Ορθοδοξία και Οικουμενικόν Πατριαρχείον

Έχω τη μεγάλη χαρά και τιμή να δημοσιεύω σήμερα, κατ’ αποκλειστικότητα, το κείμενο ομιλίας του αγαπημένου μου αδελφού και συλλειτουργού Πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Κ. Αμπανάβα, φίλου και παλιού συμφοιτητή. Η ομιλία εκφωνήθηκε, με τη σεπτή ευλογία του Σεβασμιω­τάτου Μητροπο­λίτου Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγενίου, την Κυριακή της Ορθοδοξίας, στο τέλος του Κατανυκτικού Εσπερινού, που τελέσθηκε στον Ιερό Μητροπο­λιτικό Ναό Ρεθύμνης. Η ομιλία έχει ως εξής:

Αυτή η πίστις των Αποστόλων, Αυτή η πίστις των Πατέρων, Αυτή η πίστις των Ορθοδόξων. Αυτή η πίστις την Οικουμένην εστήριξεν! Σεβασμιώτατε Άγιε Γέροντα, Ρεθύμνης και Αυλοποτά­μου κ.κ. Ευγένιε, Σεβαστοί Πατέρες, Αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί. Με την χάριν του Τριαδικού Θεού πριν 20 χρόνια, αξιώθηκα να εισοδεύσω εδώ στον Ιερό Ναό της Μεγάλης Κεράς του Ρεθύμνου των Εισοδίων της Θεοτόκου, για να λάβω τον πρώτο βαθμό του υψηλού Υπουργήματος της Ιεροσύνης. Και σήμερα πάλιν μετά από 20 έτη αξιώνομαι, με την ευλογία του σεπτού Ποιμενάρχου μας και τον οποίο ευχαριστώ εκ μέσης καρδίας, να εισοδεύσω με τον ταπεινόν πνευματικόν μου λόγον εις την σημερινήν Μεγάλη Εορτήν Κυριακήν της Ορθοδοξίας με θέμα: Ορθοδοξία και Οικουμενικόν Πατριαρχείον.

Και θα ήθελα να αρχίσω την αποψινή μου ομιλία με μια βασική θεολογική αλήθεια που αναφέρεται σ’ αυτή ταύτη την έννοια και την πραγματικότητα της Εκκλησίας. Για την Εκκλησία του Χριστού υπάρχει «άνωθεν και εξαρχής» δεδομένο, μόνιμο, αναφαίρετο ουσιώδες και στατικό της στοιχείο το ότι είναι «Μία». Είναι αυτή ακριβώς που το Σύμβολο της πίστεώς μας τη περιγράφει ως «Μία Αγία Καθολική και Αποστολική» Εκκλησίαν επί της γης. Η Εκκλησία που έχει Θεία την καταγωγή της και που είναι ταυτόχρονα θεανθρωπική στη δομή και στη σύνθεσή της, δεν μπορεί παρά να είναι ενιαία» τόσο στην ουσία της όσο και στους σκοπούς της.

Είναι περιττό βέβαια να πούμε, αδελφοί μου, ότι το «ενιαίο» της Εκκλησίας συγκεκριμενοποιείται σε όλα εκείνα τα στοιχεία που αποτελούν αναπόσπαστα γνωρίσματα γι’ αυτήν, για την Εκκλησία δηλαδή, η οποία κατηχεί, βαπτίζει, διδάσκει, αγιάζει και σώζει τον άνθρωπο. Όλα τα γνωρίσματα αυτά πηγάζουν από την Μία και μόνη Κεφαλή της τον Χριστό, από το ένα Πνεύμα που την ζωογονεί, από την μόνη ευχαριστιακή τράπεζα, από τον ένα Άρτο, και τον ένα Οίνο, από τη Μία διάθεση, και τον ένα σκοπό στον οποίο στοχεύει, που είναι η θέωσις και η σωτηρία του ανθρώπου.

Ανάμνησιν ποιούμεθα σήμερα της αναστυ­λώσεως των Αγίων και σεπτών εικόνων, γενομένης παρά των αειμνήστων Αυτοκρατόρων Κωνσταντινουπόλεως Μιχαήλ και της μητρός αυτού Θεοδώρας, επί της Πατριαρχίας του Αγίου Ομολογητού Μεθοδίου, το έτος 843 μ.Χ. Η Ορθοδοξία τιμά την αναστύλωση των Αγίων εικόνων. Η εόρτιος αυτή σύναξη μνημονεύει τους γνήσιους θεράποντας του Χριστού που σε μια εποχή «εικονοκλαστική» καταλυτική της έννοιας της Εικόνας ομολόγη­σαν «με τον λόγο, το στόμα, το νου, με την γραφή, και με εικόνες» την πίστη των Αποστόλων και των Πατέρων, την πίστη της Ορθοδοξίας, που στηρίζει το υγιές φρόνημα της χριστιανικής Οικουμένης.

Το σέβας μας στις Άγιες Εικόνες, κατέχει σημαντική θέση στην Ορθόδοξη ευσέβεια. Ορθόδοξος χωρίς τιμή στις εικόνες βηματίζει στο κενό. Όπως και σπίτι Ορθόδοξο δίχως εικόνες δεν έχει την αίσθηση της παρουσίας του Θεού. Και όπου δεν αισθητοποιείται η παρουσία του Θεού και όπου υπάρχει κενό συνήθως έρχεται και χορεύει άλλος, ο Αντίπαλος, ο Διάβολος.

Σήμερον σε όλη την Ορθόδοξη Οικουμένη, από τον Πατριαρχικό Ναό του Αγίου Γεωργίου στο μαρτυρικό μας Φανάρι, έως τον ακροτελεύτιο Ναό, με πανη­γυρικές λειτουργικές εκδηλώ­σεις μεγαλύ­νεται η πίστις των Ορθοδόξων, αυτή που κατά τον ιερό τόπο των Συνοδικών Πατέρων «εστήριξεν την Οικου­μένη».

Σήμερον Κυριακή της Ορθοδοξίας μας παρέχεται αδελφοί μου, η πολύτιμος ευκαιρία, να θαυμάσουμε και να καυχηθούμε εν Κυρίω για το μεγαλείο της Εκκλησίας μας. Δεν είναι η Ορθόδοξος Εκκλησία μας μία από τις Χριστιανικές Εκκλησίες. Είναι η Εκκλησία του Χριστού, η γνήσια και ανόθευτος, η «μη έχουσα σπίλον ή ρυτίδα ή τι των τοιούτων». Είναι η Εκκλησία που παραμένει «Αγία και άμωμος», μακριά από πλάνες και αιρέσεις. Δια­τήρησε ανά τους αιώνας, την απ’ ευθείας επαφή της με τις αστείρευτες πηγές της Αληθείας που μας απεκάλυψεν ο Ενανθρωπήσας Θεός. Γι’ αυτό όλοι εμείς οι Ορθόδοξοι αδελφοί μου, μπορούμε να είμαστε απόλυτα βέβαιοι για την γνησιότητα της Πίστεώς μας στο Χριστό, όπως ήταν και «οι απ’ αρχής αυτόπται και υπηρέται γενόμενοι του Λόγου» μαθητές και Απόστολοι Του. Η Ορθόδοξος Εκκλησία μας, δεν έχει μόνο τις ρίζες της στον στενό κύκλο των Δώδεκα Θεοκηρύκτων Αποστόλων, αλλά διατήρησε αλώβητο την Θεία Αποκάλυψη εν μέσω πολέμων διωγμών και αιρέσεων.

Σεβασμιώτατε, ας είναι το όνομα Κυρίου ευλογη­μένον! Όσοι προσπάθησαν διά μέσου των αιώνων να εξαφανί­σουν την Εκκλησία με ποικίλους φανερούς και αφανείς διωγμούς, όσοι επιχεί­ρησαν να τη νοθεύσουν με την αιρετικήν διδασκαλία των, όσοι επεδίωξαν να την πολεμήσουν με βία και φανατισμό, με την πένα, για να της αφαιρέσουν το μοναδικό της προνόμιον, την γνησιότητα της Πίστεως και της Αληθείας, όσοι επεδίωξαν να την φιμώσουν και να της στερήσουν την φωνήν και την μαρτυρία της εις τον κόσμον, όλοι αυτοί απέτυχαν. Η Ορθοδοξία εξήλθε νικήτρια και θριαμβεύουσα, ανόθευ­τη, ακηλίδωτη, και είναι η μόνη που διατήρησε την παράδοση της Αρχαίας Εκκλησίας.

Τα νέφη των Μαρτύρων, τα δάκρυα των Οσίων, και οι προσευχές των Αγίων, την σκεπάζουν νοερώς και την προστατεύουν, ο δε Παράκλη­τος το Πνεύμα της αληθείας την οδηγεί εις πάσαν την αλήθεια. Είναι η «Μία Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία». Η Ορθοδοξία είναι πάντοτε επίκαιρος αρκεί εμείς να την προβάλλουμε με ταπεινοφροσύνην και να την ερμηνεύουμε λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις αναζητήσεις και τις υπαρξιακές ανάγκες των ανθρώπων σε κάθε εποχή και σε κάθε πολιτισμικόν περίγυρον.

Σεβασμιώτατε, η Αγιωτάτη Ορθόδο­ξος Εκκλησία μας εορτάζει σήμερον την κυριώνυμον ημέρα της και η Μητέρα μας Εκκλησία της Κωνστα­ντινουπόλεως από το ιστορικόν και μαρτυρικόν της Κέντρον, το Οικουμενι­κόν μας Πατριαρχείο, απευθύνει σήμερα την ευλογίαν, την στοργήν, και την αγάπη της, προς όλα τα ανά τον κόσμον πιστά και αφοσιωμένα πνευματικά τέκνα, και μας καλεί να εορτάσουμε μαζί της νοερώς.

Το Οικουμενικό μας Πατρι­αρχείον υπήρξε το προπύργιον διαφυλάξεως του Πνεύματος της Οικου­με­­νικής Ορθοδο­ξίας. Μέσα από την αρχή της Συνοδικότητας συνενώνει την μία κοινωνία της Ορθοδο­ξίας που συλλειτου­ργεί την μία Ευχαριστία στη μία Αγία Τράπεζα με απόλυτη την συνείδηση της μίας Ιεροσύνης. Ο Πρωτόθρο­νος της Ορθοδο­ξίας μας, ο Οικουμενικός μας Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολο­μαίος, δεν έχει καμία ενυπόστατη ηγεμονική εξουσία. Είναι ο εκφραστής της Αποστολικότητας του Ενός Συνοδικού Σώματος της Ορθοδοξίας, «Πρώτος εν ίσοις», ο Πρωτοκορυφαίος του χορού των Ορθοδόξων Επισκόπων.

Στην μητέρα μας Εκκλησία, στο Φανάρι, μας οδηγούν σήμερα οι ιεροί στοχασμοί γύρω από το αιώνιο φέγγος της Ορθοδοξίας μας. Η Ορθοδοξία μας ευτύχησε σε τούτους τους χαλεπούς καιρούς που διερχόμεθα να έχει στο πηδάλιόν της ένα Μεγάλο Πατριάρχη, που φέτος με χάριν του Τριαδικού Θεού συμπληρώνει 20 χρόνια ευκλεούς Πατριαρχείας. Από το στόμα του ακούσθηκαν για την Ορθοδοξία όλα αυτά τα χρόνια σαλπίσματα αποκαλυπτικά: Μας είπε πως η Θεολογία έχει σχέση με τον Χριστό όταν παραμένει στην Εκκλησία. Μας δίδαξε πως για την Ορθοδοξία το σύνθημα του μέλλοντος θα είναι ο διάλογος εν αληθεία γιατί δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή μεταξύ διαλόγου αγάπης και Θεολογικού διαλόγου. Μας είπε ότι η Ορθοδοξία δεν είναι μουσειακός Θησαυρός για να συντηρείται, αλλά πνοή ζωής για να μεταδίδεται και να ζωογονεί τους ανθρώπους. Προς το σκοπόν αυτόν η Ορθοδοξία και το Οικουμενικόν Πατριαρχείον ευρίσκονται σε διαρκεί διάλογον με τον κόσμον. Η Ορθόδοξος Εκκλησία δεν φοβάται τον διάλογον διότι και η αλήθεια δεν τον φοβάται. Αντίθετα εάν η Ορθοδοξία κλεισθεί στον εαυτόν της και δεν διαλέγεται με τους εκτός αυτής, όχι μόνο θα αποτύχει εις την αποστολή της αλλά θα μετατραπεί από «καθολική» και «κατά την οικουμένην» Εκκλησία που είναι, σε μια εσωστρεφή και αυτάρεσκον ομάδα, σε ένα «γκέτο» που θα βρίσκεται εις το περιθώριον της ιστορίας.

Η θέση της Ορθοδοξίας και του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου απέναντι στο λοιπό χριστιανικό κόσμο σήμερα στηρίζεται στην απλή αλήθεια, ότι δεν μπορούν να αγνοηθούν όλες οι άλλες χριστιανικές ολότητες που σε έσχατη ανάλυση, σαν αποκομμένες από την Αρχαία Εκκλησία, έχουν κάποια σχέση και συνάφεια με τις πρώτες ρίζες τους. Το θέμα λοιπόν της θέσεως της Ορθοδοξίας στον σύγχρονο χριστιανικό κόσμο στηρίζεται σε αυτό το συγκεκριμένο δεδομένο της άμεσης και ρεαλιστικής επαφής, με την χριστιανική πραγματικότητα, που είναι η ύπαρξη – παράλληλα και ανεξάρτητα από τη Μία Αγία Καθολική και Αποστολική Εκκλησία και των άλλων «Εκκλη­σιών» σε Πληθυντικό αριθμό. Και η θέση αυτή δεν μπορεί παρά να είναι θέση επαφής και σχέσεως, θέση ποικίλων επαφών και σχέσεων.

Ο Οικουμενικός μας Πατέρας προσπαθεί διά την ενότητα των χριστιανών ανά την Οικουμένην αφού αυτό είναι το θέλημα και η εντολή του Κυρίου μας ο οποίος προ του Πάθους του προσηύχετο προς τον Πατέρα «ίνα πάντες εν ωσίν ίνα ο κόσμος πιστεύση ότι συ με απέστειλας» (Ιωαν. 17,21). Δεν είναι δυνατόν αδελφοί μου ο Κύριος να αγωνιά για την ενότητα των χριστιανών και εμείς να μένουμε αδιάφοροι. Τούτο θα αποτελούσε εγκληματικήν προδοσίαν και παράβασιν της εντολής Του. Γι’ αυτό τον λόγον το Οικουμενικό μας Πατριαρχείον, με την σύμφωνη γνώμη όλων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών, διεξάγει από πολλών δεκαετιών επίσημους θεολογικούς διαλόγους μετά των μεγαλύ­τερων χριστιανικών Εκκλησιών και Ομολογιών.

Ο Παναγιώτατος σοφά επισημαίνει, και απαντά σε αυτούς που διεκδικούν για τον εαυτό τους τον τίτλον του ζηλωτού και υπερασπιστού της Ορθοδοξίας, ότι η Ορθοδο­ξία δεν έχει ανάγκη ούτε φανατισμού, ούτε μισαλλοδοξίας, δια να προστα­τευθεί. Οι πολέμιοι κάθε προσπάθειας αποκατα­στάσεως της ενότητας μεταξύ των χριστιανών υψώνουν τους εαυτούς τους υπεράνω των Επισκοπικών Συνόδων της Εκκλησίας, με κίνδυνον να δημιουργή­σουν σχίσματα μέσα στην Ορθοδοξία. Παραπλανούν, και προσπαθούν να εξεγείρουν τον πιστό λαό, αποσιωπώντας το γεγονός ότι οι θεολογικοί διάλογοι διεξά­γο­νται με ομόφωνον απόφασιν όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, και επιτίθενται μόνο κατά του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Διαδίδουν ψευδώς ότι σύντομα θα γίνει η ένωσις μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Ορθο­δό­ξων, ενώ γνωρί­ζουν ότι οι διαφορές που συζητούνται, εις τον θεολογικόν διάλογον μεταξύ αυτών είναι πολλές, και θα απαιτήσει μεγάλο χρόνο η συζήτησή τους. Εντέχνως δε αποκρύβουν ότι οι Σύνοδοι των Εκκλησιών αποφασί­ζουν την ένωση, και όχι οι επιτροπές των διαλόγων.

Όταν όλοι σήμερα αδελφοί μου προσπαθούν να λύσουν τις διαφορές τους με τον διάλογο, η Ορθοδοξία δεν μπορεί να πορεύεται με μισαλλο­δοξίαν και φανατισμόν. Όποιος πιστεύει στην Ορθοδοξία έχει την αλήθεια δεν φοβείται τον διάλογον, διότι ποτέ η αλήθεια δεν εκινδύνευσε από τον διάλογον. Για το λόγον αυτό και οι Μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας ουδέποτε φοβήθηκαν τον διάλογον με τον πνευματικόν περί­γυ­ρον της εποχής των, ακόμη και με τους ειδωλο­λάτρες φιλο­σό­φους των χρόνων των, και με τον τρόπον αυτόν επηρέ­ασαν και διαμόρφωσαν τον πολιτι­σμόν της εποχής των, και μας παρέδωσαν μια Εκκλησία αληθινά Οικουμενικήν.

Σήμερα η Ορθοδοξία μας δίνει πλουσιοπάροχα το άγιο «παρών» της, καταστό­λιστη από το αίμα παλαιών και νεωτέρων μαρτύρων της, αλλά και με τα ακριβά ολόφωτα πετράδια του κηρύγματός της. Αγκαλιάζει τα μέσα ενημερώ­σεως και ιδιαίτερα τον τύπο για τον ευαγγελισμό των πιστών. Από δεκαετίες τώρα τα χριστιανικά γράμματα ανθηφορούν «εις οσμήν ευωδίας πνευματικής» στον τόπο μας και στην Ορθόδοξη Οικουμένη.

Αυτά τα θησαυρίσματα τονίζει σήμερα σε μας ο Οικουμενικός μας Πατριάρχης και οφείλει η Ορθοδοξία να τα μεταδώσει στη λοιπή χριστιανοσύνη με πνεύμα άκρας ταπεινώσεως. Πρέπει να συνοδεύ­σουμε παρα­κλη­τικά, και με διάκριση αυτή τη φλογερή επιθυμία της επανασυναντήσεως Δύσεως και Ανατο­λής, στο έδαφος της Αποστο­λοπαραδότου Ορθοδοξίας. Πρέπει να έχουμε πλήρη εμπιστοσύνη αδελφοί μου στη Μητέρα μας Εκκλησία. Αυτή κράτησε ανόθευτον επί αιώνας και μετέδωσε και εις τους άλλους λαούς την Ορθοδοξίαν. Αυτή σήμερα αγωνίζεται κάτω από αντίξοες συνθήκες, να κρατήσει την Ορθοδοξία ζωντανή, και σεβαστή εις όλη την Οικουμένη.

Σεβασμιώτατε Άγιε Γέροντα, σεβαστοί πατέρες, αδελφοί μου, είναι δυνατόν να υπάρξει κάποιος ορισμός της Ορθοδοξίας; Όσοι μίλησαν δεν μπόρεσαν να δώσουν ικανοποιητικές απαντήσεις όπως σήμερα και εγώ ο ελαχιστό­τατος όλων. Είπαν την Ορθοδοξία «το φαιδρόν της Αναστά­σεως κήρυγμα», την ανέλυσαν σαν συμφωνία «ορθής πίστεως και πράξεως». Την προσδιόρισαν σαν δεομένη «ορθοπραξία». Η Ορθοδο­ξία όμως δεν μπορεί, αγαπητοί μου, να εγκλειστεί σε κανενός ορισμού τα στενά όρια. Είναι το πνευματικό όλο που ξεχειλίζει με πλησμονή θεία τις λογικές μας οριοθετήσεις. Ένα είναι βέβαιον, πως για το Οικουμενικό μας Πατριαρχείον η Ορθοδοξία είναι η «εκπά­γλου πνευματικής ομορφιάς» «οδός Κυρίου», που σαν μαγιά μπορεί να ζυμώνει όλο το φύραμα της παγκόσμιας θρησκευτικής συνειδήσεως.

Αν θέλουμε, αδελφοί μου, να γίνουμε αληθινοί κήρυκες της Ορθοδοξίας, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον μας δείχνει την οδόν που πρέπει να ακολουθήσουμε στη σημερινή παγκοσμιο­ποιημένη εποχή μας. Πρέπει στον κόσμο της αδικίας να αντιτάξουμε τη δική μας ακεραιότητα. Στον κόσμο του μίσους την αγάπη μας. Στην κοινωνία των εγωιστών την ταπεινοφροσύνη μας. Στα πλήθη των ηδονιστών την καθαρότητα της ζωής μας. Στους μηδενι­στάς την δική μας αισιοδοξία. Στους χαμερπείς και χρηματο­λάτρες την δύναμη του πνεύματος μας.

Σεβασμιώ­τατε Άγιε Γέροντα, εορτάζοντες σήμερα την Κυριακή της Ορθοδοξίας και τιμώντες την αναστύλωση των Αγίων εικόνων, υποσχό­μεθα να κρατήσουμε ανόθευτη την πίστη μας και φλογερή την αγάπη μας προς το πάνσεπτον της Ορθοδοξίας Κέντρον και να διακηρύξουμε, μετά του Οσίου Μοναχού Ιωσήφ Βρυέννιου: «Ουκ αρνησόμεθά σε φίλη Ορθοδοξία, ου ψευδό­μεθα σοι πατροπα­ράδοτον σέβας. Εν σοι εγγενήθημεν, εν σοί ζώμεν και εν σοι κοιμηθησόμεθα. Ει δε και καλέσει καιρός και μυριάκις υπέρ σου τεθνηξό­μεθα».

Καλή πορεία προς την Ανάσταση Σεβασμιώτατε, και αγαπητοί εν Χριστώ αδελφοί μου. Αμήν.