Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης

 

H Χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης και η επενέργειά τους στην καθημερινή μας ζωή

 

Το φαινόμενο των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, φαίνεται πως έχει ήδη ξεπεράσει την παροδική διάσταση μιας μόδας και τείνει να παγιωθεί σαν ένα νέο κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο βρίσκεται ακόμα σε φάση εξέλιξης. Όπως κάθε πρωτόγνωρο κοινωνικό φαινόμενο, με προεκτάσεις οικονομικές, πολιτικές, προσωπικές, η ηλεκτρονική κοινωνική δικτύωση εγείρει ανησυχίες, απορίες, διλήμματα και για τον λόγο αυτό έχει γίνει αντικείμενο έντονης παρατήρησης και συζήτησης από την Επιστημονική Κοινότητα.
 
Με τον όρο Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αναφερόμαστε στα μέσα που χρησιμοποιούνται για την κοινωνική αλληλεπίδραση, και μας παρέχουν τεχνικές δυνατότητες έκδοσης και δημοσίευσης. Στόχος τους είναι η επικοινωνία και η ενεργοποίηση του ευρύτερου κοινωνικού  διαλόγου. Τo 1971, εστάλη το πρώτο e-mail. Έκτοτε, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν κατακλύσει τον κόσμο. Καθημερινά ακούμε να γίνεται λόγος από ανθρώπους γύρω μας για νέα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης που εμφανίζονται καθημερινά. Μπορεί να είναι κάποιο Messenger app, όπως το Viber, ή κάποιο Κοινωνικό Δίκτυο, όπως το Pinterest. Σήμερα χρησιμοποιούνται από 1 στους 4 ανθρώπους παγκοσμίως, με μόνο το Facebook να απαριθμεί πάνω από 1.4 δισεκατομμύρια χρήστες. Σύμφωνα με μια έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών που πραγματοποιήθηκε το 2014, υπάρχει αυξητική τάση στη χρήση όλων των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης ακόμη και στη χώρα μας, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.
           
Στα περισσότερα κοινωνικά δίκτυα οι χρήστες δεν αναζητούν νέα άτομα ή να δικτυωθούν, αλλά επιδιώκουν να διατηρούν επαφή με τις ήδη υπάρχουσες ομάδες φίλων και γνωριμιών, αν και με το λογισμικό του Facebook μπορεί κανείς να βρει εύκολα κοινούς φίλους. Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα το διάστημα από τις 6 Νοεμβρίου του 2011 έως τις 28 Απριλίου του 2012 καταδεικνύεται ότι οι Έλληνες συνδέονται σ’ αυτό κατά μέσο όρο 219 λεπτά ημερησίως. Πιο συγκεκριμένα το 74,9% των συμμετεχόντων κοιτάζουν τη σελίδα τους καθημερινά, κατά μέσο όρο 5 φορές (4,9) τη μέρα, και περίπου το 30% από αυτούς είναι συνδεδεμένοι με το εν λόγω μέσο για περισσότερες από 3 ώρες ημερησίως. Παρόλο που η επικοινωνία αναδεικνύεται σε σημαντικό κίνητρο για τους χρήστες, εντούτοις περιορίζεται στο στενό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, γεγονός που καταδεικνύει ότι τα κίνητρα των χρηστών περιορίζονται στη διατήρηση των παρελθοντικών σχέσεων. H προβολή και των πιο προσωπικών στιγμών θεωρείται γεγονός αυτονόητο.  Η «τέλεια» ομορφιά, οι πολυτελείς διακοπές, το ακριβό αυτοκίνητο, όλα γίνονται αναρτήσεις σε ένα προφίλ με σκοπό την πρόκληση εντυπωσιασμού και τη συγκέντρωση like. Οι πολύχρωμες καρδούλες, τα θαυμαστικά, τα σχόλια τρέφουν πια την ανθρώπινη ματαιοδοξία και την έμφυτη ανάγκη για προσοχή και αποδοχή.
 
Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης με το πλήθος δυνατοτήτων που προσφέρουν στους χρήστες έχουν αλλάξει δραστικά την έννοια της επικοινωνίας στη σύγχρονη εποχή, επηρεάζοντας σημαντικά, όχι μόνο τις διαπροσωπικές και επαγγελματικές σχέσεις, αλλά ακόμη και τις διακρατικές, αφού έχουν ενταχθεί πια στους τρόπους άσκησης της διπλωματίας. Όπως είναι φυσικό η επίδραση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης μελετάται ήδη εδώ και αρκετά χρόνια με μεγαλύτερη έμφαση να δίδεται στο Facebook[1] διότι ενσωματώνει μια ποικιλία επιστημονικών ευρημάτων σχετικών με την κοινωνική ωφελιμότητα των νέων τεχνολογιών και κυρίως των ψηφιακών και διαδικτυακών εφαρμογών.
 
Σύμφωνα και πάλι με την έρευνα του πανεπιστημίου Αιγαίου έχει παρατηρηθεί ότι οι ηλικίες 15-55 ετών είναι αυτές που χρησιμοποιούν κατά κόρον τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης σε ποσοστό που αγγίζει το 71% με τα ποσοστά να κυμαίνονται σε αρκετά υψηλές τιμές ακόμα και στις μεγαλύτερες ηλικίες, γεγονός που μαρτυρά ότι οι διαπροσωπικές σχέσεις έχουν περάσει πλέον σε ένα νέο επίπεδο και η προθυμία μας να ‘’ξεμπροστιάζουμε’’ κάθε τι ιδιωτικό και προσωπικό χωρίς κανείς να μας υποχρεώνει έχει γίνει πια κάτι παραπάνω από αυτονόητο, σε μια εποχή που η προστασία της προσωπικής μας ζωής φαντάζει ως το υπέρτατο.
 
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χωρίζονται σε πολλές κατηγορίες:
 
-          στα social networking. Σ’ αυτή την κατηγορία υπάγεται το Facebook, το Twitter κ.ά όπου δίδεται η δυνατότητα αλληλεπίδρασης με φίλους, σχολιασμού και έκφρασης απόψεων.
 
-          στα conversation apps. Εδώ ανήκει το skype, το Oovoo και άλλες υπηρεσίες που εστιάζουν στην επικοινωνία μέσω βιντεοκλήσεων.
 
-          στο video. Eδώ υπάγεται το youtube και άλλα συναφή web sites όπου οι χρήστες έχουν την δυνατότητα ανταλλαγής φωτογραφιών και video αλλά και σχολιασμού σ’ αυτά.
 
Η εντυπωσιακή δημοτικότητα των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης τα τελευταία χρόνια Facebook, Twitter, Instagram, Flickr, My Space έχει οδηγήσει σε μια πιο διεξοδική και ενδελεχή εξέταση των επιπτώσεων της χρήσης τους στην ψυχολογία των ατόμων.Το Facebook, αποτελεί την κορυφαία σελίδα κοινωνικής δικτύωσης. Η «επανάστασή» του έχει γίνει αντικείμενο ενδιαφέροντος για την επιστημονική κοινότητα, κυρίως όσον αφορά τις επιπτώσεις της χρήσης του στην ψυχολογία των ανθρώπων και τους λόγους που το χρησιμοποιούν. Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης παρέχουν τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης μεταξύ ατόμων μέσω διαδικτυακών υπηρεσιών που επιτρέπουν στους χρήστες τη δημιουργία ατομικών προφίλ, την επικοινωνία με άλλα άτομα μέλη της υπηρεσίας, καθώς και το μοίρασμα κάθε είδους ψηφιακών αρχείων (μουσικής, φωτογραφίας, κειμένου κ.ά.), αλλά και προσωπικών σκέψεων και συναισθημάτων. Επιπλέον, δίδεται  η δυνατότητα στους χρήστες να ενημερώνουν τους υπολοίπους ανά πάσα στιγμή για την κατάσταση τους ή το μέρος στο οποίο βρίσκονται. Όλα αυτά φαντάζουν υπέροχα με την πρώτη ματιά, αφού φαίνεται να προσφέρεται εύκολη και χαλαρή επικοινωνία σε συνδυασμό με διασκέδαση ενώ ταυτόχρονα οι αποστάσεις εκμηδενίζονται.
 
Σ’ αυτές τις σελίδες ο κάθε χρήστης έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει τον εαυτό του μέσω φωτογραφιών, να δηλώσει χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, όπως ημερομηνία γέννησης, τόπο καταγωγής, επίπεδο εκπαίδευσης, κ.ά. Επίσης, έχει τη δυνατότητα να δημοσιεύει και να ανταλλάσσει μηνύματα με άλλα μέλη της σελίδας του, φωτογραφίες, να γίνει μέλος σε ομάδες κοινών ενδιαφερόντων αλλά και να επισκεφθεί προφίλ άλλων χρηστών.
 
Αυτό που καθιστά τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης πρωτότυπες είναι το γεγονός ότι επιτρέπουν στον κάθε χρήστη να δημιουργήσει ο ίδιος το περιεχόμενο στο Διαδίκτυο και να το μοιράζεται με άλλους χρήστες. Έτσι μπορούν να προκύψουν γνωριμίες μεταξύ των χρηστών οι οποίες δεν γνωρίζονται στην πραγματική ζωή τους, κάτι το οποίο δεν θα ήταν εφικτό κάτω από φυσιολογικές συνθήκες.
 
Όπως και τα περισσότερα τεχνολογικά επιτεύγματα, έτσι και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης μπορεί να έχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιδράσεις στη ζωή μας, ανάλογα πάντα με τον τρόπο που τα χρησιμοποιούμε. Υπάρχουν πάντα δύο όψεις του κάθε νομίσματος.
 
Θετική επίδραση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης
 
Ένα από τα προφανέστερα θετικά στοιχεία των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης είναι η δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ οργανισμών, κοινοτήτων κι ατόμων, η εύρεση εργασίας, η ενασχόληση με διάφορα παιχνίδια και η ενημέρωση των χρηστών. Για τους δημιουργούς περιεχομένου, τα οφέλη της συμμετοχής στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης εκτείνονται πολύ πέρα απ’ το απλό κοινωνικό μοίρασμα στο χτίσιμο υπόληψης, καθώς επίσης και σε επαγγελματικές ή οικονομικού τύπου ευκαιρίες.
 
Σαφώς η δυνατότητα επικοινωνίας που προσφέρουν -επικοινωνία που βασίζεται κυρίως στον γραπτό λόγο-, η οποία ξεπερνά πλήρως τους τοπικούς περιορισμούς και φέρνει σ’ επαφή ανθρώπους απ’ όλα τα μέρη του κόσμου. H διαρκής διαθεσιμότητα στην επικοινωνία επισημαίνεται και από τους χρήστες καθώς δηλώνουν: «Πάντα βρίσκεις παρέα να περάσεις ευχάριστα την ώρα σου»[2] καθώς έχουν την ευκαιρία να επικοινωνούν με άτομα τα οποία μπορεί να μην γνωρίζουν προσωπικά, αλλά τα συνδέουν κοινά ενδιαφέροντα και παρόμοιες ανησυχίες. Η δυνατότητα αυτής της επικοινωνίας, που δεν απαιτεί κατ’ ανάγκη δια ζώσης γνωριμία, διευρύνει κατά πολύ τον κύκλο γνωστών κάθε ατόμου και του επιτρέπει να εντοπίσει ανθρώπους με τους οποίους έχει πολλά κοινά στοιχεία και ενδιαφέροντα, όπως την αγάπη για τη φωτογραφία, ένα πολιτικό θέμα ή μια αγαπημένη τηλεοπτική εκπομπή.
 
Επιπλέον, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης επιτρέπουν στους χρήστες να ενισχύουν τις μεταξύ τους σχέσεις, καθώς τα μέλη συμμετέχουν ενεργά κατά τη χρήση των μέσων επικοινωνίας και δεν είναι παθητικοί δέκτες. Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά μέσα, ενθαρρύνουν σημαντικά την ανάδραση και το διάλογο. Τους δίδεται η ευκαιρία να συζητούν για τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους, απαλλαγμένοι από τη συστολή και το δισταγμό που δημιουργεί κάποτε η δια ζώσης επικοινωνία. Η εκμυστήρευση που προκύπτει οδηγεί συχνά στην εμβάθυνση των σχέσεων και την αλληλοϋποστήριξη.
 
Ακόμη, προσφέρει τη δυνατότητα επανασύνδεσης με φίλους που έχουν «χαθεί στο παρελθόν», «παλιούς φίλους και συμμαθητές», να αποκαταστήσουν τις σχέσεις τους. Αιαθάνονται κατ’ αυτόν τον τρόπο ότι μπορούν να παρακολουθούν τις εξελίξεις στις ζωές των φίλων τους. Επίσης, δίδεται στις οικογένειες η δυνατότητα επικοινωνίας τόσο με φίλους ή συγγενείς τους που βρίσκονται σε άλλη πόλη ή στο εξωτερικό ή τα παιδιά που πηγαίνουν στο εξωτερικό για σπουδές έχουν τη δυνατότητα να διατηρήσουν ουσιαστική επαφή με τους γονείς τους. Γενικά τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα αναγκών, ανάγκες για άμεση ενημέρωση, ψυχαγωγία, ανταλλαγή απόψεων, νέες γνωριμίες, φλερτ ακόμα και σχέσης. Άλλωστε δεν είναι λίγοι οι γάμοι που έχουν γίνει ανάμεσα σε ανθρώπους που γνωρίστηκαν μέσω Facebook.
 
Τα Social Media, έχουν τη δύναμη να οδηγήσουν σε αλλαγές, να αποτρέψουν πολιτικά καθεστώτα και να αναδιοργανώσουν μια ολόκληρη κοινωνία. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 2008, ο Πρόεδρος Ομπάμα κέρδισε τις εκλογές μέσα από την αποτελεσματική χρήση των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης να προσεγγίσουν εκατομμύρια θεατές ή τους ψηφοφόρους. Η εκστρατεία του Ομπάμα πραγματοποιήθηκε διανέμοντας τεράστια ποσότητα μηνυμάτων μέσω e-mail, SMS, κοινωνικές πλατφόρμες μέσων μαζικής ενημέρωσης και τους δικτυακούς τόπους. Ακόμη, ενδεικτικό είναι το παράδειγμα της Αιγύπτου όπου, το 2011, χιλιάδες διαδηλωτές οργανώθηκαν σε μαζική κινητοποίηση μέσω Facebook και Twitter σε μαζικές οδηγώντας  στην ανατροπή του καθεστώτος του Χόσνι Μουμπάρακ.
 
Ενδεικτικά αναφέρουμε επίσης, ότι τον Μάη του 2011 το Facebook συνέβαλε στην κινητοποίηση των Αγανακτισμένων Ελλήνων Πολιτών ενάντια στα μέτρα της κυβέρνησης, εκείνη την περίοδο. Η ίδρυση του κόμματος των Ανεξάρτητων Ελλήνων το 2011 είναι επίσης απότοκος των Social Media. Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα της ταχείας μετάδοσης των νέων μέσω κοινωνικών δικτύων, αποτελεί ο σεισμός της Ιαπωνίας το 2011, ενεργοποιώντας τους ακτιβιστές και την διεθνή υποστήριξη, ενώ παράλληλα αποτελούν τον μόνο δίαυλο επικοινωνίας της χώρας με τον υπόλοιπο κόσμο.
 
Αρνητική επίδραση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης
 
Η μη συνετή χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης ελλοχεύει πολλούς κινδύνους για τους χρήστες και ιδιαίτερα για τους νέους καθώς είναι πολύ εύκολο να εθιστεί κανείς, δηλαδή να αφιερώνει σταδιακά όλο και περισσότερο χρόνο σε αυτή τη δραστηριότητα, εις βάρος τελικά άλλων πτυχών της ζωής του (π.χ. της κοινωνικής του ζωής, της εργασιακής/ακαδημαϊκής του απόδοσης, της προσωπικής του υγιεινής κτλ.). Η καθημερινή χρήση εθίζει σιγά-σιγά τους χρήστες στην ανάγκη για συνεχή ανανέωση του "profile" τους για χάρη των διαδικτυακών τους φίλων. Αντί να επιλέγουν να συζητούν τις σκέψεις και τα προβλήματά τους με κοντινούς τους ανθρώπους αρκούνται στα "likes" των υπολοίπων χρηστών θεωρώντας καταξιωμένο όποιον κερδίσει τα περισσότερα. Έτσι, οδηγούνται στην απομόνωση και στην αποξένωση και ωθούνται σε έναν νέο τρόπο ζωής, πιο αντικοινωνικό και απόμακρο από τους ανθρώπους. Επίσης, σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Κέντρου Εθισμού και Κατάχρησης Ουσιών του Πανεπιστημίου της Κολούμπια (CASA), όσοι διαθέτουν καθημερινά αρκετό χρόνο στα κοινωνικά δίκτυα, έχουν πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να καπνίσουν, τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να πίνουν συστηματικά αλκοόλ και διπλάσιες πιθανότητες να εθιστούν στην κάνναβη. Οι ειδικοί διευκρινίζουν πως οι φωτογραφίες που παρακολουθούν στις συγκεκριμένες ιστοσελίδες οι οποίες δείχνουν συνομήλικούς τους να πίνουν ποτά και να διασκεδάζουν, αποτελούν ένα ισχυρό μέσο ψυχολογικής πίεσης που δέχεται υποσυνείδητα ο ένας συνομήλικος από τον άλλον ώστε να υιοθετήσει το συγκεκριμένο πρότυπο. Ο αυξημένος χρόνος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνδέεται και με αυξημένη επιτήρηση του σώματος, ενίσχυση της πεποίθησης πως το ιδανικό σώμα είναι το αδύνατο σώμα.
 
Οι φρενήρεις ρυθμοί με τους οποίους επικοινωνούμε online μέσω του Τwitter, του Facebook και των γραπτών μηνυμάτων «οδηγούν σε μία ψυχοπαθολογική συμπεριφορά» , γράφει στο νέο της βιβλίο «Alone Together: Why We Expect More from Technology and Less from Each Other» η Sherry Turkle, καθηγήτρια στο ΜΙΤ. Η θέση της δρος Turkle είναι απλή: η τεχνολογία απειλεί να κυριαρχήσει επί της ζωής μας και να μας απομονώσει από την επαφή με τους άλλους ανθρώπους. Δημιουργώντας μας την ψευδαίσθηση ότι μας επιτρέπει να επικοινωνούμε καλύτερα, μας κάνει να ζούμε σε μία κυβερνο-πραγματικότητα πολύ κατώτερη, και συχνά πιο σκληρή, από τον πραγματικό κόσμο. Κλασικό παράδειγμα θεωρείται η περίπτωση της άτυχης Σιμόν Μπακ. Είχε 1.048 «φίλους» στο Facebook, όταν όμως ανακοίνωσε ότι θα αυτοκτονήσει δεν βρέθηκε κανένας να την αποτρέψει, και ούτε ένας δεν προσπάθησε να τη σώσει, κάτι που δεν θα μπορούσε να συμβεί τόσο εύκολα στην πραγματική ζωή.
 
Συχνά οι χρήστες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης αντί να τα χρησιμοποιούν επικουρικά στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, φτάνουν στο σημείο να τις υποκαθιστούν με τη διαδικτυακή επικοινωνία. Περιορίζουν, δηλαδή, δραστικά την άμεση επαφή και τη δια ζώσης συνομιλία και συναναστροφή, και προτιμούν την εικονική μορφή της επικοινωνίας, που επιτυγχάνεται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η επιλογή αυτή, όμως, εντείνει το αίσθημα μοναξιάς, καθώς η διαδικτυακή επικοινωνία δεν προσφέρει την αμεσότητα και τα ψυχολογικά οφέλη της πρόσωπο με πρόσωπο συνομιλίας. Ελλείπουν από αυτή όλα εκείνα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη επαφή∙ οι χειρονομίες, τα βλέμματα, οι κινήσεις του σώματος, το άγγιγμα κ.λπ.
 
Επίσης, η έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια καταδεικνύει ότι τα παιδιά που περνούν πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή τους, (κυρίως στο facebook) γίνονται πιο αντικοινωνικά, αναπτύσσουν ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά και είναι πιο επιρρεπή σε διάφορες ασθένειες. Ακόμη, η ανωνυμία ή η πλαστοπροσωπία που είναι εφικτές στα μέσα αυτά, επιτρέπουν σε κακοπροαίρετα άτομα κάθε πιθανή κακομεταχείριση άλλων χρηστών, όπως είναι η εξύβριση, η εξαπάτηση ή ακόμη και ο εκβιασμός.

Προτάσεις  αξιοποίησης των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης
 
Τα πλεονεκτήματα που παρέχουν τα social media χωρίς αφιβολία είναι πολλαπλά. Επειδή όμως από την άλλη ελλοχεύουν και πάρα πολλοί κίνδυνοι και επειδή κανένα εργαλείο δεν είναι στατικό και καλώς ή κακώς τίποτα δεν επιστρέφει πίσω, έχει νόημα να αρχίσουμε να αποκτάμε τέτοιες δεξιότητες που θα μας επιτρέπουν τον απεγκλωβισμό από την όποια αρνητική επιρροή των social media. Οφείλει κανείς να είναι προσεκτικός καθώς ότι  λάμπει δεν είναι πάντα χρυσός. Προσφέρουν άπειρες ευκαιρίες για όμορφη επικοινωνία με φίλους και αγαπημένους ανθρώπους, αλλά μπορεί, ασυναίσθητα, να εγκλωβίσουν κάποιον σε μία εικόνα και να απωλέσει  την ομορφιά της ζωής που είναι και έξω από αυτό.
 
Οφείλει να είναι κανείς πολύ προσεκτικός και επιφυλακτικός απέναντι σε μηνύματα και προσκλήσεις που τυχόν δέχεται από άτομα που δεν γνωρίζει. Όπως στην πραγματική ζωή, έτσι και στα social media υπάρχουν και δρουν άνθρωποι χαμηλής ηθικής και κακόβουλων προθέσεων. Επ’ ουδενί δεν πρέπει να υποκαθιστούν την επικοινωνία σε πραγματικό επίπεδο με τους φίλους και τους γνωστούς, καθώς τα οφέλη των καθημερινών διαπροσωπικών σχέσεων δεν μπορούν επί της ουσίας να καλυφθούν με την επικοινωνία μέσω ενός υπολογιστή ή τηλεφώνου. Για να επιτευχθεί όμως αυτό απαιτείται εκπαίδευση και κριτική εμπλοκή με τα social media σε όλα τα επίπεδα. Απαιτούνται συγκροτημένες προσπάθειες από το σχολείο ήδη με την εισαγωγή και διδασκαλία του ψηφιακού αλφαβητισμού από τους ειδικούς της Επικοινωνίας και των Μέσων.
 
Ιδιαίτερα οι γονείς επιβάλλεται να συζητούν με τα παιδιά τους για τους ψυχολογικούς κινδύνους που κρύβει η υπερβολική ενασχόληση με τις σελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης και να παρατηρούν τις αλλαγές στην συμπεριφορά των παιδιών τους. Να τα ενθαρρύνουν  να ασχοληθούν  με εξωτερικές δραστηριότητες και να συμμετέχουν σε ομάδες αθλητισμού, χορού ή και θεάτρου. Εάν παρατηρήσουν ότι το παιδί τους είναι προσκολλημένο στον υπολογιστή και περνάει πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη αποφεύγοντας τις κοινωνικές επαφές, τότε είναι καλό είναι να απευθυνθούν σε έναν Ειδικό για συμβουλευτική.

Βασιλικής Β. Παππά
 
[Η Βασιλική Β. Παππά είναι Θεολόγος, κάτοχος τριών μεταπτυχιακών διπλωμάτων με ειδίκευση στην Εκκλησιαστική Ιστορία, τη Χριστιανική Ηθική και την Κοινωνιολογία του Χριστιανισμού.]

---

 
[2] Βλ. Σ. Παπαθανασόπουλου-Μ. Ξενοφώντος-Α. Καραδημητρίου κ.ά. «Τα μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και οι Έλληνες: Η περίπτωση του Facebook”, Ζητήματα Επικοινωνίας, τεύχ. 16-17 (2013), σ. 35.