Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και Δημοκρατία

Μετά τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ σε όλες τις προηγμένες δημοκρατικά χώρες έχει αυξηθεί ο προβληματισμός για το αν η Δημοκρατία κινδυνεύει από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ). Το εκδιδόμενο από το 1843 διεθνούς κύρους αγγλικό περιοδικό «The Economist», στο τεύχος της εβδομάδας 4-10 Νοεμβρίου 2017, έχει τίτλο και αφιέρωμα στο θέμα «Η απειλή των κοινωνικών δικτύων για τη δημοκρατία». Στο κύριο άρθρο του το περιοδικό σημειώνει ότι τα ΜΚΔ πλουτίζουν προβάλλοντας στον καθένα μας φωτογραφίες, προσωπικές αναρτήσεις, ειδήσεις και διαφημίσεις. Επειδή μπορούν να καταγράψουν τη συμπεριφορά μας γνωρίζουν ακριβώς με τι ενοχλούμαστε και θυμώνουμε και να το εκμεταλλευθούν. Η τακτική τους τείνει να δυσφημήσει τις αρχές της φιλελεύθερης δημοκρατίας και να ενισχύσει τους δημαγωγούς πολιτικούς.

Η «Ιντεπέντεντ» ισχυρίστηκε ότι η χρήση στο διαδίκτυο ψεύτικων πληροφοριών οδήγησε στο Brexit. H Corriere della Sera στο ένθετο της 21ης Σεπτεμβρίου 2017 είχε συνέντευξη με την Μαρία Γκαμπριέλ, Επίτροπο για την οικονομία και την ψηφιακή κοινωνία. Από την 38χρονη κα. Γκαμπριέλ εξαρτάται στην Ευρωπαϊκή Ένωση η αντιμετώπιση των ακανθωδών ζητημάτων του διαδικτύου, όπως ψεύτικες ειδήσεις, διάδοση ποικίλης μορφής μίσους, προστασία της ιδιωτικής ζωής και λυντσάρισμα συνειδήσεων. Σε ερώτηση πώς είναι δυνατό να αντιμετωπισθεί η κατάσταση απάντησε: «Ο καθένας πρέπει να πάρει το μέρος της ευθύνης που του αναλογεί. Είναι μια λεπτή ισορροπία, από τη μια πλευρά να προστατεύσουμε την ελευθερία της έκφρασης και τα δημοκρατικά δικαιώματα και από την άλλη υπολογίζοντας ότι το μίσος διαδιδόμενο δια μέσου του διαδικτύου μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες για τη δημοκρατία, να είναι αναγκαίο να θέσουμε ασφαλιστικές δικλείδες».

Είναι εντυπωσιακή η διάδοση και η επιρροή των ΜΚΔ, που αυξάνονται ιλιγγιωδώς παγκοσμίως, παρά το ότι δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στα όσα γράφουν. Κατά δημοσκόπηση, που αναφέρει ο Economist, μόνο το 37% των Αμερικανών πιστεύει τα όσα γράφουν, την ώρα που τουλάχιστον οι διπλάσιοι εμπιστεύονται τα έντυπα ΜΜΕ, εφημερίδες και περιοδικά.

Η λύση στο πρόβλημα; Πρώτον να αντιληφθούν οι πολίτες την αξία του έντυπου, ενυπόγραφου και υπεύθυνου λόγου. Και δεύτερον τα μέτρα, πολλές φορές δρακόντεια, που έχουν ληφθεί στις ανεπτυγμένες χώρες για τις εφημερίδες και τα περιοδικά, όπως οι νόμοι για δυσφήμηση και για προσβολή της αξιοπρέπειας και της τιμής, καθώς και η διαφάνεια στο ιδιοκτησιακό καθεστώς και στη διαχείριση των οικονομικών τους, να επεκταθεί και στα ΜΚΔ. Δεν είναι μόνο η ψεύτικη είδηση, που υποσκάπτει τη δημοκρατία, είναι επίσης τα εκατομμύρια των Ευρώ της φοροδιαφυγής. Οι πολίτες θέλουν να γνωρίζουν από ποιόν χρηματοδοτούνται οι ανακριβείς ειδήσεις και ποιος επιδιώκει με αυτόν τον τρόπο να ασκήσει πολιτική επιρροή. Γιατί χωρίς διαφάνεια, ακριβείς ειδήσεις, ευγένεια στις κοινωνικές σχέσεις, έλεγχο στην οικονομική και πολιτική ασυδοσία  και εντιμότητα στις πολιτικές αντιπαραθέσεις, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος υπονόμευσης της Δημοκρατίας.

Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου