Ο Έρωτας του Απολύτου

Βιβλιοπαρουσίαση: π. Βασιλείου Θερμοῦ, Ὁ Ἔρωτας τοῦ Ἀπολύτου, Ἐκδ. Ἁρμός, Ἀθήνα 2010.

Σε πρόσφατη εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στην οποία παρουσιάσθηκε το βιβλίο του π. Βασιλείου Θερμού «Ο Έρωτας του Απολύτου», η συνεργάτιδα του Ημερολογίου μας κα. Νατάσα Κεσμέτη ανέφερε μεταξύ άλλων και τα εξής:

Στόν ὑπότιτλο τοῦ βιβλίου «Ὁ Ἔρωτας τοῦ Ἀπολύτου» διαβάζουμε : «Δ ο κ ι μ έ ς πάνω στήν αἰώνια διαπάλη μεταξύ φαντασίωσης καί πραγματικότητας στήν ἀνθρώπινη ζωή». Συμφωνώντας μέ τόν χαρακτηρισμό, θά ἐπικεντρωθῶ στήν δοκιμιακή ὑφή τοῦ λόγου κι ἀμέσως θά ξεκινήσω μέ λίγα λόγια γιά τήν δομή του.
Σέ κάθε ἕνα ἀπό τά πέντε «κεφάλαια» πού ἀπαρτίζουν τό σῶμα τοῦ βιβλίου, προτάσσεται μιά εἰσαγωγή, ἡ ὁποία ἀκολουθεῖται ἀπό μιά σειρά ἐρωταποκρίσεων, ἕναν ἀνοιχτό διάλογο.
Ἀφαιρώντας τό διαλογικό τμήμα, μέ τήν ἐκ τῶν πραγμάτων προφορικότητα του, ἀναδύονται πέντε δοκίμια ὁρισμένου πνευματικοῦ προσανατολισμοῦ, καθένα διακριτό καί αὐτόνομο ἔτσι ὥστε νά μπορεῖ νά σταθεῖ μόνο του παρέχοντας στόν ἀναγνώστη τά ἀνάλογα κλειδιά τῆς κατανόησής του. Νομίζω πώς μποροῦμε, χωρίς ὑπερβολή, νά μιλήσουμε γιά «πέντε πνευματικά κεφάλαια» κατά τό πρότυπο τῆς φιλοκαλικῆς παράδοσης καί παρακαταθήκης, ὅπως γιά παράδειγμα αὐτά τοῦ Κασσιανοῦ τοῦ Ρωμαίου.
Τό πρῶτο πού ὀφείλει νά σημειώσει κανείς ὡς ἰδιαίτερο χάρισμα τοῦ λόγου εἶναι ἡ ἀπουσία διδακτισμοῦ στήν παιδευτική μέθοδο τοῦ πατέρα Βασίλειου. Ο στοχασμός του βαίνει κλιμακωτά ἀπό τά πλέον εὔληπτα πρός τά πλέον σύνθετα, ἀπό τήν ρεαλιστική θέαση τῶν ποικίλων παραγόντων πού συνθέτουν τήν πραγματικότητα τοῦ ἀτομικοῦ καί συλλογικοῦ βίου, πρός τίς θεολογικές ἀναβάσεις.
Ἀπό τά πέντε δοκίμια διάλεξα νά ἐπικεντρωθῶ στό τρίτο καί ἐν μέρει στό τέταρτο , τῶν ὁποίων οἱ ἀντίστοιχοι τίτλοι εἶναι:
α) Οὐτοπίες: δίψα τοῦ ἀπολύτου. Ἀφορμές γιά διερεύνηση ἀπό τόν Χρήστο Γιανναρᾶ, τόν Τζώρτζ Στάϊνερ, τόν π. Ἀλέξανδρο Σμέμαν.
β) Ἡ ἔννοια τῆς «ἔλλειψης» στόν Ζάκ Λακάν καί στήν Φρανσουάζ Ντολτό.
Τήν ἐπιλογή μου προσδιόρισε ἡ... περί τοῦ παπλώματος παροιμία. Τουτέστιν ἕως ἐδῶ φτάνει τό πάπλωμά μου! Τά ἄλλα δοκίμια (ἄν καί χωρίς νά περιορίζουν ἤ νά περιορίζονται) ὁρίζουν καί ὁρίζονται, μέ πλέον ἔντονο καί σαφή τρόπο, ὡς ἀγροί , «χωράφια» , ὅπως λέμε, τοῦ ψυχιάτρου καί τοῦ θεολόγου – ἰδιότητες πού δέν ἔχω.
Τό τρίτο καί ἐν μέρει τό τέταρτο δοκίμιο (ὅπου κυρίως ἑστίασα τήν προσοχή μου) κατά τήν ἀνάγνωσή μου διατρέχονται ἀπό δύο θεμελιακούς ἄξονες. Σχετικοί καί οἱ δύο μέ τόν Χρόνο. Ὁ πρῶτος ἀφορᾶ στήν Ἱστορία καί ἀκριβέστερα στόν ἄνθρωπο ἐν Ἱστορία. Ὁ δεύτερος στήν βίωση τοῦ Χρόνου ὡς ἄγχους μέν ἐκκρεμότητας ἀλλά κυρίως , καί ἐφ’ ὅσον ἀξιοποιηθεῖ ἀπό τόν ἄνθρωπο δημιουργικά, ὡς μέσου πρόσβασης στό ἁπόλυτο τοῦ Θεοῦ. Καί οἱ δύο (Ἱστορία κάι Χρόνος) βαθιά συνδεδεμένοι μεταξύ τους, ἀντιμετωπίζονται ὡς Δῶρα τοῦ Θεοῦ καί ὡς εὐκαιρίες Εὐγνωμοσύνης καί Εὐχαριστίας ἀπό τό Δωρεοδόχο πλάσμα.
Στήν πραγματικότητα ὁ π. Βασίλειος συνδέοντας μέ τήν ἔννοια τοῦ Ἀπολύτου τούς παραπάνω ἄξονες, ἐπαναφέρει δυναμικά στό προσκήνειο τοῦ δημιουργικοῦ στοχασμοῦ ἐκεῖνα ἀπό τά ὁποῖα: «ἔχει παραιτηθεῖ ἡ μετανεωτερικότητα», ὅπως σαφῶς τό θέτει ὁ ἴδιος.
Ἄν ἡ βίωση τοῦ Χρόνου εἶναι ἄμεσα συνδεδεμένη μέ τόν περιορισμό καί τό ἄγχος μιᾶς ἐκκρεμότητας τῆς ὑπάρξεως, ὑπάρχει μιά ἀκόμη ὀδυνηρή (ἐπιτακτικά ἀναγκαία ὡστόσο) ἀναγνώριση μέ τήν ὁποία συνδέεται. Στό τέταρτο δοκίμιό του ὁ π. Βασίλειος ἀναπτύσσει τήν ἔννοια τῆς Ἔλλειψης ἀφορμώμενος ἀπό τήν ψυχαναλυτική προσέγγιση καί ἑρμηνεία της, γιά νά δώσει ὅμως ἔμφαση στήν ὀντολογικῆς τάξεως κρισιμότητα τοῦ χαρακτηριστικοῦ πού, ὅπως γράφει «γίνεται ἀντιληπτό καί στό ψυχολογικό ἐπίπεδο.» Ὁ π. Βασίλειος θέτει τήν ἔννοια τῆς λεπτῆς καί οὐσιαστικά διαρκοῦς ἰσορροπίας τήν ὁποία καλεῖται νά ἀσκεῖ ὁ ἄνθρωπος τόσο ὡς πρός τήν Ἔλλειψη ὅσο καί ὡς πρός τήν Ἐπιθυμία.