Σέργιος και Βάκχος

Το καλύτερο έργο του Καραγάτση

Δηλώνω φανατική αναγνώστρια του Μ. Καραγάτση εδώ και πολλά χρόνια. Θεωρώ ότι είναι ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες της σύγχρονης Ελλάδας με σωρεία σημαντικών έργων όπως ο Γιούγκερμαν, ο Συνταγματάρχης Λιάπκιν, η Μεγάλη Χίμαιρα, ο κοτσάμπασης του καστρόπυργου (όλη η τριλογία), ο κίτρινος φάκελος, το ημιτελές Δέκα και τόσα άλλα.

Γεννημένος ως Δημήτριος Ροδόπουλος έλαβε το πασίγνωστο καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο από τα δέντρα με το όνομα «καραγάτσι» που βρίσκονταν στη Θεσσαλία, όπου περνούσε τις καλοκαιρινές του διακοπές, και το αρχικό Μ προέρχεται από το ρώσσικο όνομα Μίτια (μετάφραση του Δημήτριος στα ρωσσικά) από την μεγάλη του αγάπη στον Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Ο Καραγάτσης είναι ένας από τους υπέροχους πεζογράφους που μας πρόσφερε η διάσημη δεκαετία του 1930.

Δυστυχώς, για την Ελλάδα, έφυγε νέος από καρδιακή προσβολή, αλλά άφησε πίσω του αρκετά μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, άρθρα και την κόρη του Μαρίνα Καραγάτση, η οποία έως ένα βαθμό ασχολήθηκε με την τέχνη του πατέρα της: τη συγγραφή. Ευτυχώς, για όλους εμάς στην Ελλάδα, που μας ενδιαφέρει ο πολιτισμός, ζει και βασιλεύει και ο εγγονός του, ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Δημήτρης Τάρλοου, που μέσα από το θέατρό του, κάθε χρόνο, μας παρουσιάζει υπέροχες παραγωγές.

Από όλο το πλούσιο έργο του Καραγάτση εγώ προσωπικά ξεχωρίζω το μυθιστόρημά του την «Θαυμαστή ιστορία των αγίων Σέργιου και Βάκχου», ένα πολύ ιδιαίτερο λογοτέχνημα. Ο Καραγάτσης μέσα από αυτό του το έργο μας διηγείται την ιστορία των δύο αγίων που υπήρξαν Ρωμαίοι στρατιώτες και που αποφάσισαν να εκχριστιανιστούν τον 3ο αιώνα. Σαν όλους τους Χριστιανούς εκείνης της περιόδου, εκδιώκονται από τους Ρωμαίους, βασανίζονται, σκοτώνονται και κατόπιν αγιοποιούνται. Έως εδώ είναι η περιγραφή ιστορικών γεγονότων.

Ο Καραγάτσης όμως δεν παραμένει στην απλή περιγραφή αυτών, προχωρά και βλέπουμε μαζί του την σουρεαλιστική κατάληξη: οι δύο φίλοι άγιοι βρίσκονται στον Παράδεισο, εκεί έχουν μια ακρόαση με τον ίδιο το Θεό, ο οποίος τους ξαναστέλνει πίσω στη γη να παρακολουθούν μέσα από τα υπόγεια της εκκλησίας που έχει χτίσει προς τιμήν τους ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, τα διάφορα τεκταινόμενα της Κωνσταντινούπολης και γενικά της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Σε όλο το υπόλοιπο, ογκωδέστατο μυθιστόρημα, θα παρακολουθήσουμε μαζί με τους δύο αγίους, την ιστορία της Κωνσταντινούπολης: τις έριδες της εικονομαχίας, τους πολέμους με τους διαφόρους εχθρούς της πόλης, τις αντιδικίες μεταξύ των βασιλικών δυναστειών, την άλωση του Βυζαντίου, την Τουρκοκρατία, τις ανέλπιδες προσπάθειες επανάκτησης της αυτοκρατορίας, το έργο των Φαναριωτών και ακολούθως την σύγχρονη ελληνική ιστορια έως την δεκαετία του 1950. Είναι ένα καταπληκτικό ιστορικό μυθιστόρημα γραμμένο και δωσμένο με φοβερό χιούμορ, ο Καραγάτσης δεν μας διηγείται απλά τα γεγονότα, τα απομυθοποιεί, τα κριτικάρει, τους δίνει μια κωμικοτραγική άποψη. Άλλωστε, κωμικοτραγική υπήρξε η πραγματική ιστορία. Και όλα αυτά τα βλέπουμε μέσα από τα μάτια των δύο αγίων και των συναρπαστικών διαλόγων που γίνονται ανάμεσά τους.

Σε αυτό το μυθιστόρημα δεν υπάρχει σοβαροφάνεια, ακόμα και τα πιο δραματικά γεγονότα δίνονται με χιούμορ και φαντασία. Οι δυο άγιοι δεν μπορούν να χαρούν άφοβα τον παράδεισο, αφού συνεχώς κριτικάρουν και παρακολουθούν τα τεκταινόμενα. Ο Καραγάτσης δεν χαιδεύει τα αυτιά μας, αντιθέτως μας χτυπάει κατάμουτρα με αλήθειες, λάθη και παραλείψεις του ελληνικού λαού και της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Κανένα από τα πρόσωπα που εμφανίζονται δεν είναι ήρωας, όλοι απλοί άνθρωποι είναι με φοβερές αδυναμίες και ελαττώματα. Μέσα από αυτό το κυριολεκτικά υπέροχο έργο, παρακολουθούμε μαζί με τους δύο αγίους την ιστορία του ελληνικού έθνους από τον 3ο αιώνα μ.Χ. έως και τη δεκαετία του 1950.

Δεν θέλω να συλλογίζομαι την έρευνα που έκανε ο συγγραφέας σε μια εποχή χωρίς διαδίχτυο. Φυσικά ένας συγγραφέας που ασχολείται με ιστορικά γεγονότα δεν περιορίζεται στο διαδίχτυο, αφού ολοι γνωρίζουμε ότι δεν είναι το πλέον σίγουρο μέσο για να ανατρέξεις σε πηγές. Η μόνη σωστή μέθοδος είναι η δύσκολη, αυτή της βιβλιογραφίας και της επίσκεψης σε βιβλιοθήκες. Αλλά κανείς βέβαια, δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι το διαδίχτυο δεν βοηθάει φοβερά την έρευνά μας. Το πρώτο πράγμα που έκανα όταν πρωτοπήγα στην Κωνσταντινούπολη, ήταν να ψάξω να βρω την εκκλησία που έχτισε ο Ιουστινιανός, προς τιμήν των δύο αγίων. Δυστυχώς δεν υπάρχει πια, τουλάχιστον δεν υπάρχει ως χριστιανική εκκλησία, αφού έχει μετατραπεί σε τζαμί. Σε κάθε περίπτωση αναζητήστε το βιβλίο και διαβάστε το, απολαύστε το χωρίς προκαταλήψεις, δυστυχώς εμείς οι Έλληνες έχουμε κάνει και πολλά λάθη, λογικό άλλωστε είναι στα τόσα χιλιάδες χρόνια που υπάρχουμε!

Eύη Ρούτουλα