Η κοινωνία και το σπήλαιο του Πλάτωνα

 
Όπως διαστρωματικά διαμορφώνεται η σύγχρονη κοινωνία από την επικρατούσα ιδεολογία θυμίζει τους ανθρώπους που ζούν στο σπήλαιο, όπως αλληγορικά τους περιγράφει στο Ζ΄ Βιβλίο της «Πολιτείας» ο Πλάτωνας. Θυμίζουμε ότι σε αυτό ο Σωκράτης καλεί τον Γλαύκωνα, αδελφό του Πλάτωνα, να δει με τη φαντασία του τους ανθρώπους να ζουν σε ένα σπήλαιο, αλυσοδεμένοι και ακινητοποιημένοι,  ώστε να κοιτάζουν μόνο μπροστά.
 

Πίσω τους είναι αναμμένη μία δάδα και άνθρωποι -οι δεσμώτες τους- κουβαλάνε αγάλματα και άλλα ομοιώματα από διάφορα υλικά και τα τοποθετούν μεταξύ της δάδας και της πλάτης των συνανθρώπων τους. Έτσι οι αλυσοδεμένοι βλέπουν μόνο σκιές στον τοίχο του σπηλαίου... Και αν κάποιος περνώντας μιλήσει, νομίζουν οι αλυσοδεμένοι ότι μιλάνε οι σκιές. Έτσι ζούν σε μια εικονική πραγματικότητα, φτιαγμένη από τους ισχυρούς του κόσμου τούτου. Και αν κάποιοι από τους αλυσοδεμένους κάποια στιγμή κατόρθωναν να βγουν από το σπήλαιο, οι πολλοί  δεν θα άντεχαν το φως του ήλιου, ούτε την πραγματικότητα της φύσης και θα προτιμούσαν να γυρίσουν στο σπήλαιο και στις σκιές...

Η αλληγορία του σπηλαίου του Πλάτωνα με τις σκιές ενέπνευσε συγγραφείς, από τον Μπέϊκον έως τους Μπράντμπερι του «Φαρενάϊτ 451», Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς της «Χώρα των τυφλών», Ζαμιάτιν του «Εμείς» και Όργουελ του «1984».  Επίσης πολλές κινηματογραφικές ταινίες έχουν σχέση με το σπήλαιο του Πλάτωνα. Μεταξύ αυτών «Ο κονφορμίστας», «Η πόλη του Εμπέρ», «The Matrix», «Σκοτεινή πόλη», «Μετά το σκοτάδι», και «The Truman Show»… Όλες αναφέρονται σε δυστοπίες, όπου επιβάλλεται στον άνθρωπο να ζει σε περιβάλλον  ανελευθερίας, σε μιαν εικονική, τεχνητή, ψεύτικη δημοκρατία. 
 
Είναι λυπηρό και επικίνδυνο για τη δημοκρατία το ότι με τη διαμορφωμένη καθημερινότητα οι πολίτες αποχαυνώνονται μπρος στις οθόνες των τηλεοράσεων ή των ηλεκτρονικών υπολογιστών και δέχονται παθητικά τις απόψεις των εγκεκριμένων από την κυρίαρχη ιδεολογία ατόμων. Είναι δυσοίωνο για το μέλλον του Ελληνισμού το ότι λίγοι πολίτες πλέον αναπτύσσουν την κριτική τους ικανότητα με την μελέτη  κλασσικών συγγραφέων, αρχαίων και νεοτέρων...
 
Η λύση κατά τον Πλάτωνα για μια αληθινή δημοκρατία είναι να την διευθύνουν ενάρετοι και σοφοί πολίτες, αφού έχουν δοκιμασθεί και έχουν διακριθεί για την προσφορά τους στην κοινωνία και στην επιστήμη και «αφού στρέψουν το βλέμμα προς το ον που φωτίζει τα πάντα» (Αλέξανδρου Κοϊρέ «Εισαγωγή στην ανάγνωση του Πλάτωνα», Εκδ. «Αλεξάνδρεια», σελ. 127). Πέραν αυτού, οι πολίτες πρέπει να είναι ενήμεροι των κοινών, έντιμοι στις αποφάσεις τους, τηρητές των νόμων και με Παιδεία κοσμημένοι. Οι επιστήμονες να είναι επαρκείς στο αντικείμενό τους, οι ιστορικοί υπεύθυνοι στο γράψιμό τους, οι εκπαιδευτικοί με ζήλο στην διδασκαλία των παιδιών της πολύτιμης ελληνικής γλώσσας, με την οποία είναι προικισμένα και των απαραίτητων για να κατανοήσουν την αξία και να αγαπήσουν την Πατρίδα μας, ώστε να καταστούν ικανοί να την αναπτύξουν και να την υπερασπιστούν αν χρειαστεί.
 
Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου