Πνευματικότητα και υγεία

Εδώ και αρκετά χρόνια, έχει δοθεί μεγάλη έμφαση σε αυτό που ονομάζεται πνευματικότητα, ιδιαίτερα στον χώρο της υγείας. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται τόσο ευρέως που, αρκετές φορές, το νόημά του είναι ακατανόητο και αδιευκρίνιστο. Από την άλλη πλευρά, για τους επιστήμονες Υγείας, αυτός ο όρος φαίνεται ότι αποδίδει μια κεντρική τοποθέτηση. Παραπέμπει στις  υπαρξιακές ανησυχίες του ανθρώπου σε σχέση με το υποφέρειν και τον θάνατο. Αυτό το είδος πνευματικότητας ταυτίζεται με την ψυχολογική υποστήριξη του ασθενούς, ώστε να δώσει «νόημα» στον πόνο και τον θάνατο, καθώς και τεχνάσματα για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής ανώδυνα. Δεν περιορίζεται αποκλειστικά σε μια συγκεκριμένη θρησκευτική ομολογία, αλλά μπορεί να περιέχει μια ευρεία γκάμα από διάφορες θρησκευτικές ή μη-θρησκευτικές αντιλήψεις και αναφορές και να δανείζεται διδασκαλίες από την χριστιανική παράδοση και στοιχεία από τον Βουδισμό, τον Ινδουισμό και διάφορες «κοσμικές» φιλοσοφίες. Προσπαθεί να διεγείρει την «ευαισθησία» του ανθρώπου με φυσικούς και τεχνητούς τρόπους. Σε πολλές περιπτώσεις, χρησιμοποιεί οινοπνεύματα και  ναρκωτικά για να βιωθεί η αίσθηση μιας καινούργιας ελευθερίας. Στηρίζεται στον διαλογισμό, στην αυτοσυγκέντρωση και στην περισυλλογή.

Επειδή η πνευματικότητα του σήμερα περιλαμβάνει τα πάντα και τους πάντες, προσπαθεί να ενσωματώσει και να εξυπηρετήσει όλους αυτούς που διακονούν τον άρρωστο «πνευματικά» (spiritual care workers), εξουδετερώνοντας τις όποιες διαφορές που υπάρχουν μεταξύ τους. Έτσι, στις μέρες μας αυτό το είδος πνευματικότητας «εφαρμόζεται» με μεγάλη ευλάβεια από χιλιάδες ανθρώπους που δεν θα σκεφθούν ποτέ να πάνε στην εκκλησία ή να συμβουλευθούν ένα ιερέα. 

Αυτό το είδος πνευματικότητας δεν έχει τίποτα κοινό με την πνευματική ζωή στην Ορθοδοξία. Η πνευματική ζωή δεν γίνεται να αντιμετωπιστεί χρησιμοθηρικά, σαν δεκανίκι ή τρόπος να αποκτήσει κάποιος καλή υγεία. Ούτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν τρόπος να αποφύγει κανείς τον εαυτό του ή τον κόσμο˙ ούτε σαν ένα μέσο για να αποκτήσει κανείς ένα εγωκεντρικό «ευ είναι». Η πνευματική ζωή είναι η μετοχή μας στην Ζωή, όπως αυτή βιώνεται στην Ευχαριστία, μέσα από την ένωσή μας με το Σώμα και Αίμα του Χριστού. Μέσα από αυτήν  μπορούμε να  γνωρίσουμε την Αλήθεια: να γνωρίσουμε την αληθινή αγάπη του Θεού και να γνωρίσουμε τον πραγματικό μας εαυτό σε σχέση με Αυτόν, δια της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Η πνευματική ζωή είναι η πάλη να μην επιτρέψουμε τα υλικά πράγματα και η σάρκα να καθορίσουν το είναι μας, τη σωτηρία μας και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Κυρίως, η πνευματική ζωή είναι να προσφέρουμε τη ζωή μας ως θυσία για τη ζωή του συνανθρώπου μας (Ιω. 15:13). Να προσκυνούμε τον Θεό «εν πνεύματι και αληθεία», να χαιρόμαστε που, παρόλη τη συντριβή και την πνευματική πτωχεία  που επικρατεί στον κόσμο, αναγνωρίζουμε ακόμη τα αγαθά που υπάρχουν σε αυτόν. Ζώντας «εν τω Πνεύματι», μπορούμε να διακρίνουμε της πραγματική φύση και αποστολή του ανθρώπου και των πάντων. 

Όπως γράφει ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν, «Έτσι, καταπονημένος και παραμορφωμένος, ματωμένος και αιχμαλωτισμένος, τυφλός και κουφός, ο άνθρωπος έχει απομείνει ο παραιτημένος βασιλέας της δημιουργίας˙ παρ όλα αυτά, παραμένει το αντικείμενο της απέραντης αγάπης και σεβασμού του Θεού. Και να το δεις αυτό, να το διακρίνεις, να χαίρεσαι για αυτό ενώ κλαίς για την πτώση του, και να προσφέρεις ευχαριστία γι’ αυτό, είναι πράγματι η ουσιαστική πράξη της γνήσιας χριστιανικής πνευματικότητας, της ʺκαινής ζωήςʺ που είναι μέσα μας.»

π. Σταύρος Κοφινάς

ΠΗΓΗ: Ποιμαντική Διακονία στον χώρο της Υγείας