Σύγχρονες «βυζαντινές» έριδες

Τα όσα είπε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά την πρόσφατη ομιλία του στον Μυστρά προκάλεσαν ειρωνικό σχόλιο σε ΜΜΕ. Ο κ. Παυλόπουλος είπε τα αυτονόητα. Μεταξύ των άλλων πως το Βυζάντιο συντήρησε τα βασικά χαρακτηριστικά της Αρχαίας Ελλάδας και της αρχαίας Ρώμης και ότι μέσω της χριστιανικής διδασκαλίας και παράδοσης εμπλουτίστηκε με θεμελιώδεις αρχές και αξίες, οι οποίες σήμερα συνιστούν πραγματικές αντηρίδες του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Τα λόγια του αυτά προκάλεσαν το σχόλιο ότι  ο Πρόεδρος «άρπαξε τον Gibbon από την κοτσίδα και του έκανε τη μούρη κρέας» (sic). Στο ίδιο σχόλιο προστιθεται η απαξιωτική για τον Πρόεδρο και την Εκκλησία απορία: «Πού έμαθε ιστορία ο Πρόεδρος, στο κατηχητικό;». Έτσι ολοκληρώθηκε το ατόπημα σε βάρος του Προέδρου. Δεν έχει σημασία το ποιος έγραψε το συγκεκριμένο σχόλιο. Σημασία έχει το άδικο και εσφαλμένο περιεχόμενο του, προϊόν μιας συγκεκριμένης αντίληψης περί ζωής και ιστορίας.   

Στο σχόλιο γίνεται  επίκληση του Gibbon για την Ιστορία του Βυζαντίου, ενός συγγραφέα του 18ου αιώνα! Ο Edward Gibbon (1737 - 1794) γεννήθηκε στην Αγγλία και έζησε χρόνια στην γαλλόφωνη Ελβετία. Δέχθηκε επιδράσεις από τον Βολταίρο και τον καλβινισμό. Στο έργο του για το Βυζάντιο εκφράζεται με αστήρικτες υπερβολές και με ανεύθυνα υποτιμητικά σχόλια. Ελληνικά δεν ήξερε και όμως ασχολήθηκε με το Βυζάντιο...

 Τα όσα ανέφερε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι αυτά, που έχει αναδείξει η επιστημονική έρευνα. Είναι όσα αναφέρονται από τους διάσημους Βυζαντινολόγους του 20ού αιώνα  Πολ Λεμέρλ, Τσαρλς Ντιλ, Κύριλλο Μάνγκο, Στίβεν Ράνσιμαν, Γεώργιο Οστρογκόρσκι, Αλέξανδρο Καζντάν και την Τζούντιθ Χέριν. Επίσης από τους Έλληνες σημαντικούς Βυζαντινολόγους Διον. Ζακυθηνό, Φαίδωνα Κουκουλέ, Νικ. Σβορώνο, Σπ. Βρυώνη, Μαν. Χατζηδάκη και τις κυρίες Σοφία Αντωνιάδη, Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ και Αγγελική Λαΐου.

Είναι παρατηρημένο ότι όσοι εχθρεύονται το Βυζάντιο επικαλούνται τον Γίββωνα. Οι λόγοι δεν είναι ότι έχει σήμερα επιστημονική αξία το έργο του «Η Παρακμή και η πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας». Απλώς έτσι δικαιολογούν τα αντιχριστιανικά ιδεολογήματά τους και την απέχθειά τους σε ό,τι προβάλλει την Ορθόδοξη Εκκλησία και τον Πολιτισμό, που αυτή συνέβαλε να ανθήσει στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Ο μέγας Βυζαντινολόγος Αλεξάντερ Βασίλιεφ σημειώνει πως ο Γίββων δεν επιτυγχάνει και τόσο στην συγγραφή της Ιστορίας της Ανατολικής Ρωμαϊκής ή Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, εν μέρει διότι δεν είχε επαφή με μερικές από τις πρωτότυπες πηγές και εν μέρει διότι δέχθηκε δυνατή επίδραση από τις ιδέες της εποχής του, που ήσαν δυσμενέστατες για τη Βυζαντινή Ιστορία.

Ο ιδιοφυής ιστοριοδίφης Σπυρίδων Ζαμπέλιος γράφει πως η συγγραφή του Γίββωνος, του «υπέρτατου δικαστού 22 αιώνων εθνικής υπάρξεως των Ελλήνων,  εκ του οποίου η Ευρώπη αντλούσε (Σημ. Κάποιοι αντλούν ακόμη...) τις περί Βυζαντινού Μεσαίωνος γνώσεις και κρίσεις της, όζει γαιώδες τι και νεκριμαίον επιτύμβιον, αναμιμνήσκον την πένθιμον Μούσαν του Τακίτου». Το επιτύμβιο αφορά τους οπαδούς του Γίββωνα.

Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου