Διονύσης Αλεξάνδρου Ρώμας, ένας φανταστικός περίπλους

Υπάρχουν στιγμές που η ανάγνωση ενός βιβλίου, σου προσφέρει πολύ περισσότερα πράγματα από την απλή ευχαρίστηση της στιγμής ή και την απόκτηση γνώσεων. Είναι κάποιες φορές που η ανάγνωση ενός βιβλίου μετατρέπεται σε κάτι μαγικό, λίγες φορές το έχω νιώσει αλλά όταν συμβαίνει νιώθω γεμάτη και ευτυχισμένη. Μια τέτοια ειδική περίπτωση είναι ο πιο πολυσχιδής λογοτέχνης που έχω «συναντήσει», ο μεγάλος Διονύσης Ρώμας.

Ο Διονύσης (τον ονομάζω Διονύση και όχι Διονύσιο, επειδή ήταν η προσωπική του επιθυμία να αναγράφεται κατ´αυτόν τον τρόπο το βαφτιστικό του όνομα) Ρώμας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1906, καταγόταν από τη Ζάκυνθο από παλιά, αριστοκρατική οικογένεια, εγγεγραμμένη στη Χρυσή Βίβλο (το γνωστό Λίμπρο Ντ᾽Όρο) και ο πατέρας του, ο Αλέξανδρος Ρώμας χρημάτισε Αντιπρόεδρος και Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, Υπουργός Εξωτερικών με την κυβέρνηση Μαυρομιχάλη και Υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημόσιας Εκπαίδευσης με την κυβέρνηση Δεληγιάννη. Σχημάτισε δικό του στρατιωτικό σώμα στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 καθώς και στους Βαλκανικούς πολέμους και είχε το βαθμό του Αντισυνταγματάρχη.

Ο Διονύσης Ρώμας σπούδασε φιλολογία στη Γερμανία, εργάστηκε ως δημοσιογράφος και ως συνεργάτης της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Ουσιαστικά ήταν ο άνθρωπος που εγκαινίασε την παρουσιάση θεατρικών έργων στο ραδιόφωνο. Ο ίδιος έγραψε πέντε θεατρικά έργα όπως: Ζακυνθινή Σερενάτα, το Ζαμπελάκι κλπ, επίσης ως δημοσιογράφος έχει γράψει πάνω από 150 κριτικές θεατρικών έργων, δυστυχώς τα θεατρικά του έργα είναι εκτός κυκλοφορίας πλέον και δεν έχει γίνει επανέκδοσή τους.

Σαν τον πατέρα του, υπηρέτησε και αυτός την πολιτική και εκλέχτηκε δύο φορές βουλευτής με το κόμμα της ΕΡΕ. Μετέφρασε αρκετά θεατρικά έργα για το Εθνικό μας θέατρο και διατηρούσε φιλία και αλληλογραφία με τον Αλέξη Μινωτή και τον Κώστα Μπαστιά. Κατά τη διάρκεια της ζωής του έλαβε πολλά βραβεία για το θεατρικό και λογοτεχνικό του έργο και αρθρογραφούσε για την εφημερίδα Ελευθερία καθώς και για το Ραδιοπρόγραμμα (εβδομαδιαία έκδοση της Εθνικής Ραδιοφωνίας).

Εξέδωσε μια συλλογή διηγημάτων με τον τίτλο «Τα Ζακυνθινά», μέσα από τα οποία περιγράφει τη ζωή και την καθημερινότητα στη Ζάκυνθο των τελών του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αιώνα, σε κάθε περίπτωση της προσεισμικής Ζακύνθου (όταν λέω προσεισμικής εννοώ τον καταστροφική σεισμό του 1953 και την επακόλουθη πυρκαγιά που κυριολεκτικά αφάνισε τον ενετικό πολιτισμό του νησιού και κατέκαψε τα περισσότερα κτήρια, βιβλιοθήκες, αρχεία κλπ. Ο ίδιος ο Διονύσης Ρώμας την ονομάζει σεισμοπυρκαγιά).

Όποιος διαβάζει αυτό το κείμενο, έχει ήδη καταλάβει ότι αναφέρομαι σε μια μεγάλη προσωπικότητα της νεότερης Ελλάδας. Πολυπράγμων, ακούραστος, εργατικός, φιλέλληνας, ένας πραγματικός αριστοκράτης με την καλή σημασία του όρου. Αλλά ο Διονυσάκης ο Ρώμας, όπως αρέσκομαι να τον ονομάζω, θα αποτελέσει έναν από τους μεγαλύτερους «φάρους» της ελληνικής λογοτεχνίας με το έργο του «Περίπλους», ένα έργο ζωής που καλύπτει τρεις αιώνες ιστορίας. Ο ίδιος ο Ρώμας ήθελε να γράψει τρεις τριλογίες, η κάθε τριλογία θα κάλυπτε έναν αιώνα ιστορίας και το όλο έργο θα αποτελείτο από 18 τόμους. Δυστυχώς ο θάνατος πρόλαβε τον συμπατριώτη μου και ο εκπληκτικός Περίπλους έμεινε ημιτελής. Αυτήν τη στιγμή κυκλοφορούν δέκα τόμοι του υπέροχου αυτού έργου. Και είναι οι εξής: Σοπρακόμιτος, μέρος Α και Β, Το ρεμπελιό των ποπολάρων, μέρος Α και Β, Ο θρήνος της Κάντιας, μέρος Α και Β, Ο Κόντες, μέρος Α και Β και Αντάτζιο και Φούγκα, μέρος Α και Β.

Το σχέδιο του Διονυσάκη (συγχωρέστε μου την οικειότητα, τον γνώριζα προσωπικά ως παιδί και ήταν φίλος των θείων μου και του πατέρα μου, έπαιζα με το ποδηλατάκι μου στην πλατεία του Σολωμού στη Ζάκυνθο όταν οι γονείς μου μιλούσαν μαζί του στο παγκάκι -και φυσικά νιώθω περήφανη για αυτό!) ήταν να καλύψει τρεις αιώνες ιστορίας, από το 1570 έως το 1870, σημαντικές ημερομηνίες και οι δύο. Το υπέροχο χρονικό του ξεκινούσε με τη ναυμαχία της Ναυπάκτου και τελείωνε με την ένωση των Επτανήσων με την υπόλοιπη Ελλάδα. Τρεις τριλογίες, κάθε τριλογία ένας αιώνας, κάθε τριλογία έξι βιβλία. Είναι η φανταστική ιστορία μιας οικογένειας, των Ντα Βιτσέντσα ανά τους αιώνες, από πάππου προς γιο και από γιο σε εγγονό. Οι Ντα Βιτσέντσα ζουν, ερωτεύονται, παθιάζονται, εχθρεύονται, μορφώνονται, παίζουν το ρόλο τους στην ιστορία του νησιού τους και όχι μόνο. Εκτός από τη Ζάκυνθο, τα μέλη της οικογενείας πάνε στην Κωνσταντινούπολη, στην Πάδοβα, σε άλλα ελληνικά νησιά, στο Ηράκλειο της Κρήτης, στην Πελοπόνησσο, στη μακρινή Ρωσσία του Μεγάλου Πέτρου, στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες της Βλαχίας και της Μολδαβίας. Ο Ρώμας δεν περιορίζεται στα ελληνικά ιστορικά γεγονότα, μαζί του μαθαίνουμε την επιρροή των Φαναριωτών στην Πόλη, την αλλαγή της πρωτεύουσας στη Ρωσσία, τα έργα του Μιχαήλ Βιτεάζου στη Μολδαβία, τις δεκάδες προσπάθειες επανάστασης στην Ελλάδα, τις προσπάθειες των ιερέων μας να κρατήσουν αναμμένο το φως της πίστης και της γλώσσας, τα ξεψυχίσματα της μεγάλης Βενετίας και την ανταγωνιστικότητά της με το Βατικανό, μαζί του μαθαίνουμε τρεις αιώνες ευρωπαικής ιστορίας. Και εκτός των ιστορικών γεγονότων μαθαίνουμε αστρονομία, μαθηματικά, ιατρική, φιλοσοφία, θρησκευτικές αιρέσεις. Ο Διονύσης Ρώμας έγραψε και μελέτησε για τα πάντα. Μέσα από την μυθοπλασία του, μαθαίνουμε και εμείς όλες τις προσπάθειες του ανθρώπου της Αναγέννησης προς τη γνώση.

Ο Διονυσάκης πέθανε το 1981. Το 1995 έφυγε από τη ζωή και η σύζυγός του. Δεν γνωρίζω αν έχει κάποιος τα πνευματικά δικαιώματα των έργων του, φαντάζομαι πως όχι, αφού το ζευγάρι δεν είχε παιδιά. Πολλά από τα έργα του (τα θεατρικά του για την ακρίβεια) δεν υπάρχουν πλέον στα βιβλιοπωλεία. Ο εκδοτικός οίκος που εκδίδει τα βιβλία του, η Εστία, φημολογείται ότι λόγω κρίσης θα κλείσει. Από αυτό το βήμα, κάνω έκκληση σε οποιονδήποτε υπεύθυνο, να επανεκδωθούν τα βιβλία του Διονύση Ρώμα: τα θεατρικά, η αληλογραφία του με διάσημα πρόσωπα, το έργο του για την Εθνική Ραδιοφωνία, τα διηγήματα και φυσικά ο Περίπλους. Ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε την ιστορία μας, αντιθέτως πρέπει να είμαστε περήφανοι για αυτήν.

Εύη Ρούτουλα