Monday 15 November 2021

Οἱ Κολλυβάδες καί ἡ νῆσος Σκίαθος

 
ω. Ν. Φραγκούλα, Μνημόσυνο
 

ν κα πολλ χουν γραφε γι τ λεγμενο κνημα τν Κολλυβδων, τος δο λξανδρους, λλ κα τ νσο Σκιθο, δικ μου μελτη ρχεται ν προσθσει στς σες πληροφορες χουν παρατεθε, τν λλη πλευρ το ζητματος, δηλαδ τν προσωπογραφα τς κολλυβαδικς Σκιαθτικης κοιντητας. λλ, "ποα τις το Κοιντης τν Κολλυβδων", γι θυμηθομε κα τν Παπαδιαμντη;
 
Γι ν μπορσουμε ν δομε ατν τν ντως πανερο Κοιντητα τν εροπρεπν ατν Πατρων. σφαλς θ πρπει ν νατρξουμε στ γεγοντα, τ ποα λαβαν χρα στς ρχς το 18ου στ Σκτη τς γας ννης, στν θωνα. Πι συγκεκριμνα, θ παραθσουμε μιν νκδοτη μχρι σμερα διγηση σχετικ μ τν φορμ πο δθηκε, στε ν᾿ ρχσουν ο ταραχς. Μλιστα, ν μχρι σμερα λοι σχεδν ο στορικο πο χουν σχοληθε μ τ ζτημα ατ, τ τοποθετον τι συνβη γρω στ 1754, ταν δηλ. ρχισαν ο ργασες γι τν κ βθρων νοικοδμηση το νου Κυριακο τς Σκτης, διγηση πο παραθτουμε  μς πληροφορε, πς ο πρτες ταραχς ρχισαν στς ρχς το 18ου α.
 
Διαβζουμε λοιπν, στ φ. 6 το χφου πο πιγρφεται: "ΦΡΑΓΓΕΛΙΟΝ, πορραπζονται ο ν τ ερ τς ναστσεως σχημονοντες, τοι ο ν τ Κυριακ νεκρολογοντες" κα τ ποο σζεται στ ρχεο τς Μονς το Εαγγελισμο στ Σκιθο.
 
"Ες τ πλον ελαβστερον κα γιτερον μρος το ρους, ες τν περινυμον κα περιβητον Σκτην τς γας ννης, πρ χρνων δη τινν ρχισε ν θετται ποστολικ ατη παρδοσις, πλς μν κα φιλονεκως πρτερον, περιεργτερον δ κα πεισμονικτερον στερον...
 
ς γρ πατρες τινες φιλαληθες ξ ατς μσα τς Σκτης δδαξαν  μς, πρτη ρχ ν διενξεων) οτως στθη.
 
Κποιος, φασ, Χριστιανς ωανντης, Δημτριος τονομα, ν Βενετίᾳ τελευτσας ες τος χ`΄(1690) π Χριστο φκεν ες τν Σκτην τατην τσσαρας γρυπνας τησους δι πντα, μετ μνημοσνω ατο, ν γνωνται ες ρητς μρας γων, π τος ποους, λλοι μν χουσι γρυπνας, λλοι δ οχ. Ο γον γιαννται τν μ ορταζομνων γων τς γρυπνας πιουν ατς τε κα τ μνημσυνα ν τ Κυριακ. λλ κα τν ορταζομνων  γων τς γρυπνας ποιοντες πολλκις ν τας Κυριακας, καθς συμππτουσιν πιουν μα κα τ μνημσυνα· ατη εναι πρτη ρχ τν τοσοτων κα τοιοτων ταραχν".
 
μετθεση, λοιπν, τν μνημοσνων π τ Σββατο, πο εναι μρα φιερωμνη στος κεκοιμημνους, τν Κυριακ, πο χει ναστσιμο χαρακτρα δημιουργε μεγλα προβλματα στν συχαστικ κι εκατνυκτο χρο το θωνα. ρχζουν δηλαδ πολυχρνιες διενξεις, καταγγελες στν Οκουμενικ Θρνο, κμα κα δολοφονες μοναχν. τσι, πολλο νρετοι μοναχο γκαταλεπουν τ ρος κα γκαθστανται σ λλους, κτς το θω τπους, δροντας κε μοναστρια μ σημαντικ πνευματικ κτινοβολα.
 
Μεταξ ατν πο φυγαν πρτοι π τ ρος ταν κα κττορας τς περιπστου Μονς τς Εαγγελιστρας, πο βρσκεται στ θση "γαλλιανος"τς νσου Σκιθου, Νφων ερομναχος, δικαως πωνομαζμενος Κοινοβιρχης.
 
ερομναχος ατς μαζ μ τν σιακς βιοτς ερομναχο θανσιο τν Πριο κα τν εροδικονο Νεφυτο τν Καυσοκαλυβτη  πρξαν π τος πρωτεργτες το κινματος.
 
π τ γιον ρος Νφων μ τ μικρ συνοδεα του, φο διλθει τ νησι Σμο κα καρα, γκαθσταται στ Σκιθο, στερ᾿ π τν πρταση το πνευματικο του τκνου, το μοναχο Γρηγορου -Γεωργου Χατζησταμτη κατ κσμον κα γνον εγενος κα πλουσας Σκιαθτικης οκογενεας- κα μετπειτα ερομονχου Γγηγορου κα δευτρου γουμνου το Εαγγελισμο. κε, στ Σκιθο δηλαδ, τ 1794 συστνει Γ. Νφων τ μοναστρι το Εαγγελισμο, "τ νο μοναστρι" καθς λεγταν στ Σκιθο, τ ποο συνεχζει τ γνσια λειτουργικ παρδοση το γου ρους. Τ  γεγονς ατ πιδρ θετικ στς συνειδσεις τν πλν νησιωτν-κλρου κα λαο-μ ποτλεσμα τ λεγμενο Κολλυβαδικ πνεμα ν διαποτσει μχρι τς μρες μας τ λειτουργικ ζω τς Σκιθου.
 
Γι ν μ μακρυγορσω, θ προσπαθσω ν παρουσισω περιληπτικ τς Μορφς τν γων Κολλυβδων Πατρων πο σκθηκαν στν Εαγγελστρια φνοντας, μετ τν κδημα ναχρησ τους τ χντο το γιασμο κα τς Χριτος, στε ν θερμανει τν κθε ψυγμνη νθρπινη καρδα. χω δ τ γνμη, πς μνημνευση τν νομτων τν γων Κολλυβδων θ μς βοηθσει, στε ν σχηματσουμε  τν πνευματικ χρτη τς ντως θεοφιλος κα ελογημνης νσου Σκιθου.
 
1. Νφων Νικολαρτος, ερομναχος π τ Χο. σκτευσε στ γιον ρος, στν περιοχ γρω π τ Σκτη το Παντοκρτορος.

πρξε νας π τος πρτους πεσταλμνους, κ μρους τν Κολλυβδων, στν Πατριρχη Θεοδσιο τν Α΄, τν π Θεσσαλονκης.
 
Λγ το τι πρξε πρωτεργτης το κινματος, φεγει π τ ρος μαζ μ τ συνοδεα του κα γκαθσταται στ Σμο. Τ 1775 μεταβανει στ καρα που δρει τ Μον το Εαγγελισμο. Στ συνχεια ρχεται μ μικρ συνοδεα πατρων στ Σκιθο, που τ 1794, πως προανφερα κτζει τ "νο μοναστρι"κι ατ φιερωμνο στν θεο Εαγγελισμ.
 
κοιμθη σιακς τ 1809. Κατ τν νακομιδν τν λειψνων του ατ "φθησαν πηγζοντα εωδαν ρρητον". Τιμται πλέον ς γιος .
 
Γρηγριος Χατζησταμτη ερομναχος π τ Σκιθο. Σποδασε στ Σχολ τς Πτμου, γινε μοναχς στ καρα κα διεδχθη τν Γροντ του Νφωνα στν γουμενα το Εαγγελισμο.
 
Φλαβιανς Ρζος ερομναχος π τν ρτα. Συνεχιστς τς παρδοσης τν Κολλυβδων. πξε ξχουσα προσωπικτης. Συνεδετο δ μ προσωπικτητες τς ποχς, μ τος ποους διατηροσε λληλογραφα, λλ κα μ Κολλυβδες, πως ο δελφο Σκουρταοι. Στς μρες τς γουμενας του πρασαν π τν Εαγγελστρια ο ωσφ κ Φουρν, Θεφιλος Καρης, κδτης τς "Εαγγελικς Σλπιγγος" Γερμανς εροκρυξ, κ.ἄ.
 
λπιος πιφανειδης, ερομναχος π τ Σκιθο. πρξε γνος παλις ερατικς οκογνειας το Κστρου κα δελφς το Διδασκλου το Γνους πιφανεου Δημητριδη. π τν μερν τς γουμενας του λθαν στ μοναστρι πολλο γιορετες προικοι μετ π τν πτυχα τς πανστασης στ Χαλκιδικ κα εδικτερα στν Κασσνδρα κα τ γιο ρος. Μεταξ ατν ο ατδελφοι γιογρφοι Βενιαμν μοναχς κα Μακριος εροδικονος μαζ μ τν παπα-Ζαχαρα, νεψιο το γιογρφου Μακαρου μοναχο το κ Γαλατστηςβιογρφος το γου Νικοδμου το γιορετου Εθμιος Σατυρουδς κ. .
 
ωσφ ν Φουρν τν γρφων, εροδικονος κα Διδσκαλος. πρξε μαθητς κα συνασκητς το ερομ. θανασου το Παρου κα το σου Νικηφρου στ Χο, στ Σχολ τς ποας χρημτισε ποδιδσκαλος.
 
Μετ τν κομηση το Διδασκλου του πηγανει στ ρος, στος Σκουρταους, που διαμνει λγο κα τν Φεβρουριο το 1819 στλνει πιστολ στν γομενο το Εαγγελισμο Φλαβιαν παρακαλντας τν ν τν δεχθε στ μοναστρι. κε πηγανει τν πρλιο το διου τους, που μετ π λγα χρνια φνει τν τελευταα του πνο.
 
Στν Εαγγελστρια γκαταλεπει τ πρχοντ του, δηλαδτ βιβλα του κα λγα χρματαπως  ναφρει δ συντκτης το Καταλγου τν χειρογρφων τς Μονς, Μητροπολτης πρ. λεας ντνιος, "μγας ριθμς βιβλων ( τς βιβλιοθκης το Εαγγελισμο) προρχονται κ τς βιβλιοθκης το εροδιακνου ωσφ το κ Φουρν τν γρφων καταγομνου, νδρς λογιωττου".
 
Εθμιος ερομναχος Σταυρουδς, π τ γιον ρος. Διμενε στ Καρακαλλιν κελλ τν Εσοδων, πο σμερα εναι ρειπωμνο. πρξε πρτος βιογρφος το γου Νικοδμου το γιορετου κα παραδελφς του, πως διος ναφρει.
 
ταν νρετος κληρικς κα ριστος πνευματικς, γιατ πως ναφρει στν π 29 Σεπτεμβρου 1825 ναφορ του πρς τ πουργεο τς Θρησκεας"ο κτοικοι τς Σκιθου δι᾿ δεας κα το ρχιερως των (τν) ξλεξαν κοινν πνευματικν"τους.
 
Εθμιος κοιμθη στ μοναστρι το Εαγγελισμο.
 
ωσαφ Πριος ερομναχος κα καλλιγρφος π τ Βατοπεδιν Σκτη το γου Δημητρου.
 
Μαζ μ τν ερομναχο ωσαφ τν Χο ρχονται στ Σκιθο, μαζ μ τος λλους γιορετες μετ τ τραγικ γεγοντα στν Κασσνδρα τ 1821 κα γκαθστανται στν Εαγγελστρια. Σζονται κποιες πιστολς τους πρς τν γομενο Φλαβιαν.
 
ωσαφ Πριος εναι συντκτης τς πιστολς πο σζεται στν κδικα Παντ. 5713.206 κα ποα πιγρφεται "Πρς τος μεμφομνους τος συνεχς μεταλαμβνοντας" πργμα πο πιστοποιε τν κολλυβαδικ του ταυττητα, φο τ περ συχνς Θεας Μεταλψεως ταν μι π τς διδασκαλες τν Κολλυβδων.
 
Στφανος ερομναχος Σκορτος, π τ Λαυριωτικ κελλ το γου Γεωργου το Σκορτη, τ ποο βρσκεται στς Καρυς.
 
Στ κελλ ατ, πο ταν τ κντρο τν Κολυβδων, τελεωσε τς μρες του γιος Νικδημος.
 
  Στφανος ζοσε μαζ μ τν δελφ του Νεφυτο. ργχειρ τους δ ταν γιογραφα. πρξαν, στσο κα ο κδτες τν ργων το γου Νικοδμου.
 
Τ 1822 συναντομε τν Στφανο στν Εαγγελστρια μαζ μ τος λλους γιορετες παροκους. Μετ δ τν ναχωρησ του συνεχζει ν λληλογραφε μ τν γομενο το Εαγγελισμο Φλαβιαν. δ πρπει ν σημειωθε, πς οϊ Σκουρταοι στειλαν τ χφο "ΦΡΑΓΓΕΛΙΟΝ", τ ποο νκε στν εροδικονο ωσφ κ Φουρν (;), ν τ τυπσει  Φλαβιανς, κατ πο δν γινε.
 
Σωφρνιος Κεχαγιγου, π τ Ρεδαιστ τς Θρκης, μγας πνευματικς, γομενος στν Εαγγελστρια κα μετα στν Πρδρομο τς Σκοπλου. Φλος το γου Νεκταρου, τν δο λξανδρων τς Σκιθου. ταν π τος τελευταους γουμνους πο ναζωπρωσαν τ κολλυβαδικ πνεμα στν Εαγγελστρια.
 
ναμφβολα στ χορεα τν Κολλυβδων τς Σκιθου πρπει ν συγκαταλεγε κι πολς Γροντας Διονσιος μαζ μ τν ποτακτικ του παπα-ερεμα, ο ποοι δν ζησαν μν στν Εαγγελστρια, κρμασιν ος Κριος οδεν, στσο ταν ο συνεχιστς μις παρδοσης πο φορος τς Σκιθου,   Κυρα Θεοτκος, δι το ερο θωνος προσφερε δαψιλς στ νησ.
 
χουμε τ γνμη, πς μ τ φτωχ ατ κα τεχνο λειμωνριο τν σεπτν γων Κολλυβδων πο σντομα παρουσισαμε, προσπαθσαμε ν χαρτογραφσουμε τν ρθδοξη πνευματικ Σκιθο το 18-19ου α., λλ κα ν δηλσουμε τος πνευματικος προγνους τν δο λεξνδρων κι λων τν ελαβν Σκιαθιτν.
 
Νομβριος 1990
 
(νεγνσθη στ Β΄ Συνδριο Μελετν τς Ν. Σκιθου 25-11-1990)
 
π. Κ.Ν. Καλλιανός

No comments: