Η έννοια και η σημασία του πλούτου

ΚΗΡΥΓΜΑ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Θ΄ ΛΟΥΚΑ

Στο σημερινό Ευαγγελικό Ανάγνωσμα ο Κύριός μας, διδάσκοντας τους μαθητές Του και τους χριστιανούς όλων των εποχών, προσφέρει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα παραβολή, προς παραίνεση και νουθεσία όλων των πιστών ακολούθων Του. Το θέμα της εν λόγω παραβολής είναι ο άφρων πλούσιος και η πλεονοξία του.

Αμέσως πριν να ξεκινήσει την παραβολή ο Ιησούς απευθυνόμενος προς τα πλήθη, που τον παρακολουθούσαν με ιδιαίτερη προσοχή, τους είπε: «Προσέχετε και φυλαχθείτε από κάθε είδος πλεονεξίας, γιατί κι αν έχει κανείς αφθονία, τα πλούτη του δεν του δίνουν ζωή»!

Κατόπιν, τους ανέφερε τη μικρή αυτή και διδακτική παραβολή, όπου παρουσιάζεται ο άμετρος και ασύνετος πλούσιος να σκέπτεται μόνο τον εαυτό του, το πως θα απολαμβάνει τα υλικά αγαθά του και θα ευφραίνεται κοσμικά. Όμως, εκεί που αισθάνεται γεμάτος από πλούτη και πλήρης από ανέσεις, έρχεται ο θάνατος και ζητά να τον πάρει μαζί του, σε ένα ταξίδι όπου φυσικά δεν θα μπορούν να τον συνοδεύσουν και δεν θα έχουν καμμιά αξία και χρησιμότητα όλα τα υλικά αντικείμενα, τα κινητά και τα ακίνητα αγαθά, που απέκτησε επί γης.

Το δίδαγμα που δίνει στο τέλος της ιστορίας αυτής ο ίδιος ο Κύριος είναι πως «Αυτά παθαίνει εκείνος που θησαυρίζει για τον εαυτό του και δεν φροντίζει να γίνει πλούσιος ως προς τον Θεό»!

Ο σπουδαίος Πατέρας και Οικουμενικός Διδάσκαλος της Εκκλησίας μας Μέγας Βασίλειος, έλεγε χαρακτηριστικά, ομιλώντας για τον πλεονέκτη πλούσιο, πως η θάλασσα γνωρίζει τα όριά της, η νύχτα δεν υπερβαίνει τις οροθεσίες που της καθόρισε εξ αρχής ο Δημιουργός· ο πλούσιος όμως δεν χορταίνει με όσα έχει· «μιμείται του πυρός την βίαν», ο πόθος του να αυξήσει τα πλούτη του μοιάζει με την ορμητική ασταμάτητη πυρκαγιά.

Έχεις τόσα και τόσα κτήματα και άλλα αγαθά, ερωτά ο ίδιος Πατήρ. Τι θα γίνει τελικά; «Ουχί τρεις σε πήχεις αναμένουσιν οι πάντες;». Τρεις πήχεις γης δεν περιμένουν και σένα όταν πεθάνεις; Ποιος θα σε υπερασπισθεί την ώρα της μελλούσης Κρίσεως; Όπου κι αν στρέψεις τότε το βλέμμα σου, θα βλέπεις τις όψεις εκείνων προς τους οποίους έδειξες ασπλαχνία· «ένθεν (από εδώ) του ορφανού τα δάκρυα, εκείθεν (από εκεί) της χήρας τον στεναγμόν, ετέρωθεν (από αλλού) τους οικέτας ους κατέξαινες (που τους καταξέσκιζες και τους ταλαιπωρούσες με τα έργα σου)».

Όλη αυτή η ιστορία και η σχετική επιχειρηματολογία μας θέτουν διάφορα ερωτήματα στο νου, και φυσικά κάποια διλήμματα στην ψυχή μας. Το βασικότερο όλων είναι βεβαίως το ζήτημα του ονομαζόμενου «πλούτου»! Ο όρος αυτός έχει διττή ερμηνεία, όπως αναφέρεται και στην τελευταία φράση του σημερινού Ευαγγελικού Αναγνώσματος. Είναι το σύνολο των υλικών αγαθών τα οποία έχουν οικονομική αξία κι είναι ακόμα και τα ηθικά και πνευματικά αγαθά, οι αρετές.

Ο ιερός Χρυσόστομος, που πάντα ομιλούσε με τόλμη, ακόμα και για δύσκολα κοινωνικά και άλλα θέματα, διευκρινίζει με παρρησία πως «ου κακόν ο πλούτος... όταν εις τους δεομένους αναλίσκωμεν (όταν τον διαθέτουμε και τον ξοδεύουμε βοηθώντας τους πτωχούς), αλλά κακόν η πλεονεξία». Και αλλού τόνιζε ότι ούτε ο πλούτος είναι γενικά κάτι κακό ούτε η πενία γενικά κάτι καλό, αλλά ανάλογα προς «την προαίρεσιν των χρεωμένων εκάτερα ταύτα γίνεται». Ανάλογα με το πώς δηλαδή χρησιμοποιεί κανείς τον πλούτο ή την φτώχεια αποκτά το καθένα την κακή ή την καλή σημασία του. Και να θυμάσαι, πρόσθετε, ότι ο πλούτος είναι κάτι «ευρίπιστον», πολύ άστατο, γλιστρά και χάνεται γρήγορα.

Ο Σωκράτης άκουε κάποτε τον Αλκιβιάδη να καυχιέται για τα πλούτη και τα μεγάλα κτήματά του στην Αττική. Του έφερε, λοιπόν, ένα γεωγραφικό χάρτη και του ζήτησε να βρει την Αττική. Ο Αλκιβιάδης το έκανε. Κατόπιν ο Σωκράτης του ζήτησε να βρει τα κτήματά του. Ο Αλκιβιάδης δεν τα βρήκε και το ανέφερε στο σοφό δάσκαλό του. Κι ο Σωκράτης του απάντησε: «Κι ύστερα υπερηφανεύεσαι για πράγματα που είναι τόσο ασήμαντα, ώστε ούτε το ελάχιστο μέρος της γης δεν αποτελούν»!

«Ου κακόν ο πλούτος», λοιπόν, όταν η χρήση του γίνεται με φρόνηση και χωρίς πλεονεξία.

Πρωτοπρ. Αναστάσιος Δ. Σαλαπάτας