Μονιμότητα και εναλλαγή

Ένα από τα χαρακτηριστικά του 20ού αιώνα, όσο κι αν φαίνεται ακραίο στη σύλληψη, είναι η ένεκα της καταναλωτικής διαθέσεως προώθηση της ιδέας της εναλλαγής έναντι της μονιμότητας. Ξεκινώντας από την αναλωσιμότητα των καταναλωτικών αγαθών σταδιακά επεκτάθηκε η ιδέα της αναλωσιμότητας σε αξίες και θεσμούς σε αυτά ακόμη τα πρόσωπα και την πίστη.

Η Ελλάδα ακολούθησε αυτή την πορεία με ρυθμούς βραδύτερους απ’ ότι άλλες χώρες, ωστόσο, η νοοτροπία της αναλωσιμότητας είναι έκδηλη σήμερα σε πολλές εκφάνσεις της ζωής. Θυμάμαι την περηφάνια με την οποία ένας Γιαπωνέζος επεδείκνυε στη γεννημένη το 1906 μικρασιάτισσα γιαγιά μου τα επίτευγματα της χώρας του. Το υφασμάτινο ρινόμακτρο το είχαν αντικαταστήσει με χαρτομάντηλα μιας χρήσης και τον κοντυλοφόρο με στυλό διαρκείας. Αργότερα περάσαμε σε άλλα είδη με τα οποία δεν θα ζούσαμε μαζί μια ζωή αλλά μάθαμε να τα αποχωριζόμαστε με την ίδια ευκολία που πετούσαμε το χαρτομάντηλο και το στυλό big στο καλάθι. Μωρουδιακιές πάνες μίας χρήσης, ποτήρια μίας χρήσης, σύριγγες μίας χρήσης κ.ο.κ.

Κάποτε το αυτοκίνητο ήταν ένα μεταλλικό θηρίο που κρατούσε 30 χρόνια, σήμερα αντικαθίσταται κάθε πέντε με επτά. Το σπίτι χτιζόταν για 100 χρόνια και όταν αυξάνονταν τα μέλη της οικογένειας δεν γκρεμιζόταν αλλά συμπληρωνόταν με προσκτίσματα για να χωρέσει τα νέα μέλη. Σήμερα οι χώροι των διαμερισμάτων είναι εξ υπαρχής καθορισμένοι και δεν παίρνουν επέκταση, οπότε μέσα σε μια ζωή αλλάζουμε αρκετές φορές κατοικία. Το ίδιο συμβαίνει και με τα επαγγελματικά πόστα. Η συνεχής ανάγκη για ανέλιξη και μισθολογική αναβάθμιση μας προτρέπει να αφήνουμε τη μία εργασία για την άλλη με ρυθμούς, ανάλογα με το επάγγελμα, δύο, πέντε ή επτά ετών.

Αλλά και στον οικογενειακό τομέα, οι σύντροφοι έχουν γίνει και αυτοί αναλώσιμοι. Δύσκολα αναλογίζεται κανείς τη ζωή του δίπλα στον ίδιο σύντροφο διά βίου. Γι’αυτό και δύσκολα προβαίνει στην απόφαση του γάμου ώστε η Πολιτεία, σε μια κίνηση αντιπερισπασμού να θελήσει να θεσπίσει το σύμφωνο συμβίωσης, μην κατανοώντας ότι το πρόβλημα δεν υφίσταται στο θεσμό του γάμου αλλά στη νοοτροπία της κοινωνίας για μη-δέσμευση, για εναλλαγή συντρόφων. Πόσο διαρκεί ένας σύγχρονος γάμος; Από ένα έως δέκα χρόνια. Σκληρή εικόνα παραμένει η έκδοση διαζυγίων για το 40% των τελεσθέντων γάμων.

Από αυτή την αέναο κινητικότητα δεν ξέφυγε και η πίστη. Παραδοσιακές πίστεις είδαν τους οπαδούς τους να λοξεύουν σε καινόφερτες σέκτες και ατραπούς, μη αντιλαμβανόμενες οι πρώτες τι κάνουν λάθος, σε τι υστερεί το μήνυμά τους. Δεν αντελήφθησαν, και αυτές, ότι τις είχε πάρει παραμάζωμα το κύμα της ανάγκης για εναλλαγή. Ότι από τρόπος ζωής έγιναν εποχιακό ένδυμα.

Ακόμη περισσότερο, σε προτεσταντικά περιβάλλοντα, κι αυτή η διαποίμανση κατέστη εποχιακή. Ο σημερινός πάστορας είναι αυριανός απλός ακροατής του λόγου και ο σημερινός λειτουργός των δώρων αυριανός λαϊκός.

Υπ’ αυτό το σκεπτικό, ο ελληνικός τρόπος σκέψης πάλλεται ανάμεσα στην εναλλαγή και τη μονιμότητα. Παραδοσιακές αξίες που έθρεψαν το ελληνικό γένος αντιμετωπίζονται ως μπαγιάτικο φαγητό και αναζητώνται νέες ιδεολογικές γεύσεις. Οι λάτρεις της μονιμότητας θεωρούνται μυαλά παρωχημένα και αρτηριοσκληρωτικά. Η λέξη που προκαλεί την μεγαλύτερη ανατριχίλα στους εναλλακτικούς είναι ο όρος ‘Παράδοση’. Το παραδεδομένο θεωρείται εκ προοιμίου ληξιπρόθεσμο. ‘Η βάση για το σήμερα δεν μπορεί να είναι ο τρόπος σκέψης του χτες’, λένε. Παύλοι, Χρυσόστομοι και Νικόδημοι αποσύρονται από την κυκλοφορία ελαφρά τη καρδία, μόνο και μόνο επειδή μίλησαν και έγραψαν στο χτες.

Από την άλλη, σε αυτή την τάση ορθώνουν σκληρό ανάστημα ακραίοι παραδοσιοκράτες, οι οποίοι υπό το φόβο άλωσης των πατροπαραδότων δεν παραδίδουν σπιθαμή, τόσο, ώστε να καταντούν πολλές φορές γραφικοί. Βλέπουν παντού δαίμονες και σκοτεινές δυνάμεις και ευρισκόμενοι σε συνεχή σκιαμαχία αδυνατούν να απολαύσουν στιγμή ψυχικής ειρήνης.

Δεν αντιλέγω ότι υφίσταται πρόβλημα και μάλιστα οξύ. Αυτό που χρειάζεται όμως δεν είναι τίποτε περισσότερο από επαναπροσδιορισμός των ορίων μας. Εάν μόνιμος βασιλέας είναι μέσα μας ο Χριστός, κάθε τι λαμβάνει τη θέση του κατά την τάξη του. Ένας Χριστός, μία Εκκλησία, μία πίστη, ένα βάπτισμα, ένας επίσκοπος, ένας λαός του Θεού, ένας βίος, μία οικογένεια ή μοναστική αδελφότητα, μία γήινη αποστολή, μία σωτηρία.
.

πρεσβύτερος Γεώργιος Κανάκης