Ο Άγιος Ελισσαίος

...του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Ο Νικόλαος Λογοθέτης καταγόταν από την Τζιά, όταν ήταν νέος βρισκόταν στην δούλεψη του Αρχιναυάρχου του Οθωμανικού στόλου, Τζανούμ Χότζα, τον οποίο ακολουθούσε σε όλες τις εκστρατείες του. Κάποια στιγμή ο νεαρός άντρας έπεσε στην δυσμένεια του Τζανούμ Χότζα και για να αποφύγει τον θυμό του κατέφυγε στην Αθήνα και συγκεκριμένα κρύφτηκε στο μοναστήρι της Πεντέλης. Κατάφερε να συμφιλιωθεί με τον Τζανούμ Χότζα τελικά, βοηθώντας τον στην άλωση της βενετοκρατούμενης Τήνου. Όταν μεγάλωσε ο Νικόλαος Λογοθέτης παντρεύτηκε την κόρη του Βερνάρδου Καπετανάκη, Προξένου της Μεγάλης Βρετανίας και μαζί της εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Ο Νικόλαος Λογοθέτης έγινε και ό ίδιος Πρόξενος της Μεγάλης Βρετανίας και έφτιαξε ένα υπέροχο αρχοντικό στην οδό Άρεως στο Μοναστηράκι, το λεγόμενο αρχοντικό Λογοθέτη. Εκείνα τα χρόνια η τοποθεσία λεγόταν «πλατέα ρούγα του κάτω σιντριβανιού», ήταν δίπλα στο οθωμανικό παζάρι και το αρχοντικό του Λογοθέτη ήταν ένα από τα ελάχιστα ελληνικά αρχοντικά της περιοχής. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι στην αυλή του αρχοντικού Λογοθέτη συσκευάστηκαν τα μάρματα του Παρθενώνα που απέσπασε ο Λόρδος Έλγιν από την Ακρόπολη.

Η τουρκοκρατία πέρασε, τα χρόνια πέρασαν αλλά το αρχοντικό Λογοθέτη παρέμεινε εκεί δίπλα στο Μοναστηράκι, στο κέντρο της Αθήνας. Στην αυλή του υπήρχε το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, του προστάτη της οικογένειας, μια απλή, μονόκλιτη βασιλική με ξύλινη στέγη. Στον ναίσκο αυτόν υπήρξε ιεροψάλτης ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και ο εξάδελφός του, Αλέξανδρος Μωραιτίδης. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης εργαζόταν στην εφημερίδα Ακρόπολη, έπαιρνε τον μισθό του από την εφημερίδα, πλήρωνε τα χρέη του στην ταβέρνα που έτρωγε, έστελνε χρήματα στην Σκιάθο στις αδελφές του, μοίραζε τα υπόλοιπα στους φτωχούς και έψελνε στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου. Σε αυτό το ίδιο εκκλησάκι λειτουργούσε ο Νικόλαος παπά- Πλανάς από την Νάξο, που ανακηρύχθηκε άγιος. Ήταν τόσο μεγάλη η απήχηση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη εκείνη την εποχή, έτσι ώστε πολλοί επισκέπτονταν τον ναό μόνο και μόνο για να έχουν την χαρά να τον ακούσουν να ψέλνει, ανάμεσά τους ήταν ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, ο Παύλος Νιρβάνας, ο Γεράσιμος Βώκος κ.α.

Στην διάρκεια του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου και της κατοχής ιδιοκτήτης των ερειπίων πλέον του αρχοντικού Λογοθέτη καθώς και του ναίσκου ήταν ο Ηρακλής Καζάκος, Αντιπλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού. Η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων  ετοιμαζόταν να κηρύξει το εκκλησάκι ως διατηρητέο ιστορικό μνημείο.  Ο Ηρακλής Καζάκος φοβούμενος ότι θα χάσει το οικόπεδο σε μια τέτοια περίπτωση, αποφάσισε να γκρεμίσει τον ναό και όλα τα απομεινάρια του παλιού αρχοντικού. Παρά τις αντιδράσεις του αρχαιολόγου και αρχιτέκτονα Αναστασίου Ορλάνδου, ο Καζάκος κατάφερε και γκρέμισε το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου. Χαρακτηριστικό της αναποτελεσματικότητας της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων τότε ήταν το γεγονός ότι πρώτα μήνυσε τον Καζάκο για φθορά διατηρητέου μνημείου και μετά κήρυξε διατηρητέο τον ναό (την εποχή της κατεδάφισής του).

Χρειάστηκε να περάσουν εξήντα δύο ολόκληρα χρόνια για να αποκατασταθεί το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, γιατί μόλις το 2005 επανιδρύθηκε ο ναός. Ο ναός βρίσκεται εδώ ακόμα στην οδό Άρεως , στο Μοναστηράκι, είναι  στην πρώην αυλή του αρχοντικού Λογοθέτη, είναι εκεί που στοιβάξανε τα μάρμαρα του Παρθενώνα, είναι εκεί που ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έψελνε και μοίραζε τα χρήματά του. Το εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου, γλύτωσε από την κατεδάφιση και από τις αντιπαροχές, είναι εκεί και μας περιμένει.  

Εύη Ρούτουλα