Monday 30 March 2009

Το Ζεμενό μου

Στα χρόνια της παιδικής αθωότητας, αλλά και σκανδαλιάς, συνήθιζα τα καλοκαίρια να τα περνάω σε αγαπημένους συγγενείς στο χωριό Ζεμενό. Το ιστορικό αυτό χωριό βρίσκεται στο Νομό Κορινθίας, «πάνω» από το Ξυλόκαστρο, και είναι χτισμένο πάνω στις πλαγιές δυο πευκολόφων, οι οποίοι χωρίζονται με μια μικρή ρεματιά. Το Ζεμενό το έχτισαν οι Σλάβοι, πιθανότατα στο τέλος του 8ου αιώνα. Την ονομασία του την πήρε από τη λέξη SEMENT (στενό), διότι πράγματι το χωριό κτίστηκε ανάμεσα σε δύο λόφους, ή από το "Ζαμένω" (πλούσια διαμονή), ή από το "ζα-μενής" (πολύ ανδρείος). Ο καθηγητής Δ. Ζακυθηνός στη μελέτη του "Oι Σλάβοι εν Ελλάδι και αι σλαβικαί τοπωνυμίαι", αναφέρει και το Ζεμενό ως σλαβική τοπωνυμία.

Στην αρχαιότητα, κοντά στο σημερινό Ζεμενό, βρισκόταν η αρχαία κώμη "Δειραί" της Σικυώνας. Στην τοποθεσία αυτή, το 1960, κάποιος χωρικός από το Ζεμενό, βρήκε άγαλμα χάλκινο μικρών διαστάσεων, μεγάλης αρχαιολογικής αξίας, το οποίο παρίστανε, ως φαίνεται, τον κεραύνιο Δία. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο της Κορίνθου. Μια έρευνα αρχαιολογική θα μπορούσε να δώσει πολλά ενδιαφέροντα αποτελέσματα, τα οποία θα έφερναν στο φως τη χαμένη, ίσως, κώμη των Δειρών που η καθίζηση και ο χρόνος την έχουν αφανίσει.

Στις αρχές του 10ου αιώνα, τόσο πολύ ήκμαζε το Ζεμενό ώστε ήταν και έδρα επισκοπής. Ο Ζακυθηνός γράφει: "Το Ζεμενό της Κορινθίας αναφέρεται ως επισκοπή (Ζημαινάς) εις το τακτικόν των χρόνων του Λέοντος του Σοφού και ως συνοικισμός εις τον Βίον του οσίου Λουκά του Στειριώτου." Ο αυτοκράτορας Λέων ο Σοφός, βασίλευσε το 900 μ.Χ., στην εποχή του οποίου υπήρχε επισκοπή στο Ζεμενό. Το 906, γεννήθηκε ο όσιος Λουκάς, ο οποίος μόνασε στο Ζεμενό από το 926-937. Η επισκοπή Ζεμενού συνέχισε το έργο της μέχρι το 1205, όταν οι Φράγκοι κατέλαβαν το Μοριά. Πιθανότατα κοντά στο ναό που έχτισαν τον 9ο αιώνα να εδράσθηκε και η επισκοπή. Ο ναός από τα γλυπτά που σήμερα υπάρχουν εντοιχισμένα στο ναό του Σωτήρα που χτίσθηκε κοντά στον παλαιό, καθώς και από όσα βρίσκονται μαζεμένα στην εκκλησία της αγίας Κυριακής, φαίνεται να ήταν μεγαλοπρεπής και περικαλλής. Μέσα απ’ αυτή την ιστορική και θρησκευτική δόξα της επισκοπής του Ζεμενού, δυστυχώς, τίποτα δεν έμεινε για να μας δείχνει την πνευματική της δράση στην περιοχή μας. Έγγραφα, βιβλία, χειρόγραφα, κλπ., τα πάντα καταστράφηκαν και μόνο λίγα γλυπτά, με την άριστη καλλιτεχνική τους αξία, έμειναν για να φανερώνουν τη μεσαιωνική δόξα του Ζεμενού.

Δυστυχώς, στην αρχή του 20ου αιώνα, από την εγκατάλειψη και τις καθιζήσεις άρχισε να πέφτει ο παλαιός ναός, ο οποίος είχε χτισθεί στη θέση του Βυζαντινού ναού του 9ου αιώνα και τον οποίο κατεδάφισαν για να χτίσουν κοντά του το σημερινό ναό του Σωτήρος. Στη θέση του παλαιού ναού υπάρχει μόνο η άγια Τράπεζα, η οποία είναι καγκελλωμένη με σίδερα και χωμένο το αρκοσόλιό του. Όταν άνοιγαν τα θεμέλια του νέου ναού, βρέθηκε επιστήθιος σταυρός επισκόπου, ο οποίος φυλάσσεται στο Βυζαντινό Μουσείο των Αθηνών.

Ενετικός χάρτης της πρώτης περιόδου της Φράγκικης κατάκτησης, 1230, στην Κορινθία αναφέρει την Κόρινθο, τη Σικυώνα και το Ζεμενό. Στην απογραφή του 1700 αναφέρεται το Ζεμενό με 16 οικογένειες. Το 1886 είχε 288 κατοίκους. Σήμερα έχει 402 κατοίκους.

Το Ζεμενό έχει γραφικό ορίζοντα και άφθονα δασύλλια από πεύκα. Το πράσινο μέσα και έξω από το χωριό αφθονεί. Είναι κατάλληλο για παραθερισμό. Οι κάτοικοί του είναι πολύ εργατικοί και ασχολούνται περισσότερο με την αμπελουργία (καλλιέργεια σουλτανίνας).

Το 1932 ιδρύθηκε συνεταιρισμός με την επωνυμία "Πιστωτικός γεωργικός συνεταιρισμός Ζεμενού". Το 1961, η εταιρεία "Αφοί Τυπάλδου Α.Ε." που είχαν δημιουργήσει την περίφημη κατασκήνωση στον πευκιά Ξυλοκάστρου, οργάνωσαν στο Ζεμενό τη "γιορτή του σταφυλιού". Η γιορτή είχε πολύ μεγάλη επιτυχία και πολλά ξένα άρθρα διαφημιστικά γράφτηκαν για το Ζεμενό. Παλαιότερα υπήρχε στο χωριό "Σύλλογος αγροτοπαίδων" ο οποίος ασχολούνταν με δενδροφυτεύσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Σήμερα υπάρχει ο "Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών" με αξιόλογη δράση. Επίσης μεγάλη βοήθεια στο χωριό προσφέρει και ο "Σύλλογος των εν Αθήναις Ζεμενιτών". Το σχολείο του χωριού ιδρύθηκε το 1885 και ανακαινίστηκε το 1935. Σήμερα δεν λειτουργεί πια. Τα λιγοστά παιδιά πηγαίνουν κάθε μέρα στο Ξυλόκαστρο με το λεωφορείο για να παρακολουθήσουν εκεί το Δημοτικό και το Γυμνάσιο.

Το 1903 πέρασε από το Ζεμενό ο μεγάλος Ελβετός καλλιτέχνης Μπουασσονά ο οποίος, μαζί με τον καθηγητή της ιστορίας της Γενεύης Μπώ-Μπώ-βυ και τις κυρίες τους, έμειναν μια εβδομάδα στο Ζεμενό και απαθανάτισε τα γραφικά τοπία και τους ανθρώπους του χωριού με τις πολλές φωτογραφίες που έλαβε και τις οποίες έκθεσε σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, κάνοντας γνωστό το Ζεμενό και τις ομορφιές του.

...στα χρόνια της ώριμης πια ηλικίας επανήλθα στο Ζεμενό. Επισκέφθηκα τους αγαπημένους συγγενείς. Κάποιοι έφυγαν ήδη για το μεγάλο ταξίδι, άλλοι για τη μεγάλη πολιτεία. Έκανα μια βόλτα στο χωριό και βρήκα πολλές αλλαγές. Φυσιολογικό θα έλεγε κανείς, μετά από τόσες δεκαετίες. Πάντως τράβηξα κάποιες χαρακτηριστικές φωτογραφίες και τις μοιράζομαι τώρα μαζί σας, αλλά και με κείνο το παιδί που φέρω μέσα μου.

15 comments:

Roadartist said...

Πολύ όμορφη και συγκινητική η ξενάγηση σου... πανέμορφη!

Anastasios said...

@ Roadartist,

Ό,τι έχει να κάνει με την προσωπική μας ιστορία είναι πάντα αληθινό, ειλικρινές και οπωσδήποτε έχει τη δική του ξεχωριστή ομορφιά.

Σ' ευχαριστώ που ψηλάφισες αυτές τις αναμνήσεις...

Anonymous said...

Ομορφη δουλειά κναεις εδώ. Με μαγεύουν τέτοιες περιγραφές, που έχουν προσωπικό χαρακτήρα, συνίσθημα αλλά και ιστορική αξία.

Καλώς σε βρίσκω

Anastasios said...

@ Freedula,

Καλώς όρισες!

Χαίρομαι που η ματιά αυτή σε άγγιξε κι εσένα.

Θα τα λέμε...

Κώστας Καρακάσης said...

Πάντα πανέμορφες οι μνήμες από τόπους κρυμμένους στην καρδιά μας.
Σ' ευχαριστούμε που τις μοιράστηκες μαζί μας.

Anastasios said...

@ Κώστας Καρακάσης,

Eίμαι στη σελ. 160.

Ξέρω... ξέρω... Δεν προχωράω γρήγορα. Αλλά δεν έχω περισσότερο χρόνο διαθέσιμο, δυστυχώς.

Τώρα αναχωρώ πάλι, για άλλη υποχρέωση...

Α. Παπαγιάννης said...

Ευχαριστούμε και γι΄αυτό το οδοιπορικό. Πάντως το όνομα του Ζεμενού διατηρείται στον τίτλο της Μητρόπολης Κορίνθου, Σικυώνος, Ζεμενού, Ταρσού και Πολυφέγγους. Κάπως μακροσκελής βέβαια, και απωθεί τον ψάλτη που θέλει να "ταιριάσει" την φήμη, αλλά διασώζει ιστορικές επισκοπές...

Anastasios said...

@ Α. Παπαγιάννης,

Άλλη μια απόδειξη ότι η Εκκλησία μας διασώζει την ιστορία του Γένους.

Anonymous said...

Πόση έκπληξη δοκίμασα σαν είδα να μιλά κάποιος τόσο οικεία για το χωριό μου, ένα χωριό μικρό και άσημο, μα πανέμορφο στα μάτια και πολυαγαπημένο στις καρδιές όσων κατάγομαστε από 'κεί!
Μια θερμή καλησπέρα λοιπόν σε σας που - αν και από μακριά, όπως καταλαβαίνω - περιγράψατε τόσο ζωντανά "το Ζεμενό σας", που δεν μπορεί να σημαίνει άλλο παρά πως το έχετε αγαπήσει.

Μια Ζεμενίτισσα

Anastasios said...

@ Μια Ζεμενίτισσα,

Πραγματικά ΔΕΝ το πιστεύω. Νομίζω ότι ονειρεύομαι, ή ότι αστειεύεσαι.

Αν είσαι πάντως αληθινή και ειλικρινής, κι αν δεν είναι η φαντασία μου, σε διαβεβαιώνω ότι μου προσφέρεις μεγάλη συγκίνηση με την παρουσία και τα λόγια σου.

Το χωριό σου δεν είναι ούτε μικρό και ούτε άσημο. Είναι μια μεγάλη φωτιά στη μέση της καρδιάς μου. Κι έτσι θα μείνει για πάντα.

Ελένη said...

Καλησπέρα,

Δεν ονειρεύεστε...δεν αστειεύομαι...πώς θα μπορούσα;

Γενήθηκα και μεγάλωσα στο Ζεμενό και ξέρω από πρώτο χέρι όσα από καρδιάς περιγράφετε και δείχνετε. Την εικόνα του χωριού από το γεφύρι και από ψηλά, την Αγιά-Σωτήρα και το καμπαναριό της, την Αγία Κυριακή, το σύγχρονο Όσιο Λουκά.
Τώρα ζω κι εγώ στη μεγάλη πολιτεία, όπως τη λέτε, αλλά διατηρώ στενούς δεσμούς με τη γενέτειρα.
Και δεν μπορεί, κάπου θα σας έχω συναντήσει τα καλοκαίρια που βρεθήκατε εκεί!
Χαίρομαι πολύ που σας συναντώ και πάλι!
Είδατε όμορφες συμπτώσεις!

Θα τα λέμε λοιπόν.

Anastasios said...

@ Ελένη,

Είμαι ευγνώμων για την επιστροφή και επικύρωση.

Να μου μιλάς σον ενικό. Μας συνδέει η συνείδηση του τόπου και της γης μας.

Η δεύτερη φωτογραφία δείχνει το σπίτι που με συνδέει με τα καλοκαίρια της χαράς και της μνημοσύνης...

Anonymous said...

Ομολογώ πως η ξενάγησή σας και για το δικό μου Ζεμενό, είναι συγκινητική. Είμαι γέννημα θρέμα του χωριού, που όσο μακριά του και αν βρεθώ, πάντα με πληγώνει. Τώρα επέστρεψα, μόνο για να το υπηρετήσω΄, αφού ο Θεός μου έτσι θέλησε. Είμαι ο νέος Ιερέας του Ζεμενού, και η αγωνία μου για το μέλλον του είναι μεγάλη και ποικίλη. Ευχαριστώ, για την προβολή του χωριού μου. Να είστε καλά και ο Κύριος να σας δίνει ό, τι οι άνθρωποι σας στερούν.

Anonymous said...

Είμαι Κορίνθια αλλά όχι Ζεμενίτισσα.Είχα την τύχη ολα τα καλοκαίρια της παιδικής και εφηβικης μου ηλικίας να τα περάσω στο χωριό σας.Οι μυρωδιές του καλοκαιριού συνδέονται αυτόματα με τις εικόνες του.Οι καλύτερες αναμνήσεις μου προέρχονται από εκεί.Ο τρύγος,το γυάλισμα στα μανουάλια της Αγια Σωτήρας για το πανηγύρι,το πατημα των σταφυλιών στο λινό,το πεταλωμα στα αλογα απο τον κυρ Νικο,το γλυκο κερασακι στον κορωνιωτη..θα μπορουσα να γραφω με τις ωρες.
Να είστε καλά.Ευχαριστω για το ταξιδι.

Anonymous said...

Είμαι Ζεμενιτίσσα και θα ήθελα νσ κάνω μια διόρθωση όσον αφορά την ετυμολογία του ονόματος. Η λέξη Ζεμενό προέρχεται από την παλαιοσλαβική λέξη zemljian που σημαίνει γη και γαιοκτήμονας και είναι σύνηθες τοπωνύμιο σε σλαβικές χώρες( Zemen-Σερβία, Μοναστήρι Zemen-Βουλγαρία). Κατά τ'άλλα τέλειο άρθρο! :)