Wednesday 1 March 2017

Ο Δαρβίνος, η επιστήμη και ο Χριστιανισμός [Γ']

Β΄ ΜΕΡΟΣ
Οι Πατέρες της Εκκλησίας και η Δημιουργία

Οι Πατέρες της Εκκλησίας προηγήθηκαν πολύ της εποχής τους με όσα έγραψαν για τη Δημιουργία. Από τα όσα έργα τους διασώθηκαν φαίνεται πως από τότε υπήρχε ρεύμα αθεΐας, το οποίο αντιμετώπισαν με πειστικά επιχειρήματα και υλιστές φιλόσοφοι, των οποίων τη σκέψη αντέκρουσαν με επιτυχία. Ο τρόπος τους ήταν να γνωρίζουν άριστα τα δεδομένα της επιστήμης και της φιλοσοφίας και να αντιπαρατεθούν με βάση αυτά.

Παράδειγμα ο  Μέγας Βασίλειος, του οποίου διασώθηκε το εξαιρετικό έργο του «Εξαήμερος». Είναι ομιλίες προς τους πιστούς της Καισαρείας, και έχουν μεν ποιμαντικό χαρακτήρα, αλλά σ’ αυτές αποκαλύπτονται η ευρύτητα της σκέψης Του, η  ιδιοφυία Του και η βαθιά γνώση της Φιλοσοφίας και των Επιστημών, από την εποχή του Θαλή έως τις ημέρες του. Για τη Δημιουργία ο Μέγας Βασίλειος σημειώνει: « Πολλά διαπραγματεύθηκαν για τη δημιουργία της φύσεως οι σοφοί των Ελλήνων, αλλά καμία θεωρία τους δεν έμεινε χωρίς να ανατραπεί. Πάντοτε ο επόμενος ανέτρεπε τη θεωρία του προηγουμένου. Έτσι εμείς δεν έχομε καμία ανάγκη να ελέγξουμε το έργο τους. Αρκούν τα όσα λένε μεταξύ τους, για να ανατρέψει ο ένας τη θεωρία του άλλου. Διότι όσοι αγνόησαν τον Θεό δεν παραδέχθηκαν την ύπαρξη λογικής αιτίας γενέσεως των πάντων, αλλά σύμφωνα με την εξ αρχής άγνοιά τους έβγαλαν τα συμπεράσματά τους. Γι’ αυτό οι μεν κατέφυγαν σε υλικές υποθέσεις, υποστηρίζοντας ότι η ύλη είναι η αιτία του παντός. Άλλοι δε φαντάσθηκαν ότι η φύση αποτελείται από άτομα και μη διαιρούμενα σώματα, τα οποία ερχόμενα σε ένωση ή σε διαχωρισμό συντελούν στις γενέσεις και στις φθορές στη φύση...Όλοι τους απατήθηκαν από την αθεΐα τους και δεν ήξεραν να πουν  «Εν αρχή εποίησεν ο Θεός τον ουρανόν και την γην», αλλά υποστήριξαν ότι τα σύμπαντα είναι ακυβέρνητα, αδιοίκητα και φερόμενα όπως τύχει...». (Μεγ. Βασιλείου Α΄ Ομιλία, στιχ. 6-9).
 
Κατά βιογράφους του ο Μέγας Βασίλειος είχε υπόψη του τις περί της δημιουργίας απόψεις  των Θαλή, Αναξιμάνδρου, Αναξιμένη, Πυθαγόρα, Εμπεδοκλή, Ξενοφάνη, Ηράκλειτου, Λεύκιππου, Δημόκριτου και, προ πάντων, του Αριστοτέλη. Τα όσα αναφέρει ο Μέγας Βασίλειος για τα φυτά, τα ερπετά και τα ζώα, καθώς και για τους αστέρες  δείχνουν τη θαυμαστή και σε βάθος γνώση του σε θέματα βοτανικής, φυτολογίας, ζωολογίας και αστρονομίας.

Άλλοι Πατέρες που έγραψαν για τη Δημιουργία είναι οι Γρηγόριος ο Νύσσης, Γρηγόριος ο Θεολόγος, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο επίσκοπος Πόρτου Ιππόλυτος, ο Γαβάλων Σεβηριανός, ο Γεώργιος Πισίδης, ο Αμβρόσιος ο Μεδιολάνων και άλλοι. Όλες αυτές οι εργασίες των Πατέρων για τη Δημιουργία επιστημονικά μπορεί να ανήκουν στην Ιστορία, όμως δείχνουν την εκ μέρους τους  χρήση της κοσμικής γνώσης των συγχρόνων τους και παλαιοτέρων φιλοσόφων και τον άριστο και χωρίς φανατισμό τρόπο αντιμετώπισης των αθέων της εποχής τους.

Για τον ιερό Αυγουστίνο ο αείμνηστος καθηγητής Παν. Τρεμπέλας γράφει πως για τη Δημιουργία  παραδεχόταν ότι ο Θεός δημιούργησε συγχρόνως όλα τα είδη, τα ζωικά και τα φυτικά. Επειδή όμως όλα δεν εμφανίστηκαν αμέσως αλλά διαδοχικώς, υποστήριξε ο Αυγουστίνος, ότι ο Θεός τα δημιούργησε στην αρχή «εν σπέρματι και δυνάμει» και ότι η ξηρά και η θάλασσα έλαβαν τη δύναμη από τον Θεό να παράγουν τα φυτά, τα δένδρα και τα ζώα, εντεθεισών σ’ αυτά ιδιοτήτων, τις οποίες ο ιερός συγγραφέας ονομάζει causales rationes (αιτιώδεις λόγους). Έτσι αφού δημιουργήθηκαν τα πάντα εξ αρχής και με κάποιο είδος συνθέσεως και συμπήξεως στοιχείων, εμφανίζονται καθένα από αυτά όταν υπάρξουν οι κατάλληλες περιστάσεις. Με τη σκέψη του αυτή  ο ιερός Αυγουστίνος, κατά τον καθηγητή Τρεμπέλα,  αποδέχεται ένα είδος εξέλιξης των ειδών και αναγνωρίζει ότι την περί Δημιουργίας των όντων αφήγηση της Αγίας Γραφής «ουδαμόθεν είμεθα δεσμευμένοι να εκλάβωμεν κατά γράμμα». (Παν. Ν. Τρεμπέλα «Απολογητικαί Μελέται» Έκδ. Αδελφότητος Θεολόγων «Ο Σωτήρ», Αθήναι, 1969, Β΄ Τόμος, σελ. 167-168).

Σε άλλο σημείο της μελέτης του ο αείμνηστος καθηγητής Τρεμπέλας σημειώνει:

«Και είναι μεν αληθές, ότι καταντούν εις υπερβολήν διατεινόμενοι ότι ο Αυγουστίνος προεμάντευσε την θεωρίαν της εξελίξεως και εγένετο πρώτος εισηγητής αυτής. Παρά ταύτα όμως παραμένει αδιαμφισβήτητον γεγονός, ότι δι’ εκείνων, τα οποία και ο Μέγας Βασίλειος και ο Αυγουστίνος λέγουν περί της Δημιουργίας των φυτών και των ζώων, μάλιστα δε Γρηγόριος ο Νύσσης περί της δημιουργίας της γης και των ουρανίων σωμάτων, αναγνωρίζεται, ότι περί τον τρόπον της δημιουργίας και του σχηματισμού των όντων έχει τις ελευθερίαν να φιλοσοφή και δεν δεσμεύεται προς τούτο ούτε υπό του γράμματος της Αγίας Γραφής, ούτε υπό άλλου τινός στοιχείου της κατά θείαν αποκάλυψιν αληθείας. Ως δε παρατηρεί ο καθολικός ιερεύς  de Dordolot, καθηγητής της γεωλογίας και της παλαιοντολογίας εν τω πανεπιστημίω της Louvain <η διδασκαλία των αγίων Πατέρων (του αγίου Βασιλείου, του αγίου Γρηγορίου του Νύσσης, του αγίου Αυγουστίνου και άλλων) είναι ευνοϊκωτάτη προς την φυσικήν εξέλιξιν, διότι παρεδέχθησαν, ότι η δημιουργία εγένετο εν μια στιγμή και επηκολούθησεν η αυτόματος γένεσις παντός ανεξαιρέτως ζώντος υπό την επίδρασιν φυσικών αιτίων>». (ο.π. σελ. 351).

Ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης στον «Απολογητικό περί της Εξαημέρου» σημειώνει: «Σύμφωνα με τη δική μου αντίληψη, στο Θεό ο λόγος είναι έργο. Γιατί κάθε τι που γίνεται, γίνεται με το Λόγο (δια του Λόγου). Τίποτα δεν είναι και δεν νοείται άλογο, τίποτα τυχαίο και αυτόματο από αυτά που οφείλουν την ύπαρξή τους στο Θεό. Και αν ακόμα κάτι υπερβαίνει την αντιληπτική μας ικανότητα, πρέπει να πιστεύουμε, ότι σε κάθε ον έχει εναποτεθεί κάποιου είδους λόγος (λογικότητα), που φανερώνει την Τέχνη και τη Σοφία του Δημιουργού». (Γρηγορίου Νύσσης «Πνεύμα και Λόγος», Εκδ. «Τέρτιος», Κατερίνη, 1997, σελ. 149).

Για τον Θωμά Ακινάτη ο καθηγητής Τρεμπέλας γράφει πως ασπάσθηκε τη διδασκαλία του ιερού Αυγουστίνου και υποστήριξε πως τα φυτά και τα ζώα παρήχθησαν με τη βοήθεια υλικών που προϋπήρχαν και αναπτύχθηκαν βαθμιαίως «δια της ενεργείας αιτιών φυσικών υπό την υπερτάτην κυβέρνησιν του Θεού». (ο.π. σελ. 169). Τη λογική του Ακινάτη ακολουθούν και σήμερα πολλοί στη Δύση, που ασχολούνται με τη Δημιουργία.

Μελέτη  Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Χημικού, Δημοσιογράφου και Συγγραφέα

(Η μελέτη συνεχίζεται...)

No comments: