Ημερολόγια

Ιουλιανό και Γρηγοριανό

Κατά την διάρκεια της ιστορίας οι διάφοροι πολιτισμοί και εποχές μας έχουν παρουσιάσει πολλά και διαφορετικά ημερολόγια, τα οποία μετράνε τους μήνες και τα χρόνια ανάλογα με τις τοπικές θρησκευτικές και κοσμικές παραδόσεις. Ως κύριος τρόπος μέτρησης χρησιμοποιούνται οι κινήσεις της σελήνης και δευτερευόντως ο ήλιος. Σύμφωνα με το λεξικό του κα8ηγητή Μπαμπινιώτη ημερολόγιο είναι «κάθε σύστημα υπολογισμού του χρόνου κατά το οποίο αυτός διαιρείται σε ημέρες, μήνες, έτη». Τα πιο γνωστά ημερολόγια είναι τα εξής:

-Το Γρηγοριανό ημερολόγιο
-Το Ιουλιανό ημερολόγιο
-Το Εβραϊκό ημερολόγιο
-Το Ισλαμικό ημερολόγιο
-Το Ινδικό ημερολόγιο
-Το Κινεζικό ημερολόγιο
-Το Ολυμπιακό ημερολόγιο

Το Ιουλιανό ημερολόγιο ήταν αυτό που κυριαρχούσε από την εποχή του Ιούλιου Καίσαρα (45 π.Χ.) μέχρι και το 1582, παίρνοντας το όνομά του από τον ίδιο τον αυτοκράτορα. Το ημερολόγιο αυτό είναι ηλιακό με 365 ημέρες και 366 ημέρες στα δίσεκτα έτη. Το έτος χωρίζεται σε δώδεκα μήνες και χρησιμοποιήθηκαν ως βάση για το μετέπειτα Γρηγοριανό. Το Ιουλιανό αποτελείται από κανόνες που ίσχυαν πριν την μεταρρύθμιση του Καίσαρα.

Το πιο γνωστό και διαδεδομένο στις μέρες μας ημερολόγιο είναι το Γρηγοριανό. Αυτό δημιουργήθηκε λόγω της ανάγκης μεταρρυθμίσεως της μεθόδου υπολογισμού του Πάσχα. Με τη χρήση του Ιουλιανού ημερολογίου είχε παρατηρηθεί τον 13ο αιώνα πως το Πάσχα απομακρυνόταν από την ανοιξιάτικη θέση που είχε, εφόσον χρησιμοποιούνταν η 21η Μαρτίου ως ημερομηνία της Ισημερίας και ο Μετονικός κύκλος ως η βάση για τον υπολογισμό των σεληνιακών φάσεων.

Πρώτος που πρότεινε την αλλαγή ήταν ο Ιταλός γιατρός Αλούσιος Λίλιος και θεσπίστηκε από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ΄. Tο θέμα αυτό πέρασε πρώτα από διάφορες συνόδους όπου και αποφασίστηκε η αλλαγή του ημερολογίου, η οποία πραγματοποιήθηκε τον 16ο αιώνα και συγκεκριμένα το 1582. Το νέο ημερολόγιο έγινε αμέσως δεχτό από μόνο τέσσερα κράτη του ρωμαιοκαθολικού κόσμου, την Ισπανία, την Πορτογαλία, μέρη της Ιταλίας και της Πολωνικής - Λιθουανικής Κοινοπολιτείας. Σταδιακά υιοθετήθηκε και από τις άλλες δυτικές χώρες. Αντιθέτως τα προτεσταντικά κράτη αρχικά απέρριψαν την μεταρρύθμιση αυτή, αλλά με το πέρασμα του χρόνου το δέχτηκαν.

Ο Ορθόδοξος κόσμος δεν δέχτηκε καταρχάς το Γρηγοριανό ημερολόγιο και εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί το Ιουλιανό. Από τις ορθόδοξες χώρες πρώτη που αποδέχτηκε το νέο αυτό ημερολόγιο ήταν η Ρωσία το 1917. Ακολούθησαν και οι υπόλοιπες σλαβικές χώρες, αφήνοντας την Ελλάδα μόνη της, η οποία χρησιμοποιούσε ακόμα το Ιουλιανό ημερολόγιο. Στις 16 Φεβρουαρίου 1923 και η Ελλάδα ακολούθησε τις υπόλοιπες Ορθόδοξες χώρες, αλλά το υιοθέτησε ως πολιτικό και όχι ως θρησκευτικό, παρουσιάζοντας πολλά προβλήματα. Ο Έλληνας έχει συνδυάσει τους εορτασμούς της Επανάστασης του 1821 με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Με αυτόν τον συνεορτασμό φανερώνεται με έμφαση η θεία βουλή και ευλογία προς την Επανάσταση και τη σύσταση του νέου Ελληνικού κράτους. Εκείνη την χρονιά γιορτάστηκαν ξεχωριστά, προκαλώντας την δυσαρέσκεια του Ελληνορθόδοξου ποιμνίου.

Μια εύλογη λύση ήταν να διορθωθεί το Ιουλιανό ημερολόγιο, το οποίο και δέχτηκε η Ελλάδα. Όμως με αυτήν την κίνηση διαφώνησαν οι υπόλοιπες Ορθόδοξες χώρες. Μετά από μια Σύνοδο που έλαβε χώρα το 1924 αποφασίστηκε ότι οι Ορθόδοξες Εκκλησίες θα ακολουθούν το Ιουλιανό ημερολόγιο, είτε αυτό είναι το παλιό είτε το διορθωμένο. Ανάλογα με την παρούσα κατάσταση θα συνεορτάζονται τα Χριστούγεννα ανάμεσα στο διορθωμένο Ιουλιανό και το Γρηγοριανό ημερολόγιο μέχρι το 2800. Η κατάσταση αυτή έχει χωρίσει κατά κάποιο τρόπο την Ορθοδοξία σε δύο. Οι Εκκλησίες που ακολουθούν το διορθωμένο Ιουλιανό ημερολόγιο είναι τα Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, οι Αρχιεπισκοπές Ελλάδας, Κύπρου. Οι Εκκλησίες που δεν δέχτηκαν την παραπάνω τροποποίηση είναι τα Πατριαρχεία Ιεροσολύμων, Ρωσίας, Σερβίας, Γεωργίας και η Μητρόπολη Πολωνίας. Από αυτήν την αλλαγή δημιουργήθηκαν και οι σχισματικοί Παλαιοημερολογίτες οι οποίοι ακολουθούν το Ιουλιανό ημερολόγιο. Η μόνη Ορθόδοξη Εκκλησία η οποία ακολουθεί το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι η Φινλαδική Ορθόδοξη Εκκλησία.

Αυτή η μεταρρύθμιση που έπρεπε να γίνει, διότι η ισημερία είχε μετακινηθεί πολύ κατά τον 16ο αιώνα, αλλά και σε άλλες περιόδους, όπως είχε παρατηρήσει ο ιστορικός Άγιος Μπίντ κατά τον 8ο αιώνα στην Αγγλία, προκάλεσε πολλές αλλαγές στον τρόπο εορτασμού κυρίως στην Ανατολή. Ο χρόνος εορτασμού του Πάσχα και το πρόβλημα γύρω από αυτό το θέμα θυμίζει την διαφωνία μεταξύ των Εκκλησιών Ρώμης και Μικράς Ασίας κατά τον β΄ και γ΄ αιώνα. Ας ελπίζουμε να μην δημιουργήσει στο μέλλον προβλήματα και σχίσματα ανάμεσα στο σώμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας, όπως για παράδειγμα τους Παλαιοημερολογίτες, που είναι ένα πλήγμα στην καθ’ ημάς Ανατολή.

Κείμενο: Δημήτρη Σαλαπάτα
Θεολόγου