Ποντιακές μνήμες

Ένας καλός μου φίλος με προσκάλεσε το βράδυ της Κυριακής του Θωμά, να επισκεφτούμε το πανηγύρι των Ποντίων, που γίνεται κάθε χρόνο στην περιοχή του Ελληνικού -ή αλλιώς στα Σούρμενα- στην Αθήνα. Ήταν η πρώτη φορά που άκουσα -και επισκέφτηκα- την γιορτή αυτή.

Οι πενθήμερες εορταστικές εκδηλώσεις διοργανώνονται από την Ένωση Σουρμενιτών Αθηνών, Πειραιώς και Περιχώρων, η οποία ιδρύθηκε το 1924 από Πόντιους πρόσφυγες της περιοχής των Σουρμένων του Πόντου. Σε αυτήν την περιοχή της Αττικής κατέφθασαν οι πρώτοι Πόντιοι πρόσφυγες. Αμέσως μετά, στην περιοχή ήρθαν και άλλοι ξεριζωμένοι πρόσφυγες από την Μικρά Ασία: την Τραπεζούντα, την Αργυρούπολη, την Κερασούντα, την Ριζούντα κλπ.

Μιλάμε για διωγμό, μιλάμε για γενοκτονία. Η γενοκτονία των Ποντίων είναι η δεύτερη μεγάλη γενοκτονία του 20^ου αιώνα, με πρώτη φυσικά αυτή των Εβραίων. Συντελέστηκε από το 1916 έως το 1923. Η απόφαση εξόντωσής τους πάρθηκε το 1911 από τους Νεότουρκους (στο συνέδριο που έκαναν στην Θεσαλλονίκη αποφάσισαν ότι η Μικρά Ασία πρέπει να γίνει μια Μωαμεθανική χώρα) και ολοκληρώθηκε από τον Κεμάλ. Απαγορεύτηκε στους Έλληνες Πόντιους να ασκούν ελεύθερα επαγγέλματα, απαγορεύτηκε στους Τούρκους να συνεργάζονται με μη Τούρκους, όλοι οι άντρες από 15 έως 45 ετών επιστρατεύτηκαν σε στρατόπεδα εργασίας, οι Χριστιανοί εκτελούσαν αναγκαστική εργασία σε λατομεία,σε ορυχεία και σε παρόμοιες βαριές χειρωνακτικές εργασίες υπό εξαντλητικές συνθήκες. Οι περισσότεροι πέθαιναν από την πείνα και τις κακουχίες. Το σχέδιο αυτό της εξοντωτικής, αναγκαστικής στράτευσης εργασίας λεγόταν «Αμελέ Ταμπουρού» και ήταν εμπνευσμένο από Γερμανούς αξιωματικούς. Οι Πόντιοι όμως αντέδρασαν, πολλοί εξ αυτών πήραν τα βουνά, σχημάτισαν πυρήνες αντίστασης και έγιναν αντάρτες. Το 1921 υπολογίζεται ότι υπήρχαν περίπου 12.000 Πόντιοι αντάρτες στα βουνά της Μικράς Ασίας. Είναι ένα γεγονός που δεν αξιοποιήθηκε ποτέ από την Ελλαδική κυβέρνηση.

Η πολιτική γενικά παίζει άσχημα και πονηρά παιχνίδια στους λαούς. Έως εκείνη την στιγμή οι Έλληνες είχαν την υποστήριξη της «Ρώσικης αρκούδας». Αλλά όταν ήρθαν οι Μπολσεβίκοι στην εξουσία πήραν το μέρος των Οθωμανών. Την ίδια πολιτική ακολούθησαν και οι Γερμανοί που προμήθευαν τον στρατό του Κεμάλ με όπλα. Στην Μικρασιατική καταστροφή τουλάχιστον 300.000 Πόντιοι έχασαν την ζωή τους. Ακολούθησαν και αυτοί την μοίρα του ηττημένου ελληνικού στρατού και ήρθαν στην Ελλάδα.

Η Ελλάδα επίσημα ως κράτος αναγνώρισε την θυσία των Ποντίων το 1994, όταν η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19^ης Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης για την Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού.

Γιατί το πανηγύρι των Ποντίων γίνεται του Αγίου Θωμά; Σύμφωνα με μια από τις παλαιότερες παραδόσεις των Ποντίων, την ημέρα αυτή στα νεκροταφεία δοργανώνεται γεύμα προς τιμήν των νεκρών. Οι κάτοικοι συγκεντρώνονταν στα νεκροταφεία, τελούσαν τρισάγιο και μετά άπλωναν τραπεζομάντηλα πάνω στα μνήματα με διάφορα φαγητά κάτω από τον ήχο της λύρας. Πίστευαν ότι οι ψυχές ανέβαιναν στον επίγειο κόσμο από την ημέρα της Ανάστασης έως και την ημέρα του Αγίου Πνεύματος. Το έθιμο τιμά τις ρίζες μας, τους προγόνους μας, τους αγαπημένους εκλιπόντες. Είναι μια ημέρα χαράς, μια ημέρα Ανάστασης.  

Εύη Ρούτουλα