τα μέλη του τοπικού Συλλόγου Αγγλικανών Νεωκόρων. Μου είχαν ζητήσει πριν να έλθουν, εκτός από την ξενάγηση στο Ναό, να τους μιλούσα για την Κόλαση. Ίσως αυτό να ήταν το θέμα που επεξεργάζονταν εκείνη την εποχή.

Άρχισα, λοιπόν, την ομιλία μου με την εξής ιστορία, που πήρα από το Γεροντικό:

«Ένα πρωΐ ένα δόκιμος μοναχός βρήκε τον γέροντά του να κλαίει σαν μικρό παιδί και τα δάκρυα να στάζουν ποτάμι. Ανησύχησε και τον ρώτησε:
- Τι συμβαίνει γέροντα, γιατί κλαίς;
Ο γέροντας τον κοίταξε χαμογελώντας. Ύστερα του είπε:
- Αυτά είναι δάκρυα χαράς, παιδί μου, γιατί τώρα ξέρω οτι ο Θεός είναι μαζί μου! Νήστεψα και προσευχήθηκα για 40 ημέρες και νύχτες, περνώντας δια μέσου πολλών πειρασμών. Λίγο πριν να έλθεις είδα ένα όραμα. Είδα μια μεγάλη άβυσσο, γεμάτη με ανθρώπους που στέναζαν, βογγούσαν και έκραζαν: “Μετανόησε, γιατί έτσι είναι η κόλαση”. Τώρα γνωρίζω οτι ο Θεός φυλάει την ψυχή μου.
- Μα πώς μπορείς να είσαι τόσο βέβαιος;, τον ρώτησε ο υποτακτικός. Πώς μπορείς να ξέρεις ότι αυτό το όραμα ήλθε από τον Θεό;
- Άμαθο παιδί!, λέει ο γέροντας μοναχός. Η Αγία Γραφή μας πληροφορεί ότι ο διάβολος χρησιμοποιεί όλα τα τεχνάσματα για να μας εξαπατήσει, παίρνοντας ακόμα και την μορφή του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, αλλά πιστεύεις ότι μπορεί να μου έδειχνε το βασίλειό του; Όχι, τέκνο μου, είναι ο Θεός που με προειδοποιεί δείχνοντάς μου το τρομερό βασίλειο του Άδη.
Κι αφού σταμάτησε για ένα λεπτό να πάρει μια ανάσα κατέληξε λέγοντας:
- Αν ήταν ο σατανάς θα μου έδειχνε τον Παράδεισο!».

Πάντοτε πρέπει να προσπαθούμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα και κάποια μηνύματα από τις ιστορίες αυτές. Σ’ αυτή την περίπτωση το κεντρικό νόημα είναι ότι η Κόλαση είναι μια δεδομένη πραγματικότητα, και ο Θεός πάντα βρίσκει τρόπους για να θυμίζει αυτή την πραγματικότητα στα πλάσματά του.

Από την σύγχρονη ζωή γνωρίζουμε ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές είναι ικανοί να παρουσιάσουν και να αναπαραγάγουν τα ορατά αντικείμενα στις τρεις διαστάσεις τους. Είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω την εικόνα από έναν ψηφιακό δίσκο που είχαν κάποια παιδιά στον υπολογιστή τους, με θέμα το ονομαστό πλοίο «Τιτανικός», που είχε βουλιάξει –πριν από 100 χρόνια περίπου- στο παρθενικό του ταξίδι. Εκεί μπορούσες να δεις μπροστά σου τα πάντα. Μπορούσες να πας κοντά στο καράβι, να το περιεργαστείς, μπορούσες να ανοίξεις πόρτες, μπορούσες να επιλέξεις να εισέλθεις στο ένα και το άλλο δωμάτιο, σαν να ήσουν πάνω στο καράβι αυτό καθ’ αυτό. Αυτό ονομάζεται «εικονική πραγματικότητα».

Στην ιστορία με τον γέροντα μοναχό και τον υποτακτικό του που προαναφέραμε, παρακολουθήσαμε πως ο Άγιος Θεός μας – χωρίς να χρησιμοποιεί υπολογιστές, ψηφιακούς δίσκους, ή οτιδήποτε άλλο από την σύγχρονη τεχνολογία- βρήκε έναν τρόπο να δείξει σ’ ένα εκλεκτό τέκνο Του τι ακριβώς είναι η Κόλαση, κι έτσι κατ’ αρχάς να τον συνειδητοποιήσει για τον φόβο και τον τρόμο που κυριαρχεί στον Άδη, κι ύστερα να τον κάνει εραστή του Παραδείσου.

Όσον αφορά δε εμάς τους απλούς χριστιανούς, για να καταφέρουμε να φτάσουμε στο πνευματικό επίπεδο του γέροντα και να δούμε κι εμείς ανάλογα οράματα, θα πρέπει να είμαστε απολύτως αφοσιωμένοι κατά την ώρα της προσευχής, ακριβώς όπως και τα παιδιά είναι προσηλωμένα όταν παρακολουθούν ένα παιχνίδι, ή οτιδήποτε άλλο, ευρισκόμενα (ή όπως συνήθως λέμε «καρφωμένα») μπροστά στον υπολογιστή τους.

Ο Ντοστογιέφσκι, ένας σπουδαίος Ρώσος συγγραφέας του 19ου αι., ασχολήθηκε στο βιβλίο του «Αδελφοί Καραμαζώφ» με το θέμα «κόλαση». Ανάμεσα στις άλλες πνευματικότατες και Ορθοδοξότατες σκέψεις του, είπε και τα εξής:

- «Κόλαση είναι το μαρτύριο να μην μπορείς να αγαπάς».

- «Κόλαση είναι εκεί όπου οι άνθρωποι δεν θα μπορούν να δουν ο ένας το πρόσωπο και τα μάτια του άλλου. Στην κόλαση ο κάθε άνθρωπος θα στέκεται με την πλάτη προς τον άλλο».

Αυτή η δεύτερη σκέψη επισημαίνει ακριβώς την πλήρη αδυναμία και απουσία πραγματικής ανθρώπινης επικοινωνίας στην κόλαση. Αξίζει μάλιστα να επισημανθεί οτι τα στοιχεία της επικοινωνίας και της διαλεκτικής των προσωπικοτήτων είναι χαρακτηριστικά αυτών που ζουν στον Παράδεισο.

Η κόλαση είναι οπωσδήποτε μια πραγματικότητα, μια υπερφυσική πραγματικότητα. Αυτό το στοιχείο του υπερφυσικού είναι που μας κάνει να μην είμαστε σε θέση να την περιγράψουμε λεπτομερειακά. Εκείνο που μπορούμε με σιγουριά να πούμε είναι οτι τα κύρια χαρακτηριστικά της κόλασης είναι προφανώς η εμπειρία της απουσίας του Θεού, καθώς και ο απερίγραπτος πόνος και η μόνιμη (αιώνια) θλίψη και ο έλεγχος της συνείδησης αυτών που ζουν εκεί, ή που ζουν έτσι (ο όρος «έτσι» χρησιμοποιείται εδώ για να επισημάνει ακριβώς ότι η κόλαση δεν είναι ένας συγκεκριμένος τόπος αλλά μια πνευματική κατάσταση).

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε οτι η Αγία Γραφή (στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη) βρίθει από αναφορές για την κόλαση, την οποία παρουσιάζει κυρίως ως φωτιά. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε και τα παρακάτω χωρία στα οποία έχουμε είτε απολύτως σαφείς είτε υποκρυπτόμενες αναφορές στο υπό εξέταση θέμα μας:

ΗΣΑΪΑ, 1, 28 & 31.
ΜΑΤΘΑΙΟΥ, 3, 10 &12. 8,12. 10, 28. 13, 49. 25,46.
ΛΟΥΚΑ, 16, 19-31: Η Παραβολή του πλουσίου και του πτωχού Λαζάρου.
B' ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ, 1, 6-10.
Β' ΠΕΤΡΟΥ, 2, 17.
ΙΟΥΔΑ, 6.
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ, 9, 2. 14, 10. 20, 10 & 15. 21, 8.

Επίσης, στην Ορθόδοξη εικόνα της Ανάστασης βλέπουμε τον Άδη, σύμφωνα με τον πατέρα της σύγχρονης εικονογραφίας Φώτη Κόντογλου, να «παρίσταται εις τύπον γέροντος γυμνού, έχοντος την όψιν σκληράν, το βλέμμα ανηλεές και εκδικητικόν, τας τρίχας της κόμης και του γενείου ηγριωμένας, δεδεμένου με αλύσεις τας χείρας και τους πόδας. Κείται δε εντός σκοτεινού σπηλαίου, σφαδάζων και καταπλακωμένος από τας εξαρθρωθείσας πύλας του βασιλείου του, επί των οποίων πατεί με ορμήν ο Χριστός, ο Νικητής του Θανάτου».

Ο λαός μας δε, μέσα από τα τραγούδια, τις παροιμίες και όλη την λαογραφία του μελέτησε εκτενώς το θέμα της κόλασης, από αρχαιοτάτων μάλιστα χρόνων, και την ερμήνευσε διττά: 1. ως τόπο, (αναφερόμαστε πολλές φορές στον «κάτω κόσμο», ή στον άδη) και 2. ως πρόσωπο, με αναφορά στον κυρίαρχο δαίμονα του κάτω κόσμου. Είναι χαρακτηριστική και η αναφορά στα κάλαντα του Λαζάρου που λέει:

«-Πες μας, Λάζαρε, τι είδες
εις τον Άδη που επήγες;
-Είδα πόνους, είδα τρόμους
είδα βάσανα και πόνους!...».

Πάντως, η μεγάλη παρηγοριά για εμάς, τους πιστούς Ορθόδοξους χριστιανούς, είναι να γνωρίζουμε πως μπορούμε να λογαριαζόμαστε φίλοι του Θεού, κι επίσης να αγωνιζόμαστε πορευόμενοι προς την Αιώνια Βασιλεία του Μεγάλου Θεού μας, που είναι ο Κύριος της ζωής και του θανάτου.