Βία και κακοποίηση των γυναικών μέσα στο γάμο

To πρώτο πράγμα που έκανε ο Θεός είναι η αγάπη

έπειτα έρχεται το αίμα

κι η δίψα για το αίμα

που την κεντρίζει

το σπέρμα του κορμιού καθώς τ' αλάτι.

Γιώργος Σεφέρης

Μέσα από αυτό εδώ το άρθρο θα προσπαθήσουμε να αναπτύξουμε τα προβλήματα που δημιουργούνται μεταξύ των συζύγων[1] καθώς ο θεσμός του γάμου διέρχεται σήμερα μεγάλη κρίση. Επιβεβαίωση αυτού του γεγονότος αποτελεί και ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός των διαλυμένων ή υπό διάλυση γάμων. Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίοι όταν ξεκινούσαν την έγγαμη ζωή τους πίστευαν ότι θα έβρισκαν την ευτυχία καθώς η μοναξιά είναι πρόβλημα. Παρ’ όλα αυτά βλέπουμε τα διαζύγια σήμερα να αυξάνονται καθημερινά ενώ η κατάσταση τείνει να γίνει ανεξέλεγκτη.

Αυτό κυρίως οφείλεται στη μεταλλαγή του τρόπου ζωής, ηθών και κυρίως αντιλήψεων μεταβάλλοντας το «μυστήριο της αγάπης» σε «κοινωνικό συμβόλαιο»[2]. Σύμφωνα με στατιστικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες δημοσιεύτηκαν τελευταία, αποδεικνύεται ότι ο ένας στους δύο γάμους διαλύεται, ενώ στην Ελλάδα οι δύο στους δέκα γάμους οδηγούνται στο διαζύγιο.

Τίθεται εδώ το ερώτημα: Γιατί να συμβαίνει αυτό; Ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες που βγήκε και η γυναίκα στην αγορά εργασίας τα προβλήματα θα λέγαμε έχουν μεγιστοποιηθεί. Η παράβαση των καθηκόντων του άνδρα προς τη γυναίκα, αλλά και της γυναίκας προς τον άνδρα της καθώς και η αδιαφορία για την εκπλήρωση αυτών των αμοιβαίων καθηκόντων δημιουργεί πολλά προβλήματα[3].

Ένα από τα πιο ουσιώδη καθήκοντα των συζύγων είναι η αγάπη. Ιδιαίτερα ο απόστολος Παύλος καθορίζει τον τρόπο και τον βαθμό, μέχρι του οποίου ο σύζυγος οφείλει να αγαπά την γυναίκα του λέγων: «Ούτως οφείλουσιν οι άνδρες αγαπάν τας εαυτών γυναίκας, ως τα εαυτών σώματα».  Διότι με το γάμο τα σώματα δεν είναι πλέον δύο αλλά ένα. ‘Όπως μαρτυρεί η Γραφή, όταν ο Αδάμ είδε τη γυναίκα του Εύα, την οποία ο Θεός του έδωσε ως σύντροφο και βοηθό είπε: «Ένεκεν τούτου καταλείψει άνθρωπος τον πατέρα αυτού και την μητέρα και προσκολληθήσεται  προς την γυναίκα αυτού και έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν»[4]. Επομένως οφείλουν οι σύζυγοι να υπομένουν τα ελαττώματα του συντρόφου τους και οποιαδήποτε θλίψη του έγγαμου βίου χωρίς να γογγύζουν και να θλίβουν ο ένας τον άλλον με τον τρόπο τους και τη συμπεριφορά τους. Πολλές φορές όμως αυτό δεν επιτυγχάνεται και ενώ διανύουμε τον 21^ο αιώνα παρατηρούμε πολλά ζευγάρια και ιδιαίτερα μεταξύ αυτών οι γυναίκες να υφίστανται πολλές μορφές βίας μέσα στο γάμο τους. Συγκεκριμένα ο απόστολος Παύλος ο οποίος σε πολλές επιστολές του κάνει λόγο για τα συζυγικά καθήκοντα, απευθυνόμενος στους άνδρες δίδει ρητή εντολή: «Οι άνδρες, λέγει, αγαπάτε τας γυναίκας εαυτών και μη πικραίνεσθε προς αυτάς»[5]. Όμως ορισμένοι άνδρες φαίνεται να μη συμμερίζονται τη ρήση αυτή και να θεωρούν ακόμη και σήμερα τον εαυτό τους ανώτερο από τις γυναίκες. Αυτή η αίσθηση υπεροχής εκδηλώνεται σε ορισμένες περιπτώσεις και με τη μορφή βίας: σωματικής, ψυχολογικής, κοινωνικής, οικονομικής ή συναισθηματικής.

Δεν είναι λίγες οι γυναίκες οι οποίες ακόμη και σήμερα διστάζουν να μιλήσουν για το πρόβλημά τους καθώς είναι δέσμιες πολλών στερεοτύπων και προκαταλήψεων. Ορισμένες πάλι αντιλαμβάνονται αργά ότι αυτό που υφίστανται είναι βία[6]. Η χειρότερη μορφή βίας είναι η ψυχολογική, διότι οι γυναίκες αντιλαμβάνονται αργά ότι έχουν πέσει θύμα της καθώς πολλές φορές αναρωτιούνται μήπως φταίνε οι ίδιες ή μήπως δημιουργούν αυτές το πρόβλημα[7]. Σ’ αυτή την περίπτωση ο θύτης προσπαθεί να εξοντώσει τη σύζυγό του σε επίπεδο προσωπικότητας, να την αποδιοργανώσει, να την κάνει να μη πιστεύει στον εαυτό της[8]. Οι περισσότερες γυναίκες δεν είναι αποφασισμένες να βγουν από την αρρωστημένη κατάσταση στην οποία ζουν. Στην πλειονότητά τους, μένουν στους γάμους τους, είτε υπομένοντας τα «βασανιστήρια» είτε κάνοντας απέλπιδες προσπάθειες να αμβλύνουν τα προβλήματα.

Σε πάρα πολλές περιπτώσεις η βία μέσα στο σπίτι είναι πολύ συνηθισμένη. Ο ξυλοδαρμός είναι η πιο διαδεδομένη μορφή βίας κατά των γυναικών. Στην αρχή της συζυγικής ζωής η γυναίκα μπορεί να είναι πρόθυμη να υποτάσσεται στη θέληση του άνδρα, με το πέρασμα του χρόνου η προθυμία αυτή φθίνει, με αποτέλεσμα η αρχικά ασυνείδητη και μη φανερή απ' την πλευρά του άνδρα άσκηση εξουσίας να ξεσπάει απροκάλυπτα σε ψυχική βία, σεξουαλικό εξαναγκασμό ή ακόμα και σε σωματική κακοποίηση.

Σύμφωνα με στοιχεία του FBI, στις Η.Π.Α. κακοποιείται μια γυναίκα κάθε 12 δευτερόλεπτα[9].

Η κατάσταση γίνεται δυσκολότερη, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν παιδιά, τα οποία γίνονται μάρτυρες της βάναυσης συμπεριφοράς καθώς είναι βέβαιο ότι μια τέτοια συμπεριφορά μεταφέρεται και στην επόμενη γενιά ενώ τα αγόρια διδάσκονται να ασκούν βία και τα κορίτσια να την υφίστανται[10]. Σύμφωνα με τις έρευνες, το 1/3 των ανδρών ασκεί βία και στα παιδιά τους, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό των γυναικών ξεσπά στα παιδιά, είτε γιατί θέλουν να αποδείξουν ότι έχουν κι αυτές εξουσία, είτε γιατί κατ' αυτό τον τρόπο εκτονώνουν το θυμό τους.

Δυστυχώς, η κακοποίηση των γυναικών εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να αποτελεί ταμπού και να καλύπτεται από ένα πυκνό πέπλο σιωπής και μυστηρίου στην κοινωνία μας. Τα πιο πολλά περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγγέλλονται. Έκθεση της Unicef, η οποία δημοσιεύτηκε το 2000, παραθέτει ένα κατάλογο τύπων βίας, που ασκείται εναντίον των γυναικών κατά τη διάρκεια της ζωής τους από μέλη της ίδιας της οικογένειας. Αρχίζει από την έκτρωση λόγω προτίμησης φύλου και συμπεριλαμβάνει εκτός από τον ξυλοδαρμό και άλλες μορφές βίας, όπως το κάψιμο με οξύ, οι φόνοι τιμής, τον εξαναγκαστικό υποσιτισμό, την έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας και το σχολείο[11], η σεξουαλική βία. Ιδιαίτερα η σεξουαλική βία είναι η πιο άγνωστη και σιωπηρή μορφή βίας. Αν και είναι πλατιά διαδεδομένη, τα θύματα σπάνια μιλούν γι’ αυτή. Το γεγονός αυτό, δεν καταγγέλεται, διότι δεν υπάρχει σχετικός νόμος που να προβλέπει και να τιμωρεί τέτοιου είδους μεταχείριση μέσα στο γάμο.

Σύμφωνα με την υπεύθυνη του Γραφείου Γυναικείων Θεμάτων του δήμου Θεσσαλονίκης ψυχολόγο κ. Άλτα Πανέρα, το 21% των εγκύων γυναικών κακοποιούνται  καθώς εκείνη την περίοδο οι άνδρες χαλαρώνουν και βγάζουν τον κακό εαυτό τους, πιστεύοντας ότι οι γυναίκες τους δεν θα τολμήσουν να τους εγκαταλείψουν. Ακόμη, υπάρχει έντονος εκνευρισμός, γιατί αλλάζουν οι  ρόλοι στην οικογένεια και οι άνδρες επιφορτίζονται με περισσότερα βάρη[12]. Η σεξουαλική βία συνοδεύεται και από ψυχολογική βία. Η ενοχή που μπορεί να νιώθει η γυναίκα επειδή η ίδια δεν επιθυμεί την ερωτική επαφή οδηγεί στο να δέχεται την κατάσταση. Ωστόσο, η σεξουαλική επαφή προϋποθέτει τη σωματική και ψυχική επιθυμία και από τα δύο μέρη[13].

Ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών που κακοποιούνται, παρουσιάζουν στη συνέχεια ψυχοσωματικές διαταραχές, ασθένειες, μειωμένη αυτοεκτίμηση, απομονώνονται και ζουν σε μια κατάσταση συνεχούς φόβου.

Η βία, εκτός από σωματική και σεξουαλική, μπορεί να είναι και ψυχολογική και οικονομική. Ψυχολογική είναι όταν ο σύντροφος ελέγχει ή κατακρίνει τις σχέσεις της γυναίκας με άλλους ανθρώπους. Όταν την απομονώνει από φίλους και συγγενείς. Όταν την υποτιμά συστηματικά, την ταπεινώνει, προσβάλλει την αξιοπρέπειά της, όταν απειλεί πως θα της πάρει τα παιδιά, όταν τη διαβεβαιώνει πως δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνη της, πως είναι ανίκανη.

Όσον αφορά το πορτραίτο των ανδρών που κακοποιούν τη γυναίκα τους, αυτοί έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: είναι συχνά άνθρωποι που προς τα έξω δίνουν την εντύπωση καλού οικογενειάρχη και επαγγελματία, με αποτέλεσμα οι περισσότερες γυναίκες να αποθαρρύνονται ακόμη περισσότερο στο να αποκαλύψουν στον κοινωνικό τους περίγυρο, το δράμα που ζουν. Συνήθως προέρχονται από οικογένεια στην οποία ο πατέρας κακοποιούσε τη σύζυγό του και συχνά δημιουργούν σκηνές ζηλοτυπίας[14].

Για την αντιμετώπιση της βίας είναι απαραίτητη η ενεργοποίηση τόσο της πολιτείας όσο και εκείνων που την υφίστανται. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στην Ελλάδα λειτουργούν σπίτια για κακοποιημένες γυναίκες, όπου παρέχουν καταφύγιο και βοήθεια τόσο σ' αυτές όσο και στα παιδιά τους όταν βρίσκονται σε αδιέξοδο. Κυρίως όμως τους παρέχεται οικονομική βοήθεια, έως ότου ξεπεραστεί η κρίση και ανεξαρτητοποιηθούν. Άνδρες και γυναίκες, εάν αντιληφθούν περίπτωση γυναίκας που κακοποιείται, να μην μείνουν θεατές αλλά να παλέψουν την αδιαφορία, που τόσο χαρακτηρίζει την εποχή μας[15]. Η ίδια η γυναίκα πρέπει να μάθει να διεκδικεί αυτό που δικαιωματικά της ανήκει: τη σωματική και ψυχική της ακεραιότητα, την κοινωνική της ισοτιμία και αξιοπρέπεια.  Όσο κακοποιούνται οι γυναίκες δεν μπορεί να γίνεται λόγος για πολιτισμό και αξίες.

Βασιλικής Β. Παππά

Msc, MA Θεολόγου - Δημοσιογράφου

---

[1]               Βία κατά των γυναικών είναι κάθε πράξη που συνδέεται με το φύλο και οδηγεί ή ενδέχεται να οδηγήσει σε σωματικές, σεξουαλικές, ψυχολογικές βλάβες ή σε ταλαιπωρία της γυναίκας. Θύματα πέφτουν γυναίκες διαφόρων ηλικιών, μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου.

[2]               Β. Γιούλτση, Κοινωνικά αδιέξοδα του σύγχρονου γάμου, στον τόμο Εισηγήσεις μαθημάτων Θεολογικού κύκλου Ανοιχτού Πανεπιστημίου 2001-2002, Θεσσαλονίκη 2002, σ. 17 και 18.

[3]               Δ. Φαραζούλη, Η Χριστιανική οικογένεια, Αθήναι (έκδ. Αδελφότης Θεολόγων η «Ζωή») 1985, σ. 5.

[4]               Γεν. β΄ 24. Επίσης βλ. και Μάρκ. Ι΄ 8.

[5]               Κολοσ. γ΄ 19.

[6]               Σύμφωνα με στοιχεία από το Ευρωβαρόμετρο και το Συμβούλιο της Ευρώπης: μία στις πέντε γυναίκες ζει με βίαιο σύντροφο. Μία στις πέντε γυναίκες έχει υποστεί σωματική βία τουλάχιστον μία φορά στη ζωή της. Μία στις τρεις γυναίκες που δολοφονούνται κάθε χρόνο είναι θύμα του συντρόφου της. Μία στις τρεις γυναίκες που φτάνουν στα επείγοντα περιστατικά νοσοκομείων κακοποιήθηκε από τον σύζυγο ή σύντροφό της. Η βία δεν κάνει διακρίσεις. Άνθρωποι όλων των κοινωνικών τάξεων, μορφωτικών επιπέδων, εισοδημάτων, εθνικοτήτων και ηλικιών, εμπλέκονται σε περιπτώσεις οικογενειακής βίας σ’ όλον τον κόσμο. Βλ. Θ. Δούκα, Παρέμβαση ενημέρωσης για την οικογενειακή βία, εφημ. Γνώμη της Χαλκιδικής (1/12/2007), σ. 3

[7]              Β. Λυκουρίνου, «Νύχτες με τον εχθρό μου. Παγκόσμια ημέρα για την καταπολέμηση της βίας εναντίον των γυναικών», στο ένθετο «Ζω στη Θεσσαλονίκη», της Εφημ. «Τα Νέα Σαββατοκύριακο», (24-25/11/2007) σ. 3.

[8]               Β. Λυκουρίνου, ό.π., σ. 3.

[9]               Βλ. Β. Παππά, “Βιασμός - κακοποίηση. Ακύρωση της γυναικείας προσωπικότητας”, εφημ. Γνώμη της Χαλκιδικής, (26/10/2002) 10.

[10]             Β. Λυκουρίνου, ό.π., σ. 3.

[11]             Θ. Δούκα, Παρέμβαση ενημέρωσης για την οικογενειακή βία, εφημ. Γνώμη της Χαλκιδικής (1/12/2007), σ. 3

[12]             Βλ. Μ. Αργυριάδου, “Εύκολα θύματα οι παντρεμένες και οι έγκυες”, εφημ. Αγγελιοφόρος, (13-2-2002).

[13]             Θ. Ασκητή & Συνεργάτες, Ας μιλήσουμε για τις σχέσεις μας… Εικόνες της ζωής μας, εκδ. Λιβάνη, Αθήνα 2007, 93-94.

[14]             Βλ. Β. Παππά, ό.π.

[15]             Θ. Δούκα, ό.π. σ. 3.