Σύγχρονος εθελοντισμός

 
Ο εθελοντισμός αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας που διαρκώς εξελίσσεται και προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Οι αρχαίοι Έλληνες δημιούργησαν την έννοια και τον όρο “φιλάνθρωπον” και συνέδεαν την φιλανθρωπία με την προστασία των θεών. Το Βυζάντιο επηρεασμένο από τη διδασκαλία του Χριστού για φιλαλληλία και αγάπη, δίκαια μπορεί να χαρακτηρισθεί ως κράτος ελεημοσύνης και έργων φιλανθρωπίας. Οι πληροφορίες μας για την περίοδο της Τουρκοκρατίας είναι περιορισμένες. Γνωρίζουμε όμως ότι η Εκκλησία ένα μεγάλο μέρος των εσόδων της από την εκμετάλλευση της μοναστηριακής περιουσίας το διαθέτει σε φιλανθρωπικούς σκοπούς.
 

Σήμερα, τι είναι εθελοντισμός;
 
Είναι η οργανωμένη προσφορά υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο, που δεν σχετίζεται με το κέρδος αλλά αφορά μια στάση ζωής. Διακρίνεται σε επίσημο και ανεπίσημο. Επίσημος είναι η προσφορά σε μια μη κυβερνητική οργάνωση ή ένα ίδρυμα ενώ ο ανεπίσημος αφορά την προσφορά σε προσωπικό επίπεδο. Δεν υποκαθιστά το κοινωνικό κράτος, αλλά το συμπληρώνει, το επεκτείνει, το βελτιώνει. Από την άλλη η Ορθόδοξη Εκκλησία, τα τελευταία χρόνια κάνει μεγάλη προσπάθεια να προσφέρει σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού παρακινώντας πολλούς σε ανιδιοτελή προσφορά. Όσο κι αν οι άνθρωποι σήμερα μαστίζονται από τον εγωκεντρισμό και το συμφέρον, υπάρχουν κι εκείνοι που έχουν ικανά αποθέματα ανθρωπιάς. Είναι μια ενέργεια με βαθύτατο ηθικό περιεχόμενο και καταδεικνύει το δείκτη πολιτισμού μιας κοινωνίας. Τόσο τα κίνητρα όσο και η προσφορά του εθελοντή συνδέονται με την αγάπη για τον πλησίον, την αλληλεγγύη, την ανθρωπιά, έννοιες δηλ. που αποτελούν τον πυρήνα της ηθικής.
 
Η ειδοποιός διαφορά του εθελοντισμού σε σχέση με τη φιλανθρωπία είναι ότι ο μεν εθελοντισμός έχει χαρακτήρα περισσότερο δημόσιο και κοσμικό, ενώ η φιλανθρωπία επιβάλλεται να έχει κατεξοχήν μυστικό, εσωτερικό χαρακτήρα, σύμφωνα με το κέλευσμα του Ιησού Χριστού, ο οποίος είπε “...μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου”. Είχε προτρέψει να μην επιδεικνύουμε τις αγαθοεργίες μας, υπολογίζοντας στον έπαινο. Και στις δύο περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι επωφελές για το κοινωνικό σύνολο ανεξάρτητα από τα κίνητρα.
 
Ο εθελοντισμός δεν πρέπει να είναι υπόθεση μόνο ανθρώπων ενός συγκεκριμένου κοινωνικού status, αλλά επιβάλλεται να γίνει υπόθεση όλων.
 
Ο εθελοντής συνδυάζει τον έρωτα του ερασιτέχνη, τη συνέπεια του επαγγελματία, την πειθαρχία του στρατιώτη και την ανιδιοτέλεια του ανώτερου ανθρώπου. Οι εθελοντές προέρχονται από οποιοδήποτε κοινωνικοοικονομικό στρώμα της κοινωνίας. Είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας, προσφέρουν χωρίς τυμπανοκρουσίες. Μπορεί να είναι οποιασδήποτε ηλικίας και ακαδημαϊκού υπόβαθρου. Συνήθως το 1/4 είναι πτυχιούχοι ανώτατης εκπαίδευσης, η πλειονότητά τους είναι γυναίκες, ηλικίας 26-55 ετών. Είναι άνθρωποι που τολμούν να αφήσουν τη σιγουριά και τις ανέσεις τους, προκειμένου να βρεθούν σε λιγότερο προνομιούχες γωνιές του πλανήτη. Ίσως να διαθέτουν παραπάνω ρομαντισμό από τους υπόλοιπους.
 
Μετά το 1930, η εθελοντική δράση αφορά ένα ευρύ φάσμα. Οι πιο πολλές οργανώσεις αναπτύσσουν δράση σε τοπικό επίπεδο, ενώ υπάρχουν και άλλες οι οποίες δρουν σε εθνικό ή Διεθνές επίπεδο. Οι εξυπηρετούμενοι προέρχονται κυρίως από τα κατώτερα εισοδηματικά στρώματα και το μορφωτικό επίπεδο είναι γενικά χαμηλό.
 
Οι πιστοί που προσφέρουν εθελοντική δράση μέσα στο χώρο της Εκκλησίας επιδιώκουν μίμηση της στάσης του Θεού. Ιδιαίτερα σήμερα, η Εκκλησία επιβάλλεται να συμπράξει με πιο αποτελεσματικό τρόπο στους ανθρώπους που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στην κρίση, έτσι, ώστε και κοινωνικό έργο να προσφέρει, αλλά να αμβλύνει και τις φωνές κριτικής που δέχεται.
 
Όσον αφορά τα οφέλη, ένας εθελοντής συμμετέχοντας σε μια εθελοντική πράξη έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει καινούργιους ανθρώπους, να γνωρίσει άλλες κουλτούρες, αποκτά δεξιότητες, κοινωνικές, επικοινωνιακές, του δίδεται η δυνατότητα να ανακαλύψει τυχόν κρυφά του ταλέντα, να κατανοήσει τα όρια και τις αδυναμίες του. Επίσης, έρευνες καταδεικνύουν ότι ο εθελοντισμός χαρίζει μακροζωία στον εθελοντή, αρκεί τα κίνητρα να μην είναι εγωκεντρικά. Δυστυχώς όμως, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου τα κίνητρα μπορεί να είναι εγωιστικά. Κάποιοι μπορεί να αναζητούν την περιπέτεια ή να συμμετέχουν από ανάγκη προσωπικής επιβεβαίωσης, για προσωπική προβολή, για να καλύψουν οικονομικές και πολιτικές φιλοδοξίες, για τη βελτίωση των πιθανοτήτων εύρεσης εργασίας κάτω από το ένδυμα της εθελοντικής ενεργοποίησης.
 
Για την ενεργοποίηση των πολιτών απαιτούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Πρώτα απ' όλα η οικογένεια δίδοντας το παράδειγμα συμμετέχοντας σε κοινωφελείς δραστηριότητες. Το σχολείο επίσης επιβάλλεται να δώσει έμφαση στην αλλαγή της νοοτροπίας και στην καλλιέργεια της εθελοντικής συνείδησης ήδη από τα πρώτα στάδια ανάπτυξης και εκπαίδευσης των νέων. Τα ΜΜΕ μπορούν επίσης να συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση των πολιτών. Παράλληλα η Εκκλησία, όπως είναι γνωστό διεκπεραιώνει την παγκόσμια και οικουμενική αποστολή της, στην οποία υπάγεται και το πνεύμα του εθελοντισμού.
 
Αν όλοι αυτοί οι φορείς συνειδητοποιήσουν το ρόλο τους και εργαστούν με ψυχραιμία θα μπορέσουν να μετακενώσουν την ιδέα του εθελοντισμού.
 
Η πορεία και το μέλλον του εθελοντισμού εξαρτάται από τις ίδιες τις οργανώσεις και τη δράση τους. Όσο πιο ανιδιοτελής και ανυστερόβουλη είναι η δράση τους, τόσο πιο μεγάλη θα είναι η καταξίωση και ο σεβασμός που θα τρέφει η κοινωνία γι' αυτούς.
 
Βασιλικής Β. Παππά
 
[Η Βασιλική Β. Παππά είναι Θεολόγος, κάτοχος τριών μεταπτυχιακών διπλωμάτων με ειδίκευση στην Εκκλησιαστική Ιστορία, τη Χριστιανική Ηθική και την Κοινωνιολογία του Χριστιανισμού.]