Οι Έλληνες στη Διασπορά

Μια γενική επισκόπηση

Οι Έλληνες από αρχαιοτάτων χρόνων είχαν «μέσα στο αίμα» τους, όπως συνηθίζεται να λέγεται, τα ταξίδια και τις μετοικίσεις. Έτσι τους βρίσκουμε να ταξιδεύουν (συνήθως με πλοία) και να εμπορεύονται, αλλά επίσης και να κατοικούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, κάποτε και μόνιμα, σε διάφορες γωνιές της γης.

Στη νεώτερη εποχή, ξεκινώντας από τα μέσα του 19ου αι., άρχισαν να μεταναστεύουν, κυρίως για οικονομικούς λόγους, και να μονιμοποιούνται σε κάποια συγκεκριμένα γεωγραφικά σημεία του πλανήτη μας, τα οποία ήταν περισσότερο ανεπτυγμένα από την Πατρίδα μας.

Το σύνηθες στις περιπτώσεις αυτές ήταν κατ’ αρχάς να συναχθούν οι απόδημοι και να δημιουργήσουν μια οργανωμένη ομάδα, ίσως ένα σύλλογο, μέσω του οποίου διεκδικούσαν κάποια δικαιώματα από τις τοπικές διοικητικές αρχές. Έτσι, κατάφερναν να αποκτήσουν περιουσίες, κτίρια και οικόπεδα, πάνω στα οποία έκτιζαν Ιερούς Ναούς και Ελληνικά Σχολεία.

Με τις ευλογίες της Εκκλησίας συστήνονταν Εκκλησιαστικές Κοινότητες και διορίζονταν οι πρώτοι ιερείς και δάσκαλοι. Εάν η Κοινότητα βρίσκονταν στην Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία θα βρίσκονταν υπό την δικαιοδοσία του σεπτού Οικουμενικού Πατριαρχείου, εάν δε ιδρύονταν στην Αφρική ήταν υπό την πνευματική κηδεμονία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.

Οι μικρές και απομονωμένες Κοινότητες άρχισαν σιγά – σιγά να οργανώνονται καλύτερα και να ομαδοποιούνται σε τοπικές Επισκοπές και Μητροπόλεις. Η διαμόρφωση του Απόδημου Ελληνισμού εκ των πραγμάτων φαίνεται πως είναι –ακόμα και σήμερα- σε διαρκή εξέλιξη.

Οι μετανάστες προέρχονται από όλα τα μέρη του ονομαζόμενου μητροπολιτικού Ελληνισμού (Ελλάδα, Κύπρο, Μικρά Ασία) και φέρουν μαζί τους όλα εκείνα τα ιδιαίτερα στοιχεία που τους χαρακτηρίζουν. Στις χώρες υποδοχής που εντάχθηκαν λειτουργούν ως εκπρόσωποι και πρεσβευτές της αγαπημένης Πατρίδας μας, δείχνοντας με τη ζωή, το παράδειγμά τους, τα λόγια, τις πράξεις τους, τις γιορτές και τα ποικίλα έθιμά τους τι είναι ακριβώς και τι σημαίνει να είναι κανείς Έλληνας και Ορθόδοξος Χριστιανός.

Στην Πατρίδα ο περισσότερος κόσμος δεν ψάλλει τον εθνικό μας ύμνο παρά μόνο στις εθνικές εορτές. Στην διασπορά οι απόδημοι ψάλλουν τακτικά, σε όλες τις εκδηλώσεις τους τον εθνικό μας ύμνο. Πολλοί τον σιγοψιθυρίζουν καθημερινά, ή τον σφυρίζουν στις εργασίες και στα σπίτια τους.

Οι πόρτες και τα παράθυρα των αποδήμων πολλές φορές βάφονται στα γνωστά ελληνικά χρώματα, γαλάζιο ή μπλε. Επίσης στα παράθυρα που βλέπουν προς το δρόμο τοποθετούν καραβάκια, εικόνες, βότσαλα από τις θάλασσές μας και άλλα μικρά αντικείμενα που λειτουργούν ως μια έμεση διαφήμιση του πολυαγαπημένου, έως και «λατρεμένου», τόπου της καταγωγής τους.

Αξίζει να αναφέρουμε οτι στη διασπορά ζουν μέχρι σήμερα απόγονοι μεγάλων και σπουδαίων ελληνικών οικογενειών, όπως των βυζαντινών Παλαιολόγων και Λασκαρέων, αλλά και άλλων κατοπινών, όπως των Μαυροκορδάτων, των οποίων ο τελευταίος εν ζωή απόγονος ζει στην Ουαλία (Δυτ. Βρετανία) και είναι σήμερα Αγγλικανός Ιερέας.

Ένα από τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο απόδημος Ελληνισμός είναι η αφομίωση στις κοινωνίες όπου ζουν. Η αφομίωση είναι μια ταχύτατη διαδικασία, η οποία επιταχύνεται ακόμα περισσότερο με τους μικτούς γάμους, οι οποίοι φαίνεται πως είναι πολλοί. Έτσι αρχίζει σταδιακά να δημιουργείται στη διασπορά μια άλλη κατηγορία Ελλήνων, η οποία δεν είναι κατά 100% Έλληνες, αλλά μόνο κατά ένα ποσοστό, που στην καλύτερη περίπτωση είναι 50%, ενώ μπορεί να είναι και λιγώτερο. Για τον λόγο αυτό η ελληνική αυτοσυνειδησία, ιδιαίτερα στις νέες γενεές, που γεννούνται και ανατρέφονται στην ξένη, περνά σίγουρα μια κρίση.

Οπωσδήποτε όμως θα πρέπει να αναφέρουμε, και μάλιστα με έμφαση και να εκφράσουμε και τον ειλικρινή θαυμασμό μας, για το γεγονός οτι οι απόδημοι φροντίζουν πολύ να κρατήσουν -όσον μπορούν πιο διακριτά- τα εθνικά και θρησκευτικά τους χαρακτηριστικά. Οι Εκκλησίες και οι Κοινότητές μας ακμάζουν, τα Ελληνικά Σχολεία (έστω κι αν λειτουργούν λίγες μόνο ώρες την εβδομάδα) είναι γεμάτα από ζωηρά ελληνόπουλα, τα οποία σπεύδουν να διδαχθούν την μητρική τους γλώσσα, όπως επίσης και ελληνική μουσική και χορούς, αλλά και άλλα πατριδογνωσικά στοιχεία, όπως ελληνική ιστορία, μυθολογία, γεωγραφία και θρησκευτικά.

Ο Ελληνισμός είναι οικουμενικός. Έτσι ήταν από πάντα. Δεν κλείνεται σε όρια και δεν περιορίζεται σε καλούπια. Είναι ένας ζωντανότατος οργανισμός, ο οποίος αναπτύσσεται και επεκτείνεται συνεχώς και έτσι θα κάνει εις τους αιώνας των αιώνων.