Ὁ Καισάριος Δαπόντες καί ὁ Ἅγιος Ρηγῖνος

[Καθώς ξημερώνει τοῦ Ἁγίου Ρηγίνου, σκέφτηκα, μιά καί τιμᾶμε φέτος τόν Δαπόντε, νὰ πῶ δυό λόγια γιά τήν προσφορά τοῦ Καισάριου στόν Ἅγιό του. Ἄς εἶναι δέ αὐτό ἕνα εὐλαβικό μνημόσυνο γιά τόν Σκοπελίτη λόγιο, τόν τόσο ξεχασμένο, ἀκόμα καὶ  στόν τόπο του...]

Θέλω νὰ πιστεύω, πὼς ἄν δὲ φρόντιζε ὁ Καισάριος, ὥστε νὰ διαδοθεῖ τὸ ὄνομα τοῦ Ἁγίου Ρηγίνου, ἀφοῦ αὐτὸς πρῶτος νοιάστηκε νὰ συνθέσει καὶ νὰ δημοσιεύσει τὴν ἀκολουθία του, σήμερα δὲν θὰ εἴχαμε τὴν ξεχωριστὴ αὐτὴ τιμὴ, τὴν ὁποία ὀφείλω νὰ ὁμολογήσω τὴ συμπληρώνει ἕνα ἄλλο μεγάλο ὄνομα λογίου ἀνδρὸς κι αὐτοῦ Σκοπελίτου καὶ μάλιστα λησμονημένου. Τοῦ καθηγητοῦ Νικολάου Ἰω. Γεωργάρα, τοῦ ὀποίου οἱ μελέτες καὶ μάλιστα ἡ πρώτη ἐπιμελημένη ἐπανέκδοση τῆς Ἀκολουθίας καὶ τοῦ βίου τοῦ Ἀγίου Ρηγίνου τὸ 1902, ἀπομένουν τεκμήρια μιᾶς σοβαρῆς ἱστορικῆς ἔρευνας καὶ διακαοῦς εὐλάβειας γιὰ τὸν Ἅγιο καὶ τὴ Σκόπελο. Αὐτὰ ὡς μιὰ παρένθεση, ἀναγκαία πιστεύω, καὶ εὐστόχως συμπληρωματική.

Τὸ 1746 σέ ἡλίκια 32 ἐτῶν ὁ Κωνσταντῖνος Δαπόντες βρίσκεται στὶς παραδουνάβιες Ἡγεμονίες καὶ φέρει τὸ ὑψηλὸ ἀξίωμα τοῦ Καμινάρη, ὑπεύθυνου δηλ. γιὰ τὴ συλλογὴ φόρων τῶν οίνοπνευματωδῶν καὶ τοῦ ταμπάκου. Τότε εἶναι, λοιπόν, ποὺ ἑτοιμάζει καὶ τὴν ἔκδοση τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Ἀγίου Ρηγίνου, ἀλλὰ καὶ τοῦ βίου του, ὁ ὁποῖος σημειωτέον μᾶς παραδίδεται καὶ χειρόγραφος, θησαυρισμένος στὸ Ἀρχεῖο τῆς M.Μ. Λαύρας τοῦ Ἁγίου Ὄρους.

Ὡστόσο, αὐτὸ ποὺ θὰ ἤθελα νὰ παρατηρήσω εἶναι τὸ ἐξῆς: μέχρι σήμερα δὲν ἔχουν προσεχθεῖ δύο σημαντικὰ σημεῖα, ἀθησαύριστα παντελῶς, ἀπ᾿ αὐτὰ ποὺ μᾶς παραδίδει ὁ Δαπόντες στὴν Ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου, ποὺ ἐξεδόθη στὴ Βενετία τὸ 1746.

Τὸ πρῶτο ἀναφέρεται στὴν αἰτία τῆς ἔκδοσης τῆς ἐν λόγω ἀκολουθίας καὶ βρίσκεται στὸν ἄγνωστο, δυστυχῶς, μέχρι σήμερα πρόλογο τοῦ συγγραφέα καὶ ὑμνογράφου. «Συνέταξα, μᾶς πληροφορεῖ ὁ Δαπόντες, μετὰ πόνου πολλοῦ τὴν παροῦσαν βίβλον περιέχουσαν τῆν ἅπασαν ἀκολουθίαν τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ἱερομάρτυρος Ἐπισκόπου Σκοπέλων Ρηγίνου, χρέος τῇ ἡμετέρᾳ πατρίδι ἀφοσιούμενος καὶ τὴν πατρὸς μνήμην θρέπτρα τῇ πατρίδι προσφέρων, πατρὸς παλαιοῦ, ὁποῦ καὶ εἰς συνόδους κατὰ τῶν δυσεβούντων πάμπολλα ἠγωνίσατο καὶ τὴν εὐσέβειαν ὑπέρτις ἄλλος κηρύξας...».

Τὸ ἄλλο ὑπάρχει μέσα στὸ συναξάρι τοῦ Ἀγίου, ποὺ εἶναι ἐνσωματωμένο στὴν Ἀκολουθία του καὶ μᾶς πληροφορεῖ τὰ ἀκόλουθα: «Πρὸ πέντε χρόνων ἀπό τῆς σήμερον -δηλ. γύρω στὰ 1741 (278 χρόνια ἀπό σήμερα), σταλθεὶς παρὰ τῆς Γερουσίας τῶν Σκοπέλων ὁ Χατζη-Κωνσταντὶνος, ὁ ὕστερον μετωνομασθεὶς διὰ τὸ μοναχικὸν σχῆμα Καλλίνικος, ἐφέρθησαν μέρη τινὰ ἐκ τοῦ  ἀγίου λειψάνου εἰς Σκόπελον καὶ ἐτέθησαν ἐν τῷ σεβασμίῳ μοναστηρίῳ τοῦ Ἀγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου, ὅπου εὐρίσκονται φυλαττόμενα καὶ τιμώμενα ὡς εἰκός». Ἐξηγῶ ἐδῶ, πὼς στὴ Σκόπελο τοῦ 18^ου αί, ὑπῆρχε  Κοινοτικὴ Διοίκηση, τὴν ὁποία ἀποτελοῦσαν δύο Ἐπίτροποι ἤ Γέροντες καὶ ὁ Γραμματικὸς τῆς Χώρας. Ἦσαν ἐπιφανῆ πρόσωπα τῆς Σκοπελίτικης κοινωνίας -ὁ Χατζη-Κωνσταντής, μάλιστα, ὁ  ἕνας ἀπ᾿ αὐτούς, θὰ πρέπει νὰ ἦταν καὶ προσκυνητὴς τοῦ Παναγίου Τάφου, μόνο ποὺ μέχρι σήμερα δὲν ἔχουμε ἄλλες ἰκανὲς εἰδήσεις γι᾿ αὐτόν.        

Ἀλήθεια, πόσα τεμάχια ἰ. Λειψάνων ἔφερε ὁ Χ-Κωνσταντὴς ἀπό τὴν Κύπρο; Θέττω τὸ ἐρώτημα αὐτὸ γιὰ νὰ σᾶς πῶ ὅτι αὐτὸ τὸ τεμάχιο τοῦ λειψάνου τοῦ Ἀγίου μας, ποὺ ἀπὸ τὸ 1834 περίπου εἶναι θησυαρισμένο στὸν περικαλῆ ναὸ τῆς Ἐπισκοπῆς, τὴ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, μετὰ ἀπό τὴν διάλυση τῶν μονῶν ἀπό τὴν Ἀντιβασιλεία, εἶναι αὐτὸ ποὺ ἐκομίσθη ἀπό τὴν Κύπρο, κατὰ τὴ μαρτυρία τοῦ ἴδιου τοῦ Καισάριου, ποὺ μᾶς ἐξηγεῖ καλύτερα τὰ πράγματα στὴν ἀνέκδοτη Γεωγραφική του ἰστορία. Ἀφοῦ λοιπόν, ἐκεῖ θ᾿ ἀναφερθεῖ στὴν Κύ­προ, λέει παρακάτω:

«Ἔ­χει δὲ κἄν τὸ λεί­ψα­νον τοῦ θεί­ου μου Ῥη­γί­νου

 Σκο­πέ­λων ἐ­πι­σκό­που, ναί, τοῦ θαυ­μα­στοῦ ἐ­κεί­νου

εἰς τὴν τοῦ Ἀρ­χαγ­γέ­λου δὲ μο­νὴν τοῦ Μο­να­γρί­ου

 τὴν λε­γο­μέ­νην σώ­ζε­ται καύ­χη­μα τοῦ νη­σί­ου.

Εἰς τοῦ Κι­τέ­ων τὴν γνω­στὴν τοῖς πᾶ­σιν ἐ­παρ­χί­αν,

ἡ Σκό­πε­λός μου ἔ­χει δὲ τα­φὴν του τὴν ἁ­γί­αν

κι ἕ­να με­γά­λον κόκ­κα­λον ἀ­πό τὸ λεί­ψα­νόν του

λη­φθὲν καὶ προ­σκυ­νού­με­νον εἰς δό­ξαν καὶ τι­μήν του».

Φυσικὰ στὸν Ἄγιο Ρηγῖνο ὁ Δαπόντες ἔχει ἀφιερώσει κι ἄλλες σελίδες, τὶς ὁποῖες ὁ φιλότιμος ἀναγνώστης μπορεῖ νὰ βρεῖ στὰ ἔργα τοῦ Δαπόντε Λόγοι Πανηγυρικοί (ἐκδ. Βενετία 1778) καὶ Ἐξήγησις τῆς Θ. Λειτουργίας (Βιένη 1796) καὶ φυσικὰ στὴν ἀνέκδοτη Γεωγραφικὴ Ἰστορία, τὴν ὁποία εἶχε προαναγγείλει ὅτι θὰ ἐξέδιδε ὁ μακαρίτης καθ. Ἄλκης Ἀγγέλου, ὁ ἐπιμελητὴς καὶ ἐκδότης τοῦ περίφημου «Κήπου Χαρίτων». Θὰ ἦταν εὐχῆς ἔργον νὰ τὴν εἴχαμε. Ὄχι τίποτε ἄλλο, ἀλλὰ γιατὶ τὸ ἔργο αὐτὸ γράφτηκε τὸ 1781, ἐδῶ στὴ Σκόπελο, στὸ μοναστήρι τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Καὶ μιὰ κι ἔγινε λόγος γιὰ ὑπάρχοντα σήμερα χειρόγραφα τοῦ Δαπόντε στὴ Σκόπελο, πρέπει νὰ γνωρίζουμε, ὄτι στὴ μονὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ κανένα του χφο δὲν ὑπάρχει, ἐνῶ στὶς μονὲς τοῦ Τ. Προδρόμου καὶ τῆς Μεταμορφώσεως διασώζοντα κάποια. 

Ἐπειδὴ μέρα ποὺ εἶναι, μέρα Γιορτῆς καὶ Πανηγύρως, καλὸ εἶναι νὰ κλείσει τὸ παρὸν μὲ τὰ λόγια τοῦ ἴδιου τοῦ Καισάριου, ποὺ ἀπευθύνονται, ὡς ἰκέσιος λόγος, στὸν Ἅγιο Ρηγῖνο καὶ εἶναι σὰ νὰ γράφτηκαν ἐπίτηδες γιὰ τὶς γκρίζες μέρες ποὺ διερχόμαστε:

«Ἐπιμελοῦ τὴν πόλιν σου, φύλαττε τὸν λαόν σου,

ὁποῦ τιμᾶ πανευλαβῶς τάφον τὸν ἅγιόν σου,

σκέπε τὴν ἐπαρχίαν σου, σῶζε τὸ ποίμνιόν σου,

ὁποῦ δοξάζει ἐκτελεῖ καὶ τὸ μνημόσυνόν σου.

Φύλαττε πάντοτε αὐτὴν ἀπὸ τῶν ἀοράτων

καὶ ὁρωμένων τε ἐχθρῶν τῶν θεοκαταροτάτων.

Δίωκε πάντοτε ἀπ᾿ αὐτὴν ἐνόχλησιν παντοίαν,

πᾶσα λογῆς ἀσθένειαν, καὶ πᾶσαν δυστυχίαν

αὐτὴν ὁποῦ τὴν ἔβρεξες μὲ τόσα αἵματά σου,

καὶ διὰ τοῦτο προσκυνεῖ, τιμᾶ τὸ ὄνομά σου,

βρέχε την μὲ τὸ ἔλεος παντοτινὰ τὸ θεῖον,

ἵνα βλαστάνῃ καὶ γεννᾶ καροὺς καλῶν παντοίων.

Αὐτὴν ὁποῦ ἰάτρευες ζῶν διὰ παρουσίας,

ἰάτρευε τώρα αὐτὴν διὰ ἀορασίας...».

Λόγια εἰλικρινῆ,  καρδιακὰ καὶ ἔντιμα. Πῶς νὰ μὴ συγκινήσουν καὶ παράλληλα ἀποδείξουν τὸ μέγεθος ἀγάπης καὶ λατρείας τοῦ μεγάλου μας συμπολίτη στὸν Ἅγιο τοῦ τόπου του;  Ἀπὸ κάτι τέτοια φαίνεται δὲ πὼς τὸν τίμησαν δύο μεγάλοι θεωρητικοὶ τῆς λογοτεχνίας μας. Ὁ Γ. Σεφέρης κι ὁ Κ.Θ. Δημαρᾶς. Καὶ πιστεύουμε,  πὼς ἐκεῖνοι σωστὰ ἔπραξαν. Ἐμεῖς;

π. Κων. Ν. Καλλιανός

τοῦ Ἁγίου Ρηγίνου 2019