Η έννοια της αρετής

 

...για τους αρχαίους Έλληνες

 

Η έννοια της αρετής (αρχαία ελληνικά: ἀρετή) ήταν κεντρική για τους αρχαίους Έλληνες και είχε πλούσιο και πολύπλευρο νόημα, πολύ διαφορετικό από τη σημερινή ηθικιστική σημασία της λέξης. Παρακάτω παρουσιάζεται συνοπτικά πώς αντιλαμβάνονταν οι αρχαίοι Έλληνες την αρετή:
 
Ορισμός της Αρετής
 
Η αρετή για τους αρχαίους Έλληνες σήμαινε τελειότητα, αριστεία και ικανότητα να εκπληρώνει κανείς τον σκοπό του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Δεν περιοριζόταν μόνο στην ηθική ή στη συμπεριφορά, αλλά αφορούσε όλες τις πτυχές της ζωής: σωματική, πνευματική, κοινωνική, πολιτική.
 
Η λέξη προέρχεται από το ρήμα αράριζω, που σημαίνει «ταιριάζω» ή «προσαρμόζω», δηλαδή αυτός που είναι αρμονικός με τη φύση του και τον σκοπό του.
 
Η Αρετή στους Μεγάλους Στοχαστές
 
1. Όμηρος και Ηρωική Αρετή
·        Για τον Όμηρο (π.χ. στην Ιλιάδα), η αρετή είναι η ανδρεία στη μάχη, το θάρρος, η δόξα και η πίστη στους θεούς και την πατρίδα.
·        Οι ήρωες, όπως ο Αχιλλέας και ο Έκτορας, είναι άριστοι (ἀριστοι) όταν επιδεικνύουν γενναιότητα, τιμή και ηρωισμό.
 
2. Η Σωκρατική και Πλατωνική Θεώρηση
·        Ο Σωκράτης θεωρούσε την αρετή ως γνώση του αγαθού. Όποιος γνωρίζει το καλό, θα το πράξει.
·        Ο Πλάτων συνδέει την αρετή με την ψυχική αρμονία. Υπάρχουν τέσσερις βασικές αρετές:
Ø Σοφία (λογιστικό μέρος της ψυχής),
Ø Ανδρεία (θυμοειδές),
Ø Σωφροσύνη (εγκράτεια),
Ø Δικαιοσύνη (ισορροπία ανάμεσα στα μέρη της ψυχής).
 
3. Αριστοτέλης
·        Ο Αριστοτέλης θεωρεί την αρετή ως έξη (συνήθεια) που αποκτάται με την άσκηση και βρίσκεται στο μέσο μεταξύ δύο άκρων (π.χ. το θάρρος είναι το μέσο μεταξύ δειλίας και θράσους).
·        Διάκρινε μεταξύ:
Ø Ηθικών αρετών (ανδρεία, εγκράτεια κ.λπ.),
Ø Διανοητικών αρετών (σοφία, φρόνηση κ.λπ.).
·        Η αρετή είναι ο δρόμος προς την ευδαιμονία (το ανώτατο αγαθό).
 
Η Αρετή ως Πολιτική και Κοινωνική Αξία
 
·        Η αρετή είχε και πολιτική διάσταση: Ο ιδανικός πολίτης ήταν αυτός που ενεργούσε με γνώμονα το κοινό καλό και όχι το ατομικό συμφέρον.
·        Στην Αθηναϊκή Δημοκρατία, η συμμετοχή στα κοινά θεωρούνταν μορφή αρετής.
 
Συνοψίζοντας
 
Για τους αρχαίους Έλληνες, η αρετή ήταν:
·        Η τελειότητα του ανθρώπου ως έλλογου και κοινωνικού όντος.
·        Η πραγμάτωση του δυναμικού του σύμφωνα με τη φύση και τον σκοπό του.
·        Η βάση για μια ευτυχισμένη και ολοκληρωμένη ζωή (ευδαιμονία).