Ερμιτάζ

…το μεγαλύτερο μουσείο του κόσμου

Θυμάμαι από μικρό παιδί να ακούω σε συζητήσεις γύρω μου για το μεγαλείο του μουσείου Ερμιτάζ. Ήμουν αρκετά τυχερή και από νεαρή ηλικία είχα επισκεφτεί τα μεγάλα ευρωπαϊκά μουσεία και πινακοθήκες, είχα δει τα σημαντικά έργα μεγάλων καλλιτεχνών, είχα δει από κοντά την Τζοκόντα, τον Ερμή του Πραξιτέλους, τον Δαβίδ του Μιχαήλ Αγγέλου, την Καπέλα Σιξτίνα και την Αφροδίτη του Μποτιτσέλι. Και ήμουν ευγνώμων στους ταξιδιάρηδες και φιλότεχνους γονείς μου που έκαναν αιματηρές οικονομίες, που δεν αγόρασαν ποτέ αυτοκίνητο, αλλά που με ταξίδευσαν σε όλη την Ευρώπη! Παρόλα αυτά, η επιθυμία να επισκεφτώ και το Ερμιτάζ έμενε ανεξίτηλη μέσα μου! Γιατί άραγε όλοι το θεωρούσαν το μεγαλύτερο μουσείο της Ευρώπης και του κόσμου όλου; Πολύ απλά το Ερμιτάζ διαθέτει πάνω από 2.500.000 εκθέματα, φυσικά δεν εκτίθενται όλα ταυτόχρονα, πολλά από αυτά βρίσκονται στις αποθήκες του μουσείου, πρακτική βέβαια που ακολουθείται σε όλα τα μουσεία του κόσμου: ο καθημερινός επισκέπτης βλέπει μόνο το ένα τέταρτο ή ίσως και το ένα πέμπτο των εκθεμάτων που διαθέτει ένα οποιοδήποτε μουσείο. Έχει υπολογιστεί ότι για να δει ένας μέσος άνθρωπος όλα τα εκθέματα του Ερμιτάζ, χρειάζεται περίπου έντεκα χρόνια!! Ίσως αρχικά ακούγεται υπερβολικό, αλλά για σκεφτείτε λίγο ότι σε μια γκαλερί πάμε για να δούμε τους δέκα πίνακες ενός ερασιτέχνη φίλου ζωγράφου και χρειαζόμαστε περίπου μισή ώρα για να τους χαζέψουμε και να πούμε μια γνώμη, χωρίς να έχουμε ιδιαίτερες γνώσεις εικαστικών.

Το Ερμιτάζ στεγάζεται σε έξι διαφορετικά κτήρια που ενώνονται μεταξύ τους με εσωτερικούς διαδρόμους, σχηματίζοντας ένα τεράστιο οικοδομικό συγκρότημα δίπλα στις όχθες του ποταμού Νέβα στην Αγία Πετρούπολη. Το μεγαλύτερο από αυτά τα κτήρια χτίστηκε το 1732 για να στεγάσει τα χειμερινά ανάκτορα των Τσάρων. Ο κύριος αρχιτέκτονας των χειμερινὠν ανακτόρων (όπως τα βλέπουμε σήμερα) είναι ο Ιταλός Μαρτολομέο Ραστρέλι. Οι ειδικοί ονομάζουν το αρχιτεκτονικό στυλ ως ελισαβετιανό μπαρόκ, εμένα προσωπικά μου θυμίζει πολύ το παλαντιανό στυλ αρχιτεκτονικής που κυριάρχησε στην Αγγλία τον 16ο αιώνα. Για να καταλάβετε τι εννοώ, ρίξτε μια ματιά στο σπίτι της Βασίλισσας Άννας στο Γκρένουιτς και στο κυρίως κτήριο του Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη. Χωρίς να είμαι αρχιτέκτονας και χωρίς να έχω ιδιαίτερες γνώσεις επί του θέματος, εγώ βλέπω μεγάλες ομοιότητες, που δεν συνίστανται μόνο στην ίδια εποχή κατασκευής των δύο κτηρίων. Φυσικά ο εσωτερικός διάκοσμος του κτηρίου παραπέμπει σε ροκοκό, αφού σχεδιάστηκε δύο αιώνες μετά!

Η Τσαρίνα ΑΙκατερίνη Β΄ ήταν η πρώτη που μετέτρεψε τα χειμερινά ανάκτορα σε μουσείο, αφού το 1764 άρχισε να συλλέγει πίνακες και να τους επιδεικνύει στους χώρους του παλατιού της. Έδωσε εντολή δε στους πρέσβεις της ανά τον κόσμο να αγοράζουν έργα τέχνης και να της τα φέρνουν. Οι διάδοχοι της Αικατερίνης συνέχισαν το φιλότεχνο έργο της, μαζεύοντας πίνακες, αγάλματα, προτομές από όλον τον κόσμο. Οι Ρώσοι τσάροι αγόραζαν ακριβά όλα αυτά τα έργα: δεν πήραν εκθέματα που ήταν προιόν αρχαιοκαπηλίας ή κλεπταποδοχής, αυτό είναι κάτι που πρέπει να σημειώσουμε εδώ (επειδή ως Έλληνες είμαστε καμμένοι από αυτά τα φαινόμενα). 

Το Ερμιτάζ ως μουσείο για το ευρύ κοινό άνοιξε τις πύλες του το 1852 και ήταν το πρώτο μουσείο της Ρωσίας.

Κατά τη διάρκεια της ρωσικής επανάστασης του 1917, μια από τις αίθουσες του Ερμιτάζ έτυχε να γίνει μάρτυρας των σημαντικών ιστορικών γεγονότων, αφού εκεί συνέλαβαν οι μπολσεβίκοι την προσωρινή κυβέρνηση που πήρε τα ηνία της εξουσίας μετά την συντριβή των τσάρων. Το μουσείο όμως επέζησε της αρχής της Κουμουνιστικής περιόδου παρά τις αναταραχἐς που έζησε: κάποια από τα εκθέματα πουλήθηκαν για την εξεύρεση πόρων για την επανάσταση, κάποιοι πίνακες κλάπησαν από ασυνείδητους πολιτικούς. Το μουσείο αναγκάστηκε επίσης να κλείσει τις πόρτες του κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, προκειμένου να σώσει τα πολύτιμα εκθέματά του από τους ανελέητους γερμανικούς βομβαρδισμούς. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι όλοι οι άνθρωποι κατά βάθος αγαπάμε το ωραίο, ασχέτως πολιτικών καταστάσεων. Το Ερμιτάζ παρέμεινε το μεγαλύτερο μουσείο της Ρωσίας και του κόσμου έως σήμερα.

Αυτή τη στιγμή στα έξι συνεχόμενα κτήρια του φιλοξενούνται (ενδεικτικά πάντα) έργα του Ντα Βίντσι (ο μοναδικός πίνακας που έχω δει εγώ προσωπικά με την Παναγία να θηλάζει τον μικρό Ιησού, δεξιοκρατούσα), του Γκωγκέν, του Πικάσο, του Ροντέν, του Ρέμπραντ, του Μονέ, του Ματίς, του Σεζάν, του Ελ Γκρέκο, του Μουρίγιο, του Πουσέν, του Ρέινολντς, του Τιτσιάνο, του Τιντορέττο, του Γκόγια και πολλών άλλων.

Εκτός από τους υπέροχους πίνακες, στο Ερμιτάζ υπάρχει η μεγαλύτερη συλλογή πινάκων ανά τον κόσμο-  θα βρείτε προσωπικά αντικείμενα της δυναστείας των Ρομανόφ: τα ρούχα του Μεγάλου Πέτρου, της Μεγάλης Αικατερίνης και άλλων τσάρων, τα κοσμήματά τους, διάφορα αξεσουάρ (ταμπακιέρες, καμέο καρφίτσες, περιδέραια κλπ). Ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου είναι το χρυσό ρολόϊ παγώνι με τον κόκορα, την κουκουβάγια και τον σκίουρο. Κάθε φορά που το ρολόϊ αυτό αναγγέλει την ώρα, το χρυσό παγώνι ανοίγει τα φτερά του, ο κόκορας λαλεί, ο σκίουρος χοροπηδά και η κουκουβάγια ανοιγοκλείνει τα μάτια της. Επίσης υπάρχουν χαρακτηριστικά δείγματα από τα αυγά Φαμπερζέ, πίνακες φλαμανδικής τεχνοτροπίας αγροτικής φύσης με πετούμενα πουλιά και αλυκτίζοντα σκυλιά, όπλα και σπαθιά. Φυσικά υπάρχουν και αρχαιολογικά ευρήματα Σκυθών, Αιγυπτίων, Ελλήνων και άλλων αρχαίων λαών.

Αν έχετε χρόνο και διάθεση, θα περιπανηθείτε για πολλές ημέρες στο Ερμιτάζ, η τέχνη δεν έχει όρια και σύνορα.

Εύη Ρούτουλα