Το Φιλότιμο

 

...ως Σύμβολο της Ελληνικής Ταυτότητας

 

Το ελληνικό φιλότιμο είναι μία από τις πιο ιδιαίτερες και βαθιά ριζωμένες έννοιες στην ελληνική ψυχή και κουλτούρα. Παρότι δύσκολα μεταφράζεται σε άλλες γλώσσες με ακρίβεια, το φιλότιμο εκφράζει ένα σύνολο αξιών που σχετίζονται με την τιμή, την αξιοπρέπεια, το καθήκον και την ανιδιοτέλεια.
 
Δεν είναι απλώς η «αγάπη για την τιμή», αλλά κάτι πολύ βαθύτερο και πολυδιάστατο. Είναι η εσωτερική φλόγα που κινεί τον Έλληνα να πράξει το σωστό, ακόμα και όταν κανείς δεν τον βλέπει. Είναι η αυθόρμητη προσφορά, η αυτοθυσία, η αίσθηση καθήκοντος, η περηφάνια και η αγάπη για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Το φιλότιμο δεν είναι απλώς αρετή - είναι στοιχείο ταυτότητας.
 
Το φιλότιμο είναι βαθιά ριζωμένο στην ελληνική παράδοση, και υπάρχουν εξαιρετικά παραδείγματα τόσο στη λογοτεχνία όσο και στην ιστορία που το εκφράζουν δυνατά και καθαρά.
 
Η λογοτεχνία έχει καταγράψει με ευαισθησία το φιλότιμο ως βασικό συστατικό του Έλληνα. Στον «Καπετάν Μιχάλη» του Νίκου Καζαντζάκη, ο ήρωας πολεμά όχι για δόξα ή ανταμοιβή, αλλά επειδή δεν αντέχει την υποταγή. Το φιλότιμό του δεν του επιτρέπει να ζήσει σκυφτός. Παρόμοια, στον «Αλέξη Ζορμπά», βλέπουμε έναν άνθρωπο που ενεργεί με καρδιά, με ενσυναίσθηση και παρορμητικό φιλότιμο, που πηγάζει από την ψυχή του και όχι από κανόνες. Ακόμα και στην παιδική φιγούρα του Λουντέμη στο «Το Ψωμί της Ντροπής», το φιλότιμο γίνεται η εσωτερική πυξίδα που ξεχωρίζει την αξιοπρέπεια από την ανάγκη.
 
Η ελληνική ιστορία είναι εξίσου ποτισμένη με πράξεις φιλότιμου. Οι Σουλιώτισσες που ρίχτηκαν στον γκρεμό στο Ζάλογγο, προτίμησαν τον θάνατο από την ατίμωση. Ο Κολοκοτρώνης πολεμούσε με φιλότιμο και πίστη στον αγώνα, νιώθοντας χρέος όχι μόνο προς την πατρίδα αλλά και προς τους ξένους φιλέλληνες που έδιναν τη ζωή τους για την Ελλάδα. Αργότερα, το "Όχι" του 1940 δεν ήταν απλώς διπλωματική άρνηση - ήταν ένα φιλότιμο συλλογικό, ένα πείσμα που πήγαζε από τη βαθύτερη ελληνική ψυχή, πρόθυμη να αντέξει πείνα, κρύο και θυσίες για να μη χάσει την τιμή της.
 
Το φιλότιμο είναι αυτό που κρατά τον Έλληνα όρθιο σε κάθε δυσκολία. Είναι ο λόγος που ο απλός άνθρωπος θα ανοίξει το σπίτι του στον ξένο, θα σταθεί στον γείτονα, θα δουλέψει σκληρά χωρίς να ζητήσει ανταμοιβή, μόνο και μόνο επειδή «έτσι πρέπει». Σε μια εποχή όπου όλα μοιάζουν να μετριούνται με συμφέρον, το φιλότιμο παραμένει η αόρατη πυξίδα που δείχνει την πλευρά της ανθρωπιάς.
 
Ίσως τελικά το φιλότιμο να είναι η πιο αυθεντική μορφή ελληνικότητας - μια αξία που δεν γράφεται, αλλά μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, μέσα από την πράξη, τη σιωπή και το παράδειγμα.