Ποιμαντική της Εκκλησίας εν ημέραις πανδημίας

 

Ανοικτή επιστολή προς τους συμμετέχοντες στο

«Δίκτυο του Οικουμενικού Πατριαρχείου

για την Ποιμαντική Διακονία στον Χώρο της Υγείας»

 

Σεβασμιώτατοι άγιοι Αρχιερείς, Σεβαστοί Πατέρες,

Αγαπητοί εν Χριστώ Αδελφοί και Αδελφές

 

Μεταξύ της 7ης και της 13ης Οκτωβρίου 2020, είχε προγραμματιστεί να διεξαχθεί το 5ο Συνέδριο του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την Ποιμαντική Διακονία στον Χώρο της Υγείας, με θέμα: «“Άφετε τα παιδία ελθείν πρός με” - Διακονώντας το παιδί σε έναν κόσμο με προκλήσεις». Το Συνέδριο θα γινόταν στην όμορφη Ρόδο, στο συνεδριακό κέντρο του ξενοδοχείου «Ρόδος Παλλάς». Ο Εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου και Πρόεδρος του Πατριαρχικού Δικτύου, Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ρόδου κ. Κύριλλος, θα προΐστατο σε όλες τις εκδηλώσεις της συνάξεως, από την έναρξη μέχρι και τη λήξη του Συνεδρίου. Η χαρμόσυνη αδελφοσύνη που είχε δημιουργηθεί από τα προηγούμενα Συνέδρια (2008, 2011, 2014, 2017) θα είχε εμβαθυνθεί. Εμπλουτισμένοι από τις παρουσιάσεις των εκλεκτών καλεσμένων ομιλητών, οι σύνεδροι θα είχαν χαράξει νέα σχέδια για το μέλλον, ιδιαίτερα για τις προοπτικές για ένα πιο “δεμένο” Δίκτυο, που να εκφράζει την ποιμαντική μέριμνα και αγάπη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.

 

Αλλά όλα αυτά ανατράπηκαν με την Πανδημία Covid-19. Ο κορωνοϊός δημιούργησε άμεσες και σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τις επιπτώσεις στην υγεία των πολιτών και στα παγκόσμια συστήματα πρωτοβάθμιας φροντίδας. Πολύ γρήγορα αναπτύχθηκαν άλλες προκλήσεις και ανησυχίες: Πώς να ενισχύσει κάποιος ψυχικά τους ανθρώπους που έχουν προσβληθεί από τον ιό και να συμπαρασταθεί σε εκείνους που θρηνούν όσους υπέκυψαν σε αυτόν; Τι στήριξη θα μπορούσε να προσφερθεί στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, σε όλους τους εργαζομένους στον χώρο της υγείας που παλεύουν να σώσουν ανθρώπινες ζωές; Πώς θα μπορούσε να ποιμάνει η Εκκλησία εκείνους που ζουν μόνοι και απομονωμένοι, ιδιαίτερα σε περιόδους καραντίνας, ώστε να μη νιώσουν αποκεκομμένοι από το γεγονός της Εκκλησίας, καθώς και τους ανθρώπους των οποίων η οικογενειακή και βιοτική ισορροπία έχει διαταραχθεί; Πώς θα έπρεπε να στηριχθεί ο κλήρος που έρχεται καθημερινά αντιμέτωπος με διάφορες επιθέσεις, αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις λόγω της Πανδημίας; Ζητήματα που παραμένουν επίκαιρα.

 

Όμως, σ’ αυτή τη φάση της Πανδημίας, αυτά που απασχολούν την ευρύτερη επιστημονική κοινότητα, πέρα από τη διασπορά του ιού, είναι: 1) η εξουθένωση που βιώνει ο κόσμος λόγω των μέτρων και της προσπάθειας να καταπολεμηθεί «το κακό»˙ 2) οι μακροχρόνιες επιπτώσεις που θα υπάρξουν μετά την Πανδημία, τόσο στη σωματική και ψυχική υγεία του ανθρώπου όσο και στην κοινωνική ζωή του κόσμου.

 

Στην αρχή της Πανδημίας, υπήρχε φόβος ενόψει της άγνωστης έκβασης του ιού. Ο κόσμος είχε μείνει βουβός. Ο Covid-19 παρουσιάσθηκε (και ακόμη παρουσιάζεται) ως «ο αόρατος εχθρός» που μπορεί να εισχωρήσει και να εισβάλει σε όλα τα στρώματα της ανθρώπινης ύπαρξης, προκαλώντας ένα έντονο άγχος θανάτου. Με την παρατεταμένη παρουσία της Πανδημίας, ο αρχικός βουβός φόβος σιγά-σιγά μετατράπηκε σε εκδηλώσεις θυμού και αμφισβήτησης των θεσμών. Τώρα δοκιμάζονται και απειλούνται κυβερνήσεις, θεσμοί, οικονομικά μοντέλα, κοινωνικοί δεσμοί, κοινωνικές αντοχές, διαπροσωπικές σχέσεις, ακόμα και η ίδια η επιστήμη της Ιατρικής.

 

Ο θυμός αυτός έχει έναν επιθετικό χαρακτήρα, αλλά, στην πραγματικότητα, εκφράζει μια αμυντική στάση, επειδή απειλείται όχι μόνο η σωματική υγεία, αλλά και ο «ιερός χώρος» του προσώπου. Είναι και μια δυναμική αντίδραση απέναντι στην αβεβαιότητα που ζούμε˙ μια αντίδραση στη συνειδητοποίηση ότι στον κόσμο δεν υπάρχουν πια οι σταθεροί κανόνες που καθορίζουν την αίσθηση της ασφάλειας, όπως παλαιά. Τώρα υπάρχει μια «νέα πραγματικότητα», ένα «new normal», που προκαλεί τρόμο: ότι ζούμε σε έναν επικίνδυνο και αβέβαιο κόσμο, που δεν εμπνέει καμία εμπιστοσύνη και μοιάζει να μην έχει καμία συνοχή. Είναι ένας κόσμος που προκαλεί την αίσθηση του χάους.

 

Για να βρεις νόημα μέσα στο χάος, πρέπει να βρεις έναν τρόπο να υποτάξεις το χάος. Ένας τρόπος να το κάνεις αυτό είναι να δώσεις μια ταυτότητα, ένα πρόσωπο στο χάος, ταυτίζοντας τον εαυτό σου με αυτό. Γίνεσαι μέρος του χάους μέσα από μαζικές και ατομικές εκδηλώσεις, διαμαρτυρίες και αντιδράσεις,. Ενώ ανήκεις στην ομάδα που συμβάλλει στο χάος, συνάμα δηλώνεις την αυτονομία σου˙ αποδεσμεύεσαι από τα πάντα˙ δεν υπακούς σε κανέναν˙ πιστεύεις ότι είσαι πάνω από τους φυσικούς και πνευματικούς νόμους˙ έχεις την αίσθηση (ψευδαίσθηση) ότι είσαι ασφαλής και άτρωτος από κάθε κίνδυνο. Αυτός ο τρόπος βασίζεται σε μια απόλυτα εγωκεντρική θεώρηση των πραγμάτων και στην παρανόηση της έννοιας της ελευθερίας. Πρόκειται γι’ αυτό που περιγράφει ο Καζαντζάκης στην «Ασκητική» του: «Βάνω τάξη στην αναρχία, δίνω πρόσωπο, το πρόσωπό μου, στο χάος» … «Τίποτα δεν υπάρχει! Μήτε ζωή, μήτε θάνατος» … «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα… είμαι λεύτερος» … «Είμαι ο θεατής της άβυσσος. Είμαι η θεωρία κι η πράξη. Είμαι ο νόμος. Όξω από μένα τίποτα δεν υπάρχει». Μπορούμε να προσθέσουμε: «Ζω μόνος, στο υπόγειό μου, στο δικό μου το χάος, ανάμεσα στο χάος του υπόλοιπου κόσμου».

 

Ένας άλλος τρόπος να τιθασεύσουμε τον φόβο και το χάος είναι μέσα από μια απολυτότητα, μια φονταμενταλιστική αντίληψη των πραγμάτων, που αποτελείται από απλοϊκά σχήματα και ερμηνείες και καλλιεργεί έναν “δαιμονικό” φανατισμό. Αυτό παρατηρείται και εκδηλώνεται έντονα τις μέρες της Πανδημίας, με ποικίλους και αντιφατικούς τρόπους, ιδιαίτερα μέσα στον εκκλησιαστικό χώρο. Είναι μια «ιερά ανταρσία» ενάντια στον «αόρατο εχθρό». Εκφράζει έναν πρωτοφανή θρησκευτικό παραλογισμό, στα όρια της παράνοιας. Περιέχει θεωρίες συνωμοσίας, μια καχυποψία και έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στις αρχές και στην επιστήμη. Συγχέει και παρερμηνεύει την έννοια της εκκλησιαστικής παράδοσης, αποκόπτοντάς την από την υπαρξιακή της διάσταση. Ενώ υποστηρίζει την ελευθερία του ανθρώπου (όταν τη συμφέρει), ουσιαστικά εμποδίζει τον άνθρωπο να εγκύψει στην πίστη του και να παλέψει με αυτήν. Προσπαθεί να ελέγξει τους πάντες και τα πάντα μέσα από τις φανατικές προκαταλήψεις που εμφιλοχωρούν στους «οπαδούς» της, μη αφήνοντάς τους να ωριμάσουν πνευματικά. Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι, στην προσπάθειά της να κρατήσει μια «ορθή τάξη», στην πραγματικότητα, αυτή η επικίνδυνη και ανεύθυνη «ιερά ανταρσία» συμβάλλει στο χάος και στον φόβο των ημερών μας, δημιουργώντας έναν απίστευτο διχασμό ανάμεσα στους ανθρώπους, είτε εντός είτε εκτός Εκκλησίας. Αυτός ο διχασμός είναι πιο επικίνδυνος και καταστρεπτικός από τον κορωνοϊό. Τραυματίζει σχέσεις˙ χωρίζει ανθρώπους σε παρατάξεις˙ διαλύει κοινότητες και, στο τέλος, αφήνει τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους μόνοι τους.

 

Η Πανδημία θα τελειώσει. Το ερώτημα είναι, πόσο ενωμένοι θα είμαστε μετά το πέρας του κορωνοϊού; Πως θα θεραπευθεί ο διχασμός που έχει δημιουργηθεί;

 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Covid-19 έχει διαταράξει την καθημερινότητά μας, τον αγώνα μας προς το ζην, την πίστη μας, τη συνοχή της κοινωνίας μας και την καθολικότητα της εκκλησιαστικής κοινότητας. Συνάμα, έχει φέρει στην επιφάνεια τις αντιφατικές αλήθειες του εαυτού μας και της κοινωνίας που ήταν κρυμμένες στη βολή της αφθονίας μας και στην προσκόλλησή μας στον κόσμο της ύλης. Γι’ αυτό, στην περίπλοκη, θλιβερή και απογοητευτική συγκυρία που ζούμε, όπου ο φόβος του θανάτου συναντάει τον φόβο της διάλυσης της κοινωνίας, επιβάλλεται να παραμείνουμε σε ποιμαντική εγρήγορση, ώστε να διαφυλαχθεί και να τηρηθεί η ενότητα του Πνεύματος, «εν τω συνδέσμω της ειρήνης» (Εφεσ. 4,3). Ενωμένοι, μπορούμε να νικήσουμε τα πάντα, ακόμη και τον κορωνοϊό. Χωρίς ειρήνη, δεν μπορούμε να θεραπεύσουμε τίποτα.

 

Αυτή η εγρήγορση συνεπάγεται την προσπάθειά μας να καλλιεργηθεί η πίστη μας στην πρόνοια και την αγάπη του Θεού διά της προσευχής˙ μια πίστη που εκφράζει μια ζωντανή σχέση με τον Θεό˙ μια πίστη που συνδέει τον καθένα μας με την καθολικότητα της Εκκλησίας, με τα αδέλφια μας «εν Χριστώ». Αν πράγματι κηρύττουμε Χριστό και πιστεύουμε ότι η Εκκλησία είναι μια ιερή κοινωνία προσώπων, η αποστολή μας δεν θα περιορισθεί μόνο στη διαφύλαξη της σωματικής υγείας του αδελφού μας. Θα πρέπει να φροντίσουμε να μη μείνει κανείς μόνος του, εκτός ποιμνίου, απομονωμένος στον προσωπικό του πόνο, αποξενωμένος από την καθολική αγάπη του Θεού˙ να διαφυλάξουμε την ιερότητα του κάθε προσώπου και την ιερότητα της κοινότητας, μια ιερότητα που εμπνέει αλληλοσεβασμό, εμπιστοσύνη, συμφιλίωση και αλληλεγγύη. Όποιος αρνείται ότι αυτός είναι ο αγώνας μας και ότι αυτή είναι η αποστολή μας ως χριστιανών ορθοδόξων έχει μια λανθασμένη και επικίνδυνη αντίληψη για την πίστη, την Εκκλησία και τον κόσμο.

 

Σε αυτή την κρίσιμη φάση της Πανδημίας, το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας ως μέλη της Εκκλησίας είναι αν έχουμε ασχοληθεί σοβαρά με τις προαναφερθείσες δυσκολίες που έχουν προκύψει και αν είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες του κορωνοϊού στο μέλλον. Ίσως η μόνη σίγουρη απάντηση είναι ότι χρειάζεται να κάνουμε περισσότερα. Γεγονός είναι ότι, με όσο μεγαλύτερη καθυστέρηση αντιμετωπίσουμε αυτές τις δυσκολίες και προκλήσεις, τόσο θα συμβάλουμε στον φόβο και το χάος που επικρατεί στην κοινωνία σήμερα. Χωρίς σοβαρή ποιμαντική προσέγγιση, οι ασθενείς και οι οικείοι τους θα συνεχίσουν να είναι μόνοι, όπως επίσης οι επιστήμονες υγείας και οι κληρικοί που παλεύουν για την ανακούφιση του πόνου και την αναζήτηση της ελπίδας. Η δε Εκκλησία θα μείνει στο περιθώριο της ζωής, διχασμένη, μακριά από μια γνήσια χριστιανική ορθόδοξη έκφραση, ριζωμένη σε μια τυπολατρία και σε έναν θρησκευτικό παραλογισμό, ανήμπορη να απαντήσει στις υπαρξιακές αναζητήσεις του σημερινού ανθρώπου.

 

Αναγνωρίζοντας αυτά τα δεδομένα, ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος έδωσε την ευλογία στο Δίκτυο του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την Ποιμαντική Διακονία στον Χώρο της Υγείας να οργανωθεί διαδικτυακή Συνδιάσκεψη με θέμα: «ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΕΝ ΗΜΕΡΑΙΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ». Με την πολύτιμη καθοδήγηση του Σεβ. Μητροπολίτου Ρόδου κ. Κυρίλλου, θα καταβληθεί κάθε προσπάθεια να ανταποκριθεί αξίως το Πατριαρχικό Δίκτυο στην πραγματοποίηση αυτού του εγχειρήματος.

 

Με σεβασμό και αδελφική αγάπη

 

Πρωτοπρεσβύτερος Σταύρος Κοφινάς

Συντονιστής του Δικτύου του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την

Ποιμαντική Διακονία στον Χώρο της Υγείας

 

ΠΗΓΗ: Ποιμαντική Διακονία στο χώρο της Υγείας