Το ψωμί της Πέμπτης

Κάθε Πέμπτη μεσημέρι κάτι πολύ όμορφο συμβαίνει, που αισθάνομαι πως έχω υποχρέωση να το αποκαλύψω και να το καταγράψω εδώ. Στην πόρτα του σπιτιού μας βρίσκω μια τσάντα. Η τσάντα έχει κάτι μέσα, διπλωμένο σε ύφασμα. Τα βγάζω από την σακούλα και τα απλώνω στο τραπέζι. Τα ανοίγω. Είναι φρέσκο, ζεστό - ζεστό κι ευωδιαστό ψωμί.

Αυτό επαναλαμβάνεται κάθε Πέμπτη μεσημέρι, για αρκετά χρόνια. Είναι μια ωραία, ανιδιοτελής και γενναιόδωρη προσφορά της καλής μας γειτόνισσας κας Ελένης, στην οποία πραγματικά χρωστούμε μεγάλη ευγνωμοσύνη.

Το ψωμί, ως βασικό διατροφικό είδος και όχι μόνο, κρατάει πάντα ξεχωριστή θέση στη ζωή των Ελλήνων, από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα. Μια ενδιαφέρουσα ιστορία για το ψωμί, που μας έρχεται από την κλασική αρχαιότητα είναι και η εξής: Ο Δημόκριτος πέθανε σε βαθιά γεράματα. Στα πρόθυρα του θανάτου κι ενώ δεν είχε ελπίδα να ζήσει ούτε μια μέρα ακόμη, η αδελφή του λυπόταν γιατί ο θάνατος του αδελφού της θα την εμπόδιζε να πάρει μέρος αμέσως στη γιορτή των Θεσμοφορίων, προς τιμή της Δήμητρας. Τότε ο Δημόκριτος ζήτησε να του φέρει ζεστά ψωμιά και τ' ακούμπησε στα ρουθούνια του, για ν' αναπνέει το ζεστό αέρα. Έτσι κρατήθηκε στη ζωή, μέχρι να τελειώσει το τριήμερο της γιορτής. Γι' αυτό είπαν ότι ο σοφός Δημόκριτος φιλοξένησε το θάνατο στο σπίτι του τρεις μέρες και του πρόσφερε ζεστό ψωμί (Διογένης Λαέρτιος, 9, 7, 43).

Εμείς οι Έλληνες Ορθόδοξοι, επίσης, τιμούμε ιδιαίτερα το στοιχείο αυτό. Το ψωμί γίνεται με την προσευχή και την ευλογία Σώμα Χριστού. Το υπόλοιπο από το πρόσφορο δίνεται στους πιστούς, στο τέλος της Θείας Λειτουργίας, με τη μορφή του αντιδώρου. Είναι επίσης ο άρτος με τον οποίο τελείται η Αρτοκλασία.

Αξίζει να αναφέρουμε δε, πως πολλές ελληνικές παροιμίες έχουν ως θέμα τους το ψωμί. Μερικές από αυτές είναι και οι παρακάτω:

- Φάγαμε ψωμί κι αλάτι.
- Είπαμε το ψωμί ψωμάκι.
- Το ψωμί και το νερό κάνουν τον άνθρωπο γερό.
- Ο λόγος σου με χόρτασε και το ψωμί σου φάτο.
- Κάλλιο ψωμί και κρεμμύδι και μ’ εκείνον που αγαπώ.
- Ψωμί να μη λείψει κι ο φούρνος ας μη καπνίσει.
- Του διακονιάρη δώσε ψωμιά και πόρτα μην του δείξεις.
- Το ψωμί του γέρου πρέπει να ζυμώνεται στα νιάτα.
- Η μαγιά του γείτονα δεν κάνει το ψωμί σου.
- Καλύτερα ξερό ψωμί και ησυχία, παρά γλέντι και γωνία.