Πνευματικές Συνάξεις 2023 στο Bristol

 
Στο πλαίσιο των πνευματικών, πολιτιστικών και κατηχητικών δραστηριοτήτων της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στο Bristol, οργανώνεται για το νέο έτος 2023 Πρόγραμμα Πνευματικών Συνάξεων και Ομιλιών.
 

Το πλήρες Πρόγραμμα παρουσιάζεται στην αφίσα της παρούσας ανάρτησης. Αποτελείται από 6 Συνάξεις, με ισότιμες ομιλίες, τα ενδιαφέροντα θέματα των οποίων θα παρουσιάσουν αντίστοιχοι ειδικοί ομιλητές.
 
Είσοδος ελεύθερη! Όλοι ευπρόσδεκτοι!

Αγιασμός Υδάτων στο Bristol

 

Η Ελληνορθόδοξη Κοινότητα Αποστόλων Πέτρου και Παύλου στο Bristol ανακοινώνει στα μέλη και στους φίλους της πως διοργανώνει και πρόκειται να τελέσει την παραδοσιακή Ακολουθία του Αγιασμού των Υδάτων.

Η εν λόγω Ιερή Ακολουθία πρόκειται να τελεσθεί, σύμφωνα και με την αφίσα της παρούσας ανάρτησης, την Κυριακή 8^η Ιανουαρίου 2023, στις 1.00 μ.μ., στο ποτάμιο λιμάνι της ιστορικής πόλης του Bristol, στην οποία υπάρχει Ελληνορθόδοξη Κοινότητα από το 1877.
 
Όλοι είναι ευπρόσδεκτοι! Ιδιαίτερα προσκαλούνται τα παιδιά και οι νέοι, για να παρακολουθήσουν και να συμμετάσχουν σε μια σπάνια Ακολουθία της Εκκλησίας μας, που έχει μεγάλη αξία και πνευματική σημασία για τη ζωή όλων.
 
Στον Αγιασμό των Υδάτων έχουν προσκληθεί όλοι οι Ελληνορθόδοξοι της ευρύτερης περιοχής, αλλά και όλοι οι ετερογενείς Ομόδοξοι (Άγγλοι, Ρώσοι, Ρουμάνοι, Βούλγαροι, Γεωργιανοί κ.ά.).
 

Ἡ τελετή τῆς καταδύσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ

Κατά τήν λιτανείαν ψάλλομεν τά ἰδιόμελα τοῦ Μ. Ἁγιασμοῦ Φωνὴ Κυρίου ἐπὶ τῶν ὑδάτων κ.λπ. Εἰς τόν προκαθωρισμένον τόπον Καὶ ὑπὲρ τοῦ καταξιωθῆναι... κ.λπ. καί τό Εὐαγγέλιον τοῦ Μ. Ἁγιασμοῦ. Εἰρηνικά ἕως τοῦ Ὑπὲρ τοῦ εἰσακοῦσαι.... Ἐπάκουσον ὁ Θεός... Εἰρήνη πᾶσι. Τάς κεφαλὰς ἡμῶν... Κλῖνον, Κύριε, τὸ οὖς σου, καὶ ἐπάκουσον ἡμῶν... Σὺ γὰρ εἶ ὁ ἁγιασμὸς... Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου σου Κύριε... καί ρίπτεται ὁ Σταυρός. Ἀπόλυσις.

Η χαρά το ζητούμενο στη ζωή μας

 
Μέρες προ των Χριστουγέννων και πλην της ευχής «Καλά Χριστούγεννα» πολλοί εύχονται γενικότερα «Χρόνια πολλά κι ευτυχισμένα». Προ ημερών εφημερίδα έθεσε το ερώτημα «τι είναι ευτυχία;» σε εννέα γνωστά πρόσωπα. Οι απαντήσεις τους ήσαν ενδιαφέρουσες. Σε μία από αυτές σημειώνεται ότι «φίλοι και οικογένεια είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες ευτυχίας, όπως και η αίσθηση ότι η ζωή μας έχει σκοπό και νόημα». Σε άλλη λέγεται πως η ευτυχία «είναι μια στιγμή εναρμόνισης με το σύμπαν...».
 

Κατά τον ορισμό που δίνει  το χρηστικό λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών «ευτυχία είναι η ζωή που χαρακτηρίζεται από ευχάριστα γεγονότα ή καταστάσεις». Η εμπειρία διδάσκει πως δεν είναι διαρκής, ούτε απτή, γι’ αυτό και η ευχή. Η ευτυχία και η επιτυχία έχουν συνθετικό την τύχη, που στην προχριστιανική αρχαιότητα ήταν θεά και όταν ελέγετο ότι ο άνθρωπος έχει τύχη, σήμαινε ότι έχει την εύνοιά της...
 
Η ευτυχία και η επιτυχία αφορούν την κοινωνική υπόσταση του ανθρώπου και είναι σε συνάρτηση της προσπάθειάς του  και παραγόντων, που δεν ελέγχονται από αυτόν. Εκτός όμως της ευτυχίας, που συνήθως εναλλάσσεται με τη θλίψη, υπάρχει και η χαρά που μπορεί να είναι ισόβια, ανεξάρτητα από τους εσωτερικούς και εξωτερικούς παράγοντες, από αποτυχίες και επιτυχίες, από ασθένειες και θάνατο.
 
Είναι η χαρά που ένιωσαν οι Πέρσες σοφοί αστρονόμοι όταν με το αστέρι βρήκαν τον Χριστό στη φάτνη: «Ιδόντες τον αστέρα εχάρησαν χαράν μεγάλην σφόδρα» (Ματθ. β΄ 10). Είναι η χαρά που ένιωσαν οι βοσκοί της Βηθλεέμ τη νύχτα της Γέννησης του Χριστού, όταν ο άγγελος τους είπε το γεγονός: «Ιδού  ευαγγελίζομαι υμίν χαράν μεγάλην, ήτις έσται παντί τω λαώ, ότι ετέχθη σήμερον σωτήρ... βρέφος εσπαργανωμένον» (Λουκ. β΄10-13). Εκείνοι τότε έσπευσαν να το προσκυνήσουν και ήσαν οι πρώτοι ιεραπόστολοι του χαρμοσύνου γεγονότος. Οι Πέρσες  επιστήμονες και οι απλοϊκοί βοσκοί της Βηθλεέμ έζησαν τη χαρά στη ζωή τους, δια της συνάντησής τους με τον  Χριστό.
 
Ίδια χαρά ένιωσαν ασκητές της ερήμου και σπουδαίοι ζωγράφοι, ποιητές και μουσικοί. Παράδειγμα: Ο Φρίντριχ Σίλερ έγραψε την «Ωδή στη χαρά» και ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν τη μελοποίησε στο καταληκτικό μέρος της αριστουργηματικής ενάτης συμφωνίας του. Ο Γερμανός ποιητής γράφει μεταξύ άλλων: «Μεσ’ από το φλεγόμενο καθρέφτη της αλήθειας σ’ αυτόν που ερευνά χαμογελά η χαρά. Του υπομονετικού οδηγεί τα βήματα προς τις απόκρημνες πλαγιές της αρετής. Πάνω στης πίστης τα ηλιόφωτα βουνά τη σημαία της θα δεις να κυματίζει και μεσ’ απ’ τα κομματιασμένα μνήματα αυτή ’ναι που θα στέκει μες στων αγγέλων το χορό».
 
Είναι λυπηρό που η Ευρωπαϊκή Ένωση παραποιεί το νόημα της  ωδής στη χαρά, που είναι το σύμβολό της. Διότι ο Σίλερ εκφράζει τα ιδανικά της ελευθερίας, της ειρήνης, της αλληλεγγύης και της συναδέλφωσης των λαών, ως στηριζόμενα στον Χριστό, που έχει εξοβελιστεί από τις Βρυξέλες... Καλά Χριστούγεννα.
 
Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Τα Χριστούγεννα δεν είναι παραμύθι

Χρόνια πολλά και Θεάρεστα σε όλους!

Με την αγάπη του τεχθέντος Θεανθρώπου Λυτρωτή!
 
Νώντας Σκοπετέας

Βασιλικό μήνυμα φωτός

 
Ο εκάστοτε Μονάρχης της Αγγλίας, ανήμερα τα Χριστούγεννα κάθε χρόνο, στις 3.00 το μεσημέρι ακριβώς, δίνει το χριστουγεννιάτικο μήνυμά του.
 

Χθες, είδαμε τον νέο Βασιλιά Κάρολο Γ’, για πρώτη φορά, να παραδίδει το δικό του μήνυμα, από το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου στο Κάστρο του Ουίνδσορ.
 
Ήταν ένα μήνυμα φωτός...
 
Μεταξύ άλλων είπε τα εξής χαρακτηριστικά, που αφορούν και την Ορθόδοξη Παράδοσή μας:
 
«Πριν από μερικά χρόνια, κατάφερα να εκπληρώσω μια επιθυμία ζωής, να επισκεφτώ τη Βηθλεέμ και την Εκκλησία της Γεννήσεως.
 
Εκεί, κατέβηκα στο Παρεκκλήσι της Φάτνης και στάθηκα με σιωπηλή ευλάβεια δίπλα στο ασημένιο αστέρι που είναι εντοιχισμένο στο πάτωμα και σηματοδοτεί τον τόπο γέννησης του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
 
Για μένα σήμανε περισσότερα από όσα μπορώ να εκφράσω, να σταθώ σε εκείνο το σημείο όπου, όπως μας λέει η Αγία Γραφή, γεννήθηκε “το φως που ήρθε στον κόσμο”.
 
Ενώ τα Χριστούγεννα είναι, φυσικά, μια χριστιανική γιορτή, η δύναμη του φωτός που υπερνικά το σκοτάδι γιορτάζεται πέρα από τα όρια της πίστης και των πεποιθήσεων».

Χριστουγεννιάτικη Εγκύκλιος Θυατείρων 2022

 

Χριστουγεννιάτικο Μήνυμα

Αρχιεπισκόπου Θυατείρων και Μεγάλης Βρεταννίας κ. Νικήτα

 

Photo: Alexios Gennaris

Αδελφοί και τέκνα εν Κυρίω αγαπητά,
 
Διά της ιεράς υμνολογίας της Εκκλησίας μας, δράττουμε την ευκαιρία να εντρυφούμε σε ένα θησαυρό ευλογημένων θεολογικών μηνυμάτων, βαθέως πνευματικού στοχασμού και δημιουργικής εκφράσεως. Ζωντανό παράδειγμα αποτελεί ο τελευταίος στίχος  του Κοντακίου του Αγίου Ρωμανού του Μελωδού για την Γέννηση:
 
«Σῶσον κόσμον, σωτήρ· τούτου γάρ χάριν ἤλυθας· στῆσον πάντα τά σά· τούτου γάρ χάριν ἔλαμψας ἐμοί καί τοῖς μάγοις καί πάσῃ τῇ κτίσει· ἰδού γάρ μάγοι οἷς ἐνεφάνισας τό φῶς τοῦ προσώπου σου, προσπίπτοντές σοι δῶρα προσφέρουσι χρήσιμα, καλά, λίαν ζητούμενα· αὐτῶν γάρ χρῄζω, ἐπειδή μέλλω ἐπί τήν Αἴγυπτον μολεῖν καί φεύγειν σύν σοί διά σέ, ὁδηγέ μου, υἱέ μου, ποιητά μου, πλουτιστά μου, παιδίον νέον, ὁ πρό αἰώνων Θεός.»
 
Ο Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός χρησιμοποιεί εμπνευσμένα την πέννα του για να δημιουργήσει έναν εντυπωσιακό μονόλογο, στον οποίο η νεαρή Παρθένος απευθύνεται γεμάτη συγκίνηση στον νεογέννητό Υιό Της. Από τη μία μας μεταφέρει σε ζωηρές και έντονες εικόνες δέους που νιώθει η Θεοτόκος παρατηρώντας τον απ’ αιώνων αναμενόμενο Σωτήρα του Κόσμου, από την άλλη, μας παρουσιάζει με γλαφυρό τρόπο την τρυφερή μητρική αγάπη της Παναγίας, ατενίζοντας το νεογέννητο βρέφος της. Με την ποιητική του γλώσσα, ο Άγιος μας μεταφέρει με έναν μοναδικό τρόπο στο ακατάληπτο για τον ανθρώπινο νου γεγονός της ενανθρωπήσεως. Η ιστορία του Κόσμου άλλαξε δια παντός εκείνη την ευλογημένη στιγμή. Η κτίση όλη ανακαινίσθηκε. «Εὐφράνθητέ μοι νῦν ἅμα, γῆ καί οὐρανός· τόν γάρ ποιητήν ὑμῶν βαστάζω ἐν χερσί· γηγενεῖς, ἀπόθεσθε τά λυπηρά, θεώμενοι τήν χαράν».
 
Ο κόσμος ανανεώνεται και ζωογονείται, τα λυπηρά αφήνουν τη θέση τους στη χαρά, «ὁ λαός ὁ πορευόμενος ἐν σκότει ἴδετε φῶς μέγα οἱ κατοικοῦντες ἐν χώρᾳ καί σκιᾷ θανάτου φῶς λάμψει ἐφ᾽ ὑμᾶς» (Ἠσαΐου 9:2). Το άσπερο φως και η ελπίδα ξορκίζουν τον ζόφο και το σκοτάδι ενός διεφθαρμένου κόσμου. Ακόμη και στους μη γνωρίζοντες την αλήθεια του Χριστού, αποκαλύπτεται ότι κάτι μεγάλο και ανεπανάληπτο έχει συμβεί. Οι τρείς Μάγοι προσκυνούν ευλαβικά το Θείο Βρέφος προσφέροντας τα βασιλικά δώρα. Ας μείνουμε όμως σε μια λεπτομέρεια σχετικά με τα δώρα αυτά. «Δῶρα προσφέρουσι χρήσιμα, καλά, λίαν ζητούμενα», διαβάζουμε χαρακτηριστικά. Τα δώρα είναι αναγκαία διότι έπεται η φυγή της Αγίας Οικογενείας στην Αίγυπτο για να γλιτώσει από τον διωγμό του Ηρώδη. Και ενώ αισθανόμαστε και κατανοούμε τον κίνδυνο που έρχεται, διακατεχόμεθα από μία αίσθηση ηρεμίας υπό το φως της Θείας πρόνοιας. Μιας πρόνοιας που προεκτείνεται στην καθημερινή μας ζωή και σε όλες τις ανάγκες μας, από τις σημαντικότερες μέχρι και τις πιο ασήμαντες, έστω και αν αδυνατούμε πολλές φορές να κατανοούμε αυτή τη θεία παρέμβαση.
 
Στη συνέχεια του Κοντακίου συναντάμε την βαθιά θεολογική φράση «καί φεύγειν σύν σοί διά σέ, ὁδηγέ μου, υἱέ μου». Πόσο περιεκτικός είναι αυτός στίχος! Σε δύο λέξεις περικλείεται όλο το νόημα της εν Χριστώ ζωής. Το νόημα της πίστης μας στο πρόσωπο του Ιησού και της απολύτου εμπιστοσύνης μας στην πρόνοια του Θεού. Να φεύγουμε μαζί με τον Χριστό. Να πορευόμαστε στη ζωή τούτη εναποθέτοντας όλες μας τις ελπίδες σε Αυτόν. Να τον έχουμε οδηγό μας και Θεό μας. Να μην ανησυχούμε για τίποτα όσο βρισκόμαστε υπό την σκέπη Του. Ακόμα και αν χρειαστεί να «φύγουμε στη δική μας Αίγυπτο», να είμαστε βέβαιοι ότι ο Χριστός θα είναι συνοδοιπόρος μας. 
 
Αντιλαμβανόμαστε όλοι μετά λύπης ότι ζούμε σε δύσκολους και απάνθρωπους καιρούς. Τα πρόσφατα γεγονότα μάς βομβαρδίζουν με εικόνες πολέμου, δυστυχίας και μια ατμόσφαιρα απελπισίας από τις αποτυχίες των ηγετών να διατηρήσουν την ειρήνη, να υπερασπιστούν και να προστατέψουν τους εμπερίστατους συνανθρώπους μας και να κάνουν πράξη αυτά που η χριστιανική τους συνείδηση προστάζει. Φέρουμε όμως όλοι ευθύνη. Διότι πολλές φορές τείνουμε υπό την πίεση της φτώχειας να εμπιστευόμαστε λάθος ανθρώπους. Και το χειρότερο είναι ότι εμπιστευόμαστε και εναποθέτουμε τις ελπίδες μας στους ανθρώπους και όχι στον Θεό. Διότι οι πράξεις μας εάν δεν ευλογούνται από τον Κύριο είναι κενές περιεχομένου και επικίνδυνες. «Ἰδού ὁ Θεός ἡμῶν ἐφ᾿ ᾧ ἠλπίζομεν καί ἠγαλλιώμεθα, καί σώσει ἡμᾶς. Οὗτος Κύριος, ὑπεμείναμεν αὐτόν καί ἀγαλλιασόμεθα καί ἐφρανθησόμεθα ἐπί τῇ σωτηρίᾳ ἡμῶν» (Ησ. 25,9). Ο Θεός εναθρωπίστηκε «ὑπέρ ἡμῶν καί διά τήν ἰδικήν μας σωτηρίαν». Βρίσκεται ζωντανός ανάμεσά μας και νοιάζεται για τον καθένα μας ξεχωριστά. «Ποιοῦντα κρῖμα τοῖς ἀδικουμένοις, διδόντα τροφήν τοῖς πεινῶσι. Κύριος λύει πεπεδημένους, Κύριος σοφοῖ τυφλούς, Κύριος ἀνορθοῖ κατερραγμένους, Κύριος ἀγαπᾷ δικαίους, Κύριος φυλάσσει τούς προσηλύτους· ὀρφανόν καί χήραν ἀναλήψεται» (Ψαλμός 145). Το θαύμα και η σωτηρία δεν ανήκουν σε κάποιον παρελθόντα χρόνο, σε έναν κόσμο ουτοπικό, αλλά αποτελούν ζώσα πραγματικότητα της Εκκλησίας Του. Διά του θαύματος και της πίστεως αποκαλύπτεται η δόξα του Θεού εν τω κόσμω. Μόνο ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός μπορεί πραγματικά να δώσει «χαρά στόν κουρασμένο κόσμο», όπως ψάλλουμε στα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα.
 
Αγαπητοί μου εν Κυρίω,
 
Ας προσεγγίσουμε την Γέννηση του Χριστού με χαρά, ελπίδα και δύναμη, καθοδηγούμενοι από το Πνεύμα το Άγιο. Με τη χάρη του Θεού, ας αφήσουμε χώρο στις καρδιές μας αυτά τα Χριστούγεννα για τον πονεμένο συνάνθρωπο, ώστε «ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳ» να ψάλλουμε το «ὁδηγέ μου, υἱέ μου, ποιητά μου, πλουτιστά μου, παιδίον νέον, ὁ πρὸ αἰώνων Θεός». Καλά Χριστούγεννα!
 
Προσευχόμενος εις τον εν σπηλαίω τεχθέντα και εν φάτνη ανακλιθέντα διά την ημών σωτηρίαν Κύριον ημών Ιησού Χριστόν, διατελώ μετά πολλής πατρικής αγάπης.
 

Δεκέμβριος 2022

 

Ο Αρχιεπίσκοπος

 

+ ο Θυατείρων και Μεγάλης Βρεταννίας Ν Ι Κ Η Τ Α Σ

Ποίημα «Χειμώνας στον Άθωνα»

 
Πρόσφατα είχα τη μέγιστη χαρά και την πραγματική τιμή να γνωρίσω τον κ. Richard Devereux, Άγγλο Φιλλέληνα και ελληνομαθή, ο οποίος είναι λάτρης του Ελληνικού Πολιτισμού, της Ορθόδοξης Χριστιανικής Παράδοσης και του Αγίου Όρους, το οποίο επισκέπτεται συχνά.

Ο Richard είναι δικηγόρος, με ειδικότητα το Οικογενειακό Δίκαιο. Μετά τη συνταξιοδότησή του άρχισε να ασχολείται με πολύ ενδιαφέρον και αφοσίωση με την Ποίηση. Έχει εκδόσει μία Ποιητική Συλλογή, με τον τίτλο «Bill».
 
Είναι μέλος και οργανωτικό στέλεχος στον Κύκλο Ποιητών του Bristol με την επωνυμία «Lansdown Poets». Οι Ποιητές του Κύκλου αυτού έχουν τακτικές συναντήσεις, όπου αναγινώσκουν τα Ποιήματά τους και τα σχολιάζουν.
 
Πρόσφατα μου έστειλε το Ποίημά του «Winter on Athos», το οποίο μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση για την καλαισθησία του, την κομψότητα, τη γλαφυρότητα και τη γάργαρη ροή του. Έτσι, με την άδειά του, αποφάσισα να το μεταφράσω στα ελληνικά. Αφού έκανα το αρχικό σχέδιο μετάφρασης, στη συνέχεια επεξεργαστήκαμε επανειλημμένα τη μετάφραση μαζί με τον ίδιο τον Ποιητή και το τελικό αποτέλεσμα παρουσιάζεται παρακάτω.
 
Εύχομαι από μέσης καρδίας οι αναγνώστες να το απολαύσουν και να χαρούν τη δυναμική των λόγων και την αισθητική των εικόνων του.
 
Χειμώνας στον Άθωνα
 
Καθώς ο Χειμώνας ανοίγει διάπλατα την αγκαλιά του
Να αγκαλιάσει και να διατηρήσει το Άγιο Όρος,
Η χιονοθύελλα εμποδίζει και επιβραδύνει
Την ανάληψη των Προσευχών του Ιησού στον Ουρανό.
 
Η χιονόπτωση είναι πυκνή. Τοίχοι χτισμένοι για να κρατηθούν
Οι πειρατές έξω, τώρα ζωσμένοι και μονωμένοι
Ενάντια στη λεηλασία του ανελέητου ψύχους
Που απειλεί να αρπάξει τους αδύναμους και ηλικιωμένους.
 
Ένας πεινασμένος λύκος κατεβαίνει επιφυλακτικά
Και κλείνει το μονοπάτι προς το κελί ενός ερημίτη.
Οι κραυγές των τσακαλιών σχίζουν την ησυχία της νύχτας
Οι πνιγμένες όχθες των απόκρημνων χαραδρών
 
Σε μια από τις οποίες έπεσε ο Leigh Fermor*,
Και δεν ήταν καν είκοσι ακόμα. Μίλησε με τον Θάνατο
Αλλά ένας φύλακας άγγελος τον έβγαλε έξω
Και τον παρέδωσε σε μια βρυχώμενη εστία.
 
Πάνω από τις κεραμιδένιες σκεπές, υψώθηκαν,
Τους περασμένους χειμώνες, ψηλοί καπνοί,
Απαλό γκρι ενάντια στο λευκό, από φωτιές
Όπου τα δάχτυλα άνοιγαν πλατιά για να ζεσταθούν.
 
Νεαροί μικρόσχημοι μοναχοί και δόκιμοι,
Όταν το χιόνι κείται παχύ, είναι και πάλι παιδιά -
Κάποιος ξεκινά έναν αγώνα χιονοπόλεμου
Και τα μαύρα ράσα σύντομα γεμίζουν με άσπρες κηλίδες.
 
Αυτό που χρειάζονται είναι ένας φίλος χιονάνθρωπος:
Ένας αρπάζει ένα φτυάρι, ένας άλλος ένα καρότο
Και ένας θρασύς τολμά να κρεμάσει
Το μαύρο επανωκαλύμμαυχο ενός μοναχού στο παγωμένο στέμμα.
 
Αλλά δεν έχουν την ευλογία του Ηγουμένου.
Αυτό σημαίνει μπελάδες. Εκείνος έχει δει τα παιχνίδια τους.
Κι αποφάσισε να στρέψει το βλέμμα του αλλού,
Σίγουρος πως κι ο Θεός χαμογελάει επίσης.
 
* Σημ. Ποιητή:
‘Leigh Fermor’: Εδώ γίνεται αναφορά στον Patrick Leigh Fermor, τον μεγάλο ταξιδιωτικό συγγραφέα και Φιλέλληνα, που επισκέφτηκε τον Άθωνα τον χειμώνα του 1935. Η περιγραφή του για την εν λόγω επίσκεψη βρίσκεται στο The Broken Road. Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αυτός μαζί με μια ομάδα Ανταρτών συνέλαβε τον Γερμανό στρατηγό Κριέπε στην Κρήτη.
 

Τάσος Βυζάντιος

Πατριαρχικό μήνυμα Χριστουγέννων 2022

 
Ἀριθμ. Πρωτ. 725
 

ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΑΠΟΔΕΙΞΙΣ

ΕΠΙ ΤΟΙΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΟΙΣ

 

+ Β Α Ρ Θ Ο Λ Ο Μ Α Ι Ο Σ

ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ - ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ

ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ

ΠΑΝΤΙ Τῼ ΠΛΗΡΩΜΑΤΙ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

ΧΑΡΙΝ, ΕΛΕΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΝ

ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΕΝ ΒΗΘΛΕΕΜ ΓΕΝΝΗΘΕΝΤΟΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ

 

* * *

 
Τιμιώτατοι ἀδελφοί Ἀρχιερεῖς,
Προσφιλέστατα τέκνᾳ ἐν Κυρίῳ,
 
Ἑορτάζει σήμερον ἡ Ἁγία Ἐκκλησία τήν κατά σάρκα Γέννησιν τοῦ προαιωνίου Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, τό «ξένον καί παράδοξον» μυστήριον, τό «ἀποκεκρυμμένον ἀπό τῶν αἰώνων καί τῶν γενεῶν» (Κολ. α’, 26). Ἐν Χριστῷ ἀποκαλύπτεται ὁριστικῶς ἡ ἀλήθεια περί τοῦ Θεοῦ καί περί τοῦ ἀνθρώπου, ὡς θεολογικώτατα ἐξηγεῖ ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας: «Ἄνθρωποι μέν κατά φύσιν ἡμεῖς, αὐτός δέ εἰς τό παρά φύσιν διά φιλανθρωπίαν καταδραμών, γέγονεν ἄνθρωπος. Δοῦλοι Θεοῦ κατά φύσιν ἡμεῖς ὡς ποιήματα· δοῦλος ἐχρημάτισε καί αὐτός εἰς τό παρά φύσιν ἐνεχθείς, ὅτε γέγονεν ἄνθρωπος. Ἀλλά καί τό ἐναντίον, Θεός κατ᾿ οὐσίαν αὐτός· θεοί καί ἡμεῖς εἰς τό παρά φύσιν ἀναβαίνοντες διά τήν χάριν· ἄνθρωποι γάρ· Υἱός κατά φύσιν αὐτός· υἱοί καί ἡμεῖς κατά θέσιν, ὡς εἰς ἀδελφότητα τήν πρός αὐτόν κεκλημένοι»[1].
         
«Γνώσεσθε τήν ἀλήθειαν, καί ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (Ἰωάν. η’, 32). Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός εἶναι «ἡ ὁδός καί ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή» (Ἰωάν ιδ’ 6), εἶναι ὁ ἐλευθερωτής τοῦ ἀνθρώπου «ἐκ τῆς δουλείας τοῦ ἀλλοτρίου». Δέν ὑπάρχει ζωή καί ἐλευθερία χωρίς τήν Ἀλήθειαν ἤ ἐκτός τῆς Ἀληθείας. Τό νά δίδωμεν εἰς τήν ζωήν μας ὅ,τι νόημα ἐπιθυμοῦμεν δέν εἶναι ἐλευθερία, ἀλλά ἡ σύγχρονος ἐκδοχή τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, ὁ αὐτοεγκλεισμός τοῦ ἀνθρώπου εἰς μίαν αὐτάρκη καί αὐτάρεσκον αὐτονομίαν, χωρίς αἰσθητήριον διά τήν ἀλήθειαν ὡς σχέσιν μέ τόν Θεόν καί μέ τόν συνάνθρωπον. Τά Χριστούγεννα εἶναι καιρός αὐτογνωσίας, κατανοήσεως τῆς διαφορᾶς μεταξύ «Θεανθρώ-που» καί «ἀνθρωποθεοῦ», συνειδητοποιήσεως τῆς σωτηριώδους χριστιανικῆς διδασκαλίας: «Οὐκ ἄνθρωπον ἀποθεωθέντα λέγομεν, ἀλλά Θεόν ἐνανθρωπήσαντα»[2].
         
Τό εὐάγγελον μήνυμα τῶν Χριστουγέννων συνηχεῖ ἐφέτος μέ τά τύμπανα τοῦ πολέμου καί τήν κλαγγήν τῶν ὅπλων εἰς τήν Οὐκρανίαν, ἡ ὁποία ὑφίσταται τάς δεινάς συνεπείας μιᾶς ἰταμῆς καί ἀδίκου εἰσβολῆς. Ὅλοι οἱ πόλεμοι εἶναι δι᾿ ἡμᾶς τούς Χριστιανούς ἀδελφοκτόνοι καί ἐμφύλιοι, εἶναι, ὡς διεκήρυξεν ἡ Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, «ἀπόρροια τοῦ ἐν τῷ κόσμῳ κακοῦ καί τῆς ἁμαρτίας»[3]. Εἰς τήν περίπτωσιν τῆς Οὐκρανίας ἰσχύουν προσέτι τά λόγια τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ περί τῶν συγχρόνων αὐτῷ αἱματηρῶν συγκρούσεων εἰς τήν Θεσσαλονίκην μεταξύ Ὀρθοδόξων, «κοινήν πλουτούντων μητέρα τήν ἱεράν Ἐκκλησίαν καί τήν εὐσέβειαν, ἧς ἀρχηγός καί τελειωτής Χριστός ὁ τοῦ Θεοῦ γνήσιος Υἱός, ὅς ἡμῶν οὐ Θεός μόνον, ἀλλά καί ἀδελφός εὐδόκησεν εἶναι, καί Πατήρ»[4].
         
Εἰς τό πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ ἐτελέσθη ἡ «ἀνακεφαλαίωσις» τῶν πάντων, ἡ ἀνάδειξις τῆς ἑνότητος τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων καί τῆς ἱερότητος τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου, ἡ διάνοιξις τῆς ὁδοῦ πρός τό «καθ᾿ ὁμοίωσιν», καί ἀπεκαλύφθη ἡ εἰρήνη «ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν» (Φιλ. δ’, 7). Ὁ Χριστός εἶναι «ἡ εἰρήνη ἡμῶν» (Ἑφεσ. β’, 14), καί εἰς Αὐτόν εἶναι ἀφιερωμένος ὁ ἱστορικός καί ἐμβληματικός Ἱερός Ναός τῆς «Ἁγίας Εἰρήνης» εἰς τήν Πόλιν τοῦ Κωνσταντίνου.
         
Ὁ Σωτήρ ἡμῶν μακαρίζει τούς «εἰρηνοποιούς», ὅτι «υἱοί Θεοῦ κληθήσονται» (Ματθ. ε’, 9), προβάλλει τήν ἰδέαν τῆς δικαιοσύνης καί τῆς ἀγάπης ἀκόμη καί πρός τούς ἐχθρούς. Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία εὔχεται εἰς τήν Θείαν Λειτουργίαν «ὑπέρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης» καί «ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου». «Τήν σήν εἰρήνην καί τήν σήν ἀγάπην χάρισαι ἡμῖν, Κύριε ὁ Θεός ἡμῶν· πάντα γάρ ἀπέδωκας ἡμῖν», αἰτούμεθα δοξάζοντες τόν Δοτῆρα παντός ἀγαθοῦ κατά τήν Λειτουργίαν τοῦ Μεγάλου Βασιλείου. Ἡμεῖς, οἱ ὁποῖοι παρελάβομεν παρά τοῦ Θεοῦ τά πάντα, ὀφείλομεν, ὡς ἐξόχως εὐεργετηθέντες, νά ἀγωνιζώμεθα διά τήν εἰρήνην περισσότερον ἀπό τούς λοιπούς ἀνθρώπους, κατά τό Βιβλικόν: «Παντί δέ ᾧ ἐδόθη πολύ, πολύ καί ζητηθήσεται παρ᾿ αὐτοῦ» (Λουκ. ιβ’, 48). Ἐν τῇ ἐννοίᾳ ταύτῃ, ὅσα, ἀντιθέτως πρός τήν ἀρχήν αὐτήν, πράττονται ὑπό Χριστιανῶν δέν βαρύνουν τόν Χριστιανισμόν, ἀλλά ἐκείνους οἱ ὁποῖοι δροῦν κατά παράβασιν τῶν θείων προσταγμάτων.
 
Ποτέ εἰς τήν ἱστορίαν τῆς ἀνθρωπότητος, ἡ εἰρήνη μεταξύ τῶν λαῶν δέν ὑπῆρξεν αὐτονόητος κατάστασις, ἀλλά ἦτο πανταχοῦ καί πάντοτε ἀποτέλεσμα ἐμπνευσμένων πρωτοβουλιῶν, γενναιότητος καί αὐτοθυσίας, αντιστάσεως εἰς τήν βίαν καί ἀπορρίψεως τοῦ πολέμου ὡς μέσου λύσεως διαφορῶν, διαρκής ἀγών διά τήν δικαιοσύνην καί τήν προστασίαν τῆς ἀνθρωπίνης ἀξιοπρεπείας. Ἡ συμβολή των εἰς τήν εἰρήνην καί τήν καταλλαγήν ἀποτελεῖ πρώτιστον κριτήριον τῆς ἀξιοπιστίας τῶν θρησκειῶν. Ἀναμφιβόλως, εἰς τάς θρησκευτικάς παραδόσεις ὑπάρχουν κίνητρα ὄχι μόνον διά τήν ἐσωτερικήν εἰρήνην, ἀλλά καί διά τήν προαγωγήν καί τήν ἐγκαθίδρυσιν τῆς εἰρήνης τῆς κοινωνίας, διά τήν ὑπέρβασιν τῆς ἐπιθετικότητος εἰς τάς σχέσεις τῶν ἀτόμων καί τῶν λαῶν. Τό γεγονός αὐτό εἶναι ἰδιαιτέρως σημαντικόν εἰς τήν ἐποχήν μας, κατά τήν ὁποίαν προβάλλεται ἡ ἄποψις ὅτι ἡ εἰρήνη θά προέλθῃ ὡς ἀποτέλεσμα τῆς οἰκονομικῆς ἀναπτύξεως, τῆς ἀνόδου τοῦ βιοτικοῦ ἐπιπέδου, τῆς προόδου τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογίας, διά μέσου τῆς ψηφιακῆς ἐπικοινωνίας καί τοῦ διαδικτύου. Ἔχομεν τήν βεβαιότητα, ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά ὑπάρξῃ εἰρήνη τῶν λαῶν καί τῶν πολιτισμῶν, χωρίς τήν εἰρήνην τῶν θρησκειῶν, χωρίς τόν διάλογον καί τήν συνεργασίαν των. Ἡ πίστις εἰς Θεόν ἐνισχύει τόν ἀγῶνα δι᾿ ἕνα κόσμον εἰρήνης καί δικαιοσύνης, ἀκόμη καί ὅταν ἡ προσπάθεια αὐτή εὑρίσκεται ἐνώπιον ἀνυπερβλήτων, κατ᾿ ἄνθρωπον, ἐμποδίων. Πάντως, εἶναι άπαράδεκτον, ἐκπρόσωποι θρησκειῶν νά κηρύσσουν φανατισμόν καί νά ἀναρριπίζουν τήν φλόγα τοῦ μίσους.
 
Ἱερώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἀδελφοί καί ἀγαπητά τέκνα,
 
Χριστός γεννᾶται· δοξάσατε, Χριστός ἐξ οὐρανῶν· ἀπαντήσατε, Χριστός ἐπί γῆς· ὑψώθητε! Στοιχοῦντες τῇ προτροπῇ τοῦ Ἁγίου προκατόχου τῆς ἡμῶν Μετριότητος εἰς τόν Θρόνον τῆς Κωνσταντινουπολίτιδος Ἐκκλησίας Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἄς ἑορτάσωμεν τήν γενέθλιον ἡμέραν τοῦ Σωτῆρος τοῦ κόσμου ἐν πνευματικῇ εὐφροσύνῃ, «μή κοσμικῶς, ἀλλ᾿ ὑπερκοσμίως», φεύγοντες «πᾶν τό περιττόν καί ὑπέρ τήν χρείαν· καί ταῦτα πεινώντων ἄλλων καί δεομένων, τῶν ἐκ τοῦ αὐτοῦ πηλοῦ τε καί κράματος»[5]. Εὐχόμεθα πρός πάντας ὑμᾶς, κατανυκτικόν καί δοξολογικόν Ἅγιον Δωδεκαήμερον, τό ὁποῖον εἶναι ὄντως πλήρωμα χρόνου καί ἀκτίς τοῦ φωτός τῆς αἰωνιότητος. Εἴθε τό ἐπερχόμενον 2023 νά ἀποδειχθῇ, εὐδοκίᾳ καί χάριτι τοῦ δι᾿ ἡμᾶς τούς ἀνθρώπους καί διά τήν ἡμετέραν σωτηρίαν σαρκωθέντος Θεοῦ Λόγου, περίοδος εἰρήνης, ἀγάπης καί ἀλληλεγγύης, ἀληθής ἐνιαυτός τῆς χρηστότητος τοῦ Κυρίου.
 
Ἔτη πολλά καί εὐλογημένα!
 
Χριστούγεννα ‚βκβ’
 
† Ὁ Κωνσταντινουπόλεως
διάπυρος πρός Θεόν εὐχέτης πάντων ὑμῶν
 
--------------------------------------------
Ἀναγνωσθήτω ἐπ᾿ ἐκκλησίας κατά τήν Θείαν Λειτουργίαν τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων, μετά τό Ἱερόν Εὐαγγέλιον.

---

[1] Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Ἡ Βίβλος τῶν Θησαυρῶν περί τῆς Ἁγίας καί Ὁμοουσίου Τριάδος, PG 75, 561.
[2] Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, PG 94, 988.
[3] Ἡ ἀποστολή τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἰς τόν σύγχρονον κόσμον, Δ’, 1.
[4] Γρηγορίου Παλαμᾶ, Περί τῆς πρός ἀλλήλους εἰρήνης, PG 151, 10.
[5] Γρηγορίου Θεολόγου, Εἰς τά Θεοφάνια, εἴτουν Γενέθλια τοῦ Σωτῆρος, PG 36, 316.

Άγιο Δωδεκαήμερο στο Bristol

 
H χριστιανική οικουμένη ετοιμάζεται πυρετωδώς να εορτάσει τη «Μητρόπολη των Εορτών», όπως αποκαλεί τα Χριστούγεννα ο ιερός Χρυσόστομος. Στην Ορθόδοξη Παράδοσή μας δε, αναφερόμαστε στο Άγιο Δωδεκαήμερο, στην εορταστική δηλαδή περίοδο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Θεοφάνεια.
 

Όλες αυτές τις ευλογημένες ημέρες τις εορτάζουμε και τις κατανοούμε ουσιαστικά μέσω της λειτουργικής ζωής και εμπειρίας. Για τούτο και έχουμε ένα πλούσιο λειτουργικό πρόγραμμα στο οποίο καλούμε όλους τους πιστούς να συμμετάσχουν και να εμπλουτίσουν την πνευματική τους ζωή. Στην παρούσα ανάρτηση παρουσιάζεται το εν λόγω πρόγραμμα της Ελληνορθόδοξης Κοινότητας Απ. Πέτρου και Παύλου στο Bristol της Δυτικής Αγγλίας.

Παραμονές Χριστουγέννων

 
Νέα εκπομπή για εβδομάδα προ Χριστουγέννων.
 

Με αγάπη Χριστού

 Εκείνο το σούρουπο της παραμονής των Χριστουγέννων

Εκείνο το σούρουπο της παραμονής των Χριστουγέννων MediaFire is a simple to use free service that lets you put all your photos, documents, music, and video in a si...

Νώντας Σκοπετέας

Η τραγωδία στη Μαγνησία

 

Ο Ιωάννης Βατάτζης, η παρά το Σίπυλον όρος Μαγνησία

και η τραγωδία των εκεί  Ελλήνων κατά την καταστροφή του 1922*

 

Οι πόλεις του Διδυμοτείχου και της Μαγνησίας της Μικράς Ασίας, έχουν στενούς δεσμούς, πνευματικούς και πατριωτικούς. Τις συνδέει ο Άγιος και Μεγάλος στην αξία αυτοκράτορας της Νικαίας Ιωάννης Γ΄ Δούκας, ο Βατάτζης. Είναι γνωστό ότι γεννήθηκε στο Διδυμότειχο και πως αγάπησε την Μαγνησία την παρά το Σίπυλον όρος, στην οποία το σκήνωμα του εναπετέθη,  ανακομισθέν από την ιδρυθείσα από τον ίδιο πατριαρχική Μονή Σωσάνδρας. Στη Μαγνησία γεννήθηκε η μητέρα μου Αγγελική. Γονείς της ο παπάς και δάσκαλος π. Γεώργιος Ψαλτόπουλος και μητέρα της η παπαδιά και δασκάλα Βασιλεία.
 
Στοιχεία για το ιερό λείψανό του Βατάτζη και τη Μονή Σωσάνδρας
 
Για την τύχη των Ιερών Λειψάνων του Αγίου Ιωάννη του Βατάτζη γράφει σχετικά ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο Συναξαριστή του: «Κυβερνήσας λοιπόν θεοφιλώς το καράβι της παγκοσμίου βασιλείας του ο τρισμακάριστος βασιλεύς Ιωάννης δουξ ο Βατάτζης, παρέδωκεν εν ειρήνη την ψυχήν του εις χείρας Θεού, χρόνων ώντας εβδομήκοντα δύω, το δε τίμιον αυτού σώμα ενταφιάσθη εις το μοναστήριον του Σωτήρος Χριστού, το οποίον έκτισεν ο ίδιος αυτός βασιλεύς και επωνόμασεν αυτό Σώσανδρα. Ύστερον δε δι’ αποκαλύψεως του ιδίου βασιλέως, μετεκομίσθη το τούτου άγιον σώμα εις την πόλιν της Μαγνησίας. Θαύμα δε μέγα εφάνη, όταν ανεκομίσθη εκ του τάφου το τούτου άγιον λείψανον και μετεκομίσθη εις την Μαγνησίαν. Διότι όταν ο τάφος ανοίχθη, δεν ευγήκεν καμμία δυσώδης αποφορά, αλλά εξήλθε μια ευωδία και χάρις... Από τότε δε και ύστερον, ενήργει το τίμιον αυτού λείψανον εν τη Μαγνησία θαύματα πάμπολλα. Ιατρεύον ασθενείας, διώκον δαίμονας και άλλα πάθη θεραπεύον, δια της εν αυτώ κατοικούσης του Θεού χάριτος, πάντων των μετά πίστεως αυτώ προστρεχόντων...» (Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτη «Συναξαριστής», Εκδόσεις «Δόμος», Τόμος Α΄, σελ. 424).
 
Ο Άγιος Ιωάννης Βατάτζης, ο ελεήμων, βοήθησε πολύ τους πτωχούς και ανήμπορους υπηκόους του, με τη δίκαιη φορολογία και με το άνοιγμα εργασιών, ανέπτυξε την οικονομία, επεξέτεινε τα εδάφη της αυτοκρατορίας της Νικαίας και την προφύλαξε από τους επιθετικούς Μογγόλους. Ενίσχυσε τον κλήρο και τον μοναχισμό και τον προστάτευσε από αυθαιρεσίες κρατικών λειτουργών, κοίταξε ιδιαιτέρως και προώθησε τον ελληνορθόδοξο πολιτισμό, και προετοίμασε το έδαφος για την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, η οποία, ως γνωστόν, συνέβη το 1261, λίγα χρόνια μετά τον θάνατό του, το 1254.
 
Μέσα από το εγκώμιο του Θεοδώρου  Β΄ Λάσκαρη προς τον πατέρα του Άγιο Ιωάννη  Βατάτζη μαθαίνουμε τις δράσεις που αυτός είχε για τη δημιουργία φυτωρίου σπουδαστών και προετοιμασία πολιτικών υπαλλήλων. (Πολύμνια Κατσώνη, ΑΠΘ, παρουσίαση εις Byzantine Review 03.2021 (σελ. 16) της μελέτης του Dimiter Angelov “The Byzantine Helene: The life of Emperor Theodore Laskaris and Byzantium in the Thirteenth Century”, Cambridge University Press, 2019)
 
Ο Βατάτζης  μερίμνησε  για την Παιδεία των νέων, με πρώτο απτό παράδειγμα τον ίδιο τον υιό του Θεόδωρο, που τον διαδέχθηκε στον θρόνο. Θα αναφέρω ένα μόνο παράδειγμα ορθής διαπαιδαγώγησης του υιού του και διαδόχου. Το γράφει ο πανεπιστήμων κληρικός (λόγιος, θεολόγος, φιλόσοφος, ιστορικός και μαθηματικός) Γεώργιος Παχυμέρης (1242-1310) και το αντιγράφει ο Αντώνιος Μηλιαράκης: 
 
Πατέρας και υιός - διάδοχος βγήκαν για κυνήγι. Ο βασιλιάς απλά ντυμένος, αντίθετα από τον γιό του, που έφερε πολυτελή αμφίεση. Όταν ο Θεόδωρος χαιρέτησε τον πατέρα του και εκείνος δεν ανταπέδωσε τον χαιρετισμό αντελήφθη ότι έκανε κάποιο λάθος και τον  ρώτησε να τον ενημερώσει περί αυτού. Ο άγιος βασιλιάς του απάντησε τότε ότι τον στενοχώρησε που δαπανά χρήματα των Ρωμιών σε ανωφελείς αμφιέσεις. « Δεν γνωρίζεις», του είπε, «ότι τα χρυσοκέντητα αυτά μεταξωτά υφάσματα είναι από το αίμα των Ρωμιών και πάσα εκ μέρους σου δαπάνη θα έπρεπε να έχει αντίκρισμα σε αυτούς, διότι ο πλούτος των βασιλέων λογαριάζεται ότι είναι των υπηκόων τους;». (Αντ. Μηλιαράκη «Ιστορία του βασιλείου της Νικαίας και του δεσποτάτου της Ηπείρου 1204-1261», εν Αθήναις 1898. Ανατύπωση υπό Διον. Νότη Καραβία και Ευαγ. Κων. Λάζου το 1994, σελ. 415-416)
 
Ο Βατάτζης δίδαξε τον διάδοχό του Θεόδωρο, που ήταν  ιδιοφυής, δια του παραδείγματος και των συμβουλών του, το πώς να ασκεί κατά Θεόν  τα καθήκοντά του ως βασιλεύς. Έβαλε να τον διδάξουν επίσης άριστοι δάσκαλοι, όπως οι Ακροπολίτης και Βλεμμύδης. Από αυτούς και άλλους ικανούς διδασκάλους ο Θεόδωρος διδάχθηκε και μελέτησε την Αγία Γραφή, βιογραφίες προσωπικοτήτων της αρχαίας ελληνικής και της ρωμαϊκής ιστορίας, βίους αγίων, λογική, ρητορική, μαθηματικά, φυσική και ποίηση.  Κυρίως ο Άγιος Ιωάννης Βατάτζης μετέδωσε στον υιό και διάδοχό του Θεόδωρο και σε όλους τους νέους και τις νέες της Αυτοκρατορίας, την αγάπη προς το Γένος τους και την υπερηφάνεια και ευθύνη, που είναι Έλληνες.
 
Ο Αγγέλοφ γράφει πως το 1246  ο Θεόδωρος,  ως διάδοχος και, απουσιάζοντος του βασιλιά Βατάτζη, άτυπος αντιβασιλεύς του θρόνου, δέχθηκε τον Βερτόλντο ντι Χόχενμπουργκ, πρέσβυ στη Νίκαια του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β΄. Η συζήτησή τους εξελίχθηκε «σε υπερπήδηση των εμποδίων της γλώσσας και σε ανταγωνισμό στις μαθηματικές γνώσεις, ο δε Θεόδωρος εξέφρασε μιαν υπερηφάνεια για την υπεροχή των Ελλήνων έναντι των Ιταλών» (Πολύμνιας Κατσώνη βλ. πίσω. σελ. 32).
 
Η Αικατερίνη Μήτσιου (Μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο πανεπιστήμιο της Βιέννης) έγραψε μια πολύ αξιόλογη μελέτη για τη Μονή της Σωσάνδρας, με πολύ πλούσια βιβλιογραφία («The Monastery of Sosandra: a contribution to its history, dedication and localization - Η Μονή της Σωσάνδρας: Μία συμβολή στην ιστορία της, στο πού ήταν αφιερωμένη και στην τοποθεσία της»). Σε αυτήν γράφει πως η πιο πιθανή τοποθεσία που βρισκόταν ήταν κοντά στη Μαγνησία, στο μαγευτικό, ως τοπίο, οροπέδιο που σήμερα ονομάζεται «Sehzade», επί του οποίου οι οθωμανοί κυβερνήτες έκτισαν τις θερινές επαύλεις τους... Πριν αλώσουν τη Μαγνησία κατάστρεψαν τη Μονή της Σωσάνδρας, την οποία εγκαίρως οι μοναχοί είχαν εγκαταλείψει και είχαν καταφύγει στη Μαγνησία, παίρνοντας μαζί τους, ως πολύτιμο θησαυρό το λείψανο του Αγίου Ιωάννου, του Βατάτζη, όπως γράφει ο Πελαγονίας Γεώργιος (Λόγιος συγγραφέας του 14^ου αιώνας, που έγραψε τον βίο του Αγίου Ιωάννη Βατάτζη) στο σχετικό έργο του (Σωτηρίου Μπαλατσούκα «Βυζαντινά Αγιολογικά κείμενα - Παλαιολόγειοι χρόνοι, βίοι - θαύματα - εγκώμια αγίων, Τόμος Γ΄, Τρίκαλα 2015, σελ. 163). Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στον «Συναξαριστή» του, με όσα  ανεφέρθησαν προηγουμένως, διαφοροποιείται κάπως από τον Πελαγονίας Γεώργιο. Κατά τους Δούκα, Χαλκοκονδύλη και άλλους  ερείπια της Μονής Σωσάνδρας ήσαν ακόμη ορατά έως τον 15^ο αιώνα... (Η μελέτη της Αικ. Μήτσιου στα αγγλικά εις ιστοσελίδα Academia, p. 680). 
 
Τα βιώματά μου για τον Άγιο Ιωάννη Βατάτζη
 
Τα βιώματά μου για τον Άγιο Ιωάννη Βατάτζη έρχονται δια μέσου της γιαγιάς μου Βασιλείας Ψαλτοπούλου, που, όπως σημείωσα στην αρχή,  ήταν παπαδιά και δασκάλα και ζούσε στην Μαγνησία μαζί με τον παππού μου, τον παπά Γιώργη, εφημέριο του Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Αθανασίου της Μητροπόλεως Εφέσου και επίσης δάσκαλο. Η γιαγιά μου απεβίωσε όταν ήμουν δεκατεσσάρων ετών. Ο παππούς μου εκοιμήθη οσιακά το 1922, πριν από την καταστροφή, θυσιασθείς για ετοιμοθάνατη γυναίκα του ποιμνίου του.
 
Θυμάμαι ότι η γιαγιά μου τιμούσε πάντα τον Ιωάννη Βατάτζη, ιδιαίτερα την ημέρα της εορτής του, και μου είχε μιλήσει για την ιστορία του και για το λείψανό του, που το είχαν οι Μαγνησαλήδες ως πολύτιμη ευλογία για οκτώ αιώνες. Μου είχε δημιουργήσει μιαν εικόνα αποκρύψεως του σε κρύπτη του Ναού του Αγίου Αθανασίου, από τον φόβο των Τούρκων, που τον μισούσαν. Δεν ήξερε την τύχη του λειψάνου κατά την καταστροφή. Μέσα στην αντάρα φαίνεται ότι ουδείς σκέφθηκε να το πάρει και να το μεταφέρει στην Ελλάδα, όπως έγινε με τα σκηνώματα των Αγίου Ιωάννου του Ρώσου  και Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου. Είχε η γιαγιά μου μιαν ελπίδα μήπως κάποιος είχε τουλάχιστον σώσει τον Σταυρό που φορούσε ο Βατάτζης και ήταν και αυτός προς προσκύνηση στον Ναό του Αγίου Αθανασίου. Είχε ακούσει ότι είχε δοθεί στο Βυζαντινό Μουσείο των Αθηνών, αλλά η πληροφορία δεν ήταν ακριβής. Έτσι ο Άγιος Ιωάννης Βατάτζης μένει μόνο στις καρδιές μας ως ζωντανός θρύλος, όπως ο Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος.
 
Η κατάσταση στη Μαγνησία τον Αύγουστο του 1922
 
Τώρα επιγραμματικά θα σας μιλήσω περί της καταστροφής του 1922, με βάση πάντα τα βιώματά μου από την γιαγιά μου, την μητέρα μου και θειάδες μου, όπως αυτά αναλυτικά γράφονται στις 515 σελίδες του ιστορικού μυθιστορήματος που έγραψα με τίτλο  «Μέρες Αποκάλυψης στην Ιωνία - Το δράμα των Ελλήνων της Ιωνίας, από το 1914 έως το 1922» (Εκδόσεις Αρχονταρίκι). Όπως προείπα η μητέρα μου Αγγελική και η οικογένειά της ζούσαν στη Μαγνησία της Ιωνίας. Στην καταστροφή η μητέρα μου, δέκα πέντε ετών, βρέθηκε στην Πάρσα, χωριό κοντά στη Μαγνησία, στο σπίτι της πλούσιας εξαδέλφης της Ευαγγελίας. Η μητέρα της και γιαγιά μου Βασιλεία ήταν στη Μαγνησία με τα υπόλοιπα  τρία παιδιά της, την Χρυσηίδα δέκα ετών, τον Γιαννάκη επτά και τον Αντωνάκη, μωρό δύο ετών.
 
Η Μαγνησία τον Αύγουστο του 1922 ήταν ανάστατη. Οι Έλληνες αλλόφρονες έτρεχαν προς τον σιδηροδρομικό σταθμό να σωθούν. Η Μαγνησία απέχει περίπου πενήντα χιλιόμετρα από τη Σμύρνη. Η πόλη, κυρίως στους μαχαλάδες των Ελλήνων και των Αρμενίων,  καιγόταν. Οι στρατιώτες κοίταγαν να μην πιαστούν αιχμάλωτοι. Η γιαγιά Βασιλεία  με τα δύο παιδιά, να κρατάνε το φόρεμά της για να μην χαθούνε, το μωρό να το έχει αγκαλιά στο ένα χέρι και με το άλλο χέρι να κρατά στην πλάτη της έναν μπόγο με τα απαραιτήτως χρειαζούμενα και μιαν εικόνα, του Αγίου Ελευθερίου, κατευθύνθηκε και αυτή προς τον σταθμό. Σε αυτή την κατάσταση ουδείς βρισκόταν να την βοηθήσει να ανέβει στο τρένο. Όλοι την προσπερνούσαν και σπρώχνονταν ποιος θα προλάβει να ανέβει. Πολλοί ανέβαιναν στην οροφή του τρένου... Ο Θεός την βοήθησε και βρέθηκε ένας αξιωματικός που γνώριζε και αγαπούσε τον παπά Γιώργη. Αυτός έβγαλε το σπαθί του και με αυτό άνοιξε διάδρομο για να περάσει και να ανέβει στο τρένο... Στριμώχτηκε με τα παιδιά της κοντά σε ένα παράθυρο. Τραγικές ήσαν οι στιγμές, όταν το τρένο ξεκινούσε και η  γιαγιά Βασιλεία είδε τη Μαγνησία και σκέφτηκε πως ίσως άφηνε για πάντα τον ένδοξο για τους Έλληνες τόπο που γεννήθηκε, που μεγάλωσε, που έκαμε οικογένεια, άφηνε το μικρό αλλά όμορφο σπιτάκι της, άφηνε το αμπελάκι της, στο οποίο πήγαιναν με τον παπά Γιώργη και τα παιδιά για ξεκούραση και προσευχή μακριά από την πολυεθνική πόλη και μέσα σε ένα παραδεισένιο περιβάλλον... Σκέφθηκε ποιος ξέρει αν θα σωθεί από τους τσέτες και αν σωθεί που θα βρεθεί και πώς θα μπορέσει να επιβιώσει, μια χήρα γυναίκα χωρίς στον ήλιο μοίρα, με τρία παιδιά και με ένα χαμένο;... Ο λυγμός της χάθηκε στις φωνές των διωκομένων Ελλήνων. Η θερμή προσευχή ήταν η καταφυγή της...
 
Έφτασε στη Σμύρνη. Εκεί βρέθηκε σε ατμόσφαιρα πανικού. Αισθανόταν χαμένη μέσα στο πλήθος που έτρεχε προς την παραλία για να γλυτώσει, πού φώναζε, που έκλαιγε γοερά, που ήταν υπό το κράτος πανικού, όταν κάποιος φώναξε «τσέτες - τσέτες». Η γιαγιά μου μέσα σε αυτό τον χαμό κοίταζε μη χάσει κάποιο από τα δυο παιδιά της, που της έπιαναν το μακρύ φουστάνι. Η φωτιά που οι τσέτες έβαλαν οργανωμένα στη Σμύρνη επέτειναν τον φόβο και τον πανικό. Η γιαγιά άρχισε να τρέχει. Ο Γιαννάκης δεν άντεξε. Κούραση και φόβος τον κατέβαλαν και κάποια στιγμή άφησε το φόρεμα. Το πήρε είδηση η γιαγιά, αλλά ήταν αργά. Το πλήθος εκινείτο ως χείμαρρος, που παρέσυρε τα πάντα στο πέρασμά του... Η κυρά Βασιλεία προσπάθησε με την προσευχή να εξουδετερώσει την απελπισία της, κοντά στο βιός της και χωρίς να ξέρει που βρισκόταν το ένα της παιδί, η μητέρα μου, να χάσει και ένα ακόμη. Ο ποταμός των δακρύων και η φωνή της με όλη τη δύναμη της ψυχής της «Γιαννάκη - Γιαννάκη» ήταν η αντίδρασή της. Και το θαύμα έγινε ο Γιαννάκης όταν αισθάνθηκε ότι κινδυνεύει να χάσει την μητέρα του κάθισε σε μια γωνιά και φώναζε «Μαμά, μαμά...». Κείνη την ώρα περνούσε ο Παύλος Δεσποτόπουλος, ένας Μαγνησαλής, πνευματικοπαίδι του παπά Γιώργη, τον γνώρισε και τον παρηγόρησε, λέγοντάς του ότι θα βρουν τη μητέρα του, κάτι που έγινε, προς μεγάλη χαρά και ανακούφιση της γιαγιάς μου...
 
Στην παραλία η κυρά Βασιλεία σκέφθηκε να επιχειρήσει να πάει στο Κορδελιό, δεύτερη έδρα της Μητροπόλεως Εφέσου, ένα γραφικό προάστιο της Σμύρνης που είχε όνειρο κάποτε εκεί να κατοικήσουν, κοντά στην όμορφη «Γκιαούρ Σμύρνη». Μετά από περιπέτειες, που γράφονται στο βιβλίο μου, έφτασε στο Επισκοπείο, όπου ήταν πελιδνός από την τραγωδία ο Εφέσου Χρυσόστομος (Χατζησταύρου), ο μετά Μητροπολίτης  Φιλίππων και Αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Του φίλησε το χέρι και εκείνος με δάκρυα της περιέγραψε τα του μαρτυρίου  του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου. Απ΄ έξω ακούγονταν φωνές γρήγορα να φύγει ο Δεσπότης για να μην έχει την τύχη του γέροντά του, Αγίου Χρυσοστόμου και των άλλων Μητροπολιτών της Μικράς Ασίας... Βγήκε και η γιαγιά μου στην προκυμαία, εκεί την είδε ένας ναύτης από πλοίο που ήταν αρόδο, την έβαλε στη βάρκα του, μαζί με άλλους Έλληνες που έτρεξαν και αυτοί να μπουν, και ανέβηκε στο καράβι. Ήταν ράκος ψυχικό και σωματικό, όμως ευχαρίστησε τον Θεό που σώθηκε και της έδωσε μιαν αχτίδα ελπίδας... Την κατέβασαν στον Πειραιά και  άρχισε η τραγική περιπέτειά της, να βρει την χαμένη κόρη, να ενωθεί η οικογένεια και να επιβιώσει...
 
Της μητέρας μου Αγγελικής η πορεία ήταν παράλληλη με εκείνη της μητέρας της, αλλά και διαφορετική. Όταν έγινε η καταστροφή βρέθηκε στο χωριό Πάρσα, στο σπίτι της πρώτης εξαδέλφης της Ευαγγελίας, νέας στην ηλικία, περί τα τριάντα, δασκάλας και χήρας προύχοντα της περιοχής. Τρένο δεν υπήρχε εκεί και ξεκίνησαν προς τη Σμύρνη με τον αραμπά που διέθετε η Ευαγγελία. Πάνω σ’ αυτόν το βιός της και πολλά άτομα που προστάτευε, πέντε παιδιά, έως και ένα βυζανιάρικο στην αγκαλιά της, τη μητέρα της, δύο μικρότερα αδέλφια και την εξαδέλφη της και μητέρα μου.
 
Επειδή ο άντρας της ήταν γνωστός πλούσιος ρωμιός η Ευαγγελία φοβόταν μήπως οι τσέτες την αναζητήσουν, και της πάρουν το βιός και τη ζωή της. Κοίταξε να ανακατευθεί με το πλήθος, που πήγαινε αλλόφρον προς τη Σμύρνη, έβαλε χώμα στο πρόσωπο και προσευχόταν. Έφτασαν στη Σμύρνη κατάκοποι. Κατευθύνθηκαν προς το σπίτι που είχε η Ευαγγελία στη Σμύρνη και το είχε νοικιασμένο σε γαλλική οικογένεια. Οι Γάλλοι πριν φύγουν είχαν σηκώσει στο μπαλκόνι τη γαλλική σημαία και αισθάνθηκε ότι θα έχουν ασφάλεια μέχρι να κατευθυνθούν προς τα καράβια. Βρήκαν το σπίτι γεμάτο από απελπισμένους Έλληνες. Απέξω ακούγονταν κραυγές «οι τσέτες σφάζουν», οιμωγές, ποδοβολητά. Κάποια στιγμή το βυζανιάρικο άρχισε να κλαίει δυνατά. Η Ευαγγελία θέλησε να το θηλάσει μήπως και το σταματήσει. Δεν τα κατάφερε. Κάποιοι πήγαν απειλητικά προς αυτήν και της είπαν ή να κάνει το μωρό να σταματήσει, ή θα το σκοτώσουν... Πήγε να τους πει ότι είναι δικό της το σπίτι και αυτοί γέλασαν χλευαστικά και πήγαν να της πάρουν το μωρό... Αναγκάστηκαν να φύγουν. Βγήκαν έξω. Πού να πάνε τόσα άτομα. «Πάμε στο χριστιανικό νεκροταφείο. Εκεί δεν πατάνε οι τούρκοι» σκέφθηκε η Ευαγγελία και εκεί πήγαν. Η μητέρα μου σμούρωσε σε ένα άδειο τάφο. Από τότε είχε μια φοβία με τα νεκροταφεία.
 
Μετά από μιαν εβδομάδα αποφάσισαν να  κινήσουν προς το λιμάνι. Εξαντλημένες από την πείνα, τη θλίψη και την ταλαιπωρία περπατούσαν ανάμεσα σε πλήθος αλλοφρόνων ανθρώπων. Βρέθηκαν σε σημείο της προκυμαίας όπου μέγα πλήθος ήταν κοντά σε λέμβους του αμερικανικού ναυτικού και κάποια στιγμή από το πολύ σπρώξιμο χώρισε η μητέρα μου από την Ευαγγελία.  Κάποιος γεροδεμένος ναύτης άρπαξε την μικροκαμωμένη μητέρα μου στα στιβαρά χέρια του  και την πέταξε σα μπάλα σε έναν άλλο ναύτη, που ήταν στη λέμβο. Την έπιασε πανικός που είχε χάσει την εξαδέλφη της. Σφάδαζε από τον πόνο και το κλάμα. Από τη λέμβο πέρασαν τη μητέρα μου στο πλοίο. Την έριξαν στο αμπάρι, που είχε γίνει πρόχειρο κατάλυμα για να δέχεται περισσότερους διωκόμενους Έλληνες. Το κλάμα και ο σπαραγμός της μητέρας μου σταμάτησε μόνο όταν είδε ότι στο ίδιο αμπάρι ήταν η Ευαγγελία με τους συγγενείς της...
 
Η προσφυγιά
 
Τη μητέρα μου με την εξαδέλφη της και την οικογένειά της με βιάση οι ναύτες τις αποβίβασαν στη Μυτιλήνη, για να ξαναγυρίσει γρήγορα το πλοίο πίσω και να παραλάβει και άλλους δυστυχείς Έλληνες... Δεν βρήκαν καλό κλίμα εκεί και λίγες ημέρες μετά πήραν άλλο πλοίο για την Κρήτη. Εκεί βρήκαν θερμή φιλοξενία. Η Ευαγγελία και η μητέρα μου άρχισαν να εργάζονται στην περιοχή των Χανίων.  Η μητέρα μου από τα δεκαπέντε της χρόνια και απόφοιτη του Σχολαρχείου επιδόθηκε στο να μάθει τη νέα μεγάλη ανακάλυψη της εποχής, τη γραφομηχανή. Εξελίχθηκε σε αρίστη γραμματέα και δακτυλογράφο.
 
Στην Κρήτη ήταν χαμένη από τη μητέρα της και τα αδέλφια της. Δια μέσου του Ερυθρού Σταυρού και με την πρόνοια του Θεού μετά από δύο περίπου χρόνια ενώθηκε στην Αθήνα με τη μητέρα και τα αδέλφια της. Είχε ήδη αρχίσει η περιπέτεια της προσαρμογής της στη νέα  κατάσταση, στην προσφυγιά. Και δεν ήταν καθόλου εύκολη...
 
Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
 
*Ομιλία στο Διδυμότειχο στις 4 Νοεμβρίου 2022, στο πλαίσιο των Βατατζείων 2022, εκδηλώσεων μνήμης τις οποίες διοργανώνει για 12^ο  χρόνο η Ιερά Μητρόπολις Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου προς τιμήν του στο Διδυμότειχο γεννηθέντος Αγίου Αυτοκράτορα Νικαίας Ιωάννη Δούκα Βατάτζη, του ελεήμονα και θαυματουργού.