Το διπλό πρόσωπο της μοναξιάς

 
Η μοναξιά είναι μία λέξη που δε συνδέεται με ευχάριστα γεγονότα ή συναισθήματα. Οι περισσότεροι την απεύχονται, κάνουν τα πάντα για να μην την βιώσουν και νιώθουν οίκτο για όσους τη βιώνουν. Όσο περνούν τα χρόνια αυτοί οι άνθρωποι πολλαπλασιάζονται και είναι κάθε ηλικίας, φύλου, οικονομικής κατάστασης κλπ.
 

Πώς μπορεί όμως να φτάσει κάποιος σε αυτή την κατάσταση;
 
Η ζωή είναι απρόβλεπτη και πολλές φορές άνθρωποι βρίσκονται μόνοι ξαφνικά, απροειδοποίητα. Διαβάζω όλες αυτές τις μέρες διάφορες προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που επλήγησαν από τον φοβερό σεισμό που διέλυσε κυριολεκτικά τη νοτιοανατολική Τουρκία. Με συγκλονίζουν οι εικόνες ενηλίκων και κυρίως παιδιών που ανασύρονται από τα συντρίμμια ζωντανοί ακόμα και μετά από 11 μέρες! Η ζωή νικά τον θάνατο και ανατρέπει όλα τα προγνωστικά! Δίπλα σε αυτές τις αχτίδες φωτός, ατελείωτος ο θρήνος των ανθρώπων που έχασαν τους δικούς τους για πάντα. Πολλοί έμειναν τελείως μόνοι τους, δεν επέζησε κανένας δικός τους. Πολλά παιδιά επίσης θα μεγαλώσουν μόνα τους, χωρίς οικογένεια. Κι όλα αυτά μέσα σε 100 δευτερόλεπτα κι ενώ τίποτα δεν προμήνυε αυτό που έγινε, μία Κυριακή  βράδυ, που ξάπλωσαν για να ξυπνήσουν τη Δευτέρα το πρωί και να ξεκινήσουν την εβδομάδα τους, το σχολείο τους, τις δουλειές τους.
 
Δεν είναι όμως μόνο ο σεισμός ή κάποιο ακραίο καιρικό φαινόμενο. Καθημερινές είναι οι περιπτώσεις αυτών που αναγκάζονται να ζήσουν το υπόλοιπο της ζωής τους μόνοι τους όταν χάνουν για δάφορους λόγους πολύ δικούς τους ανθρώπους, πολύ δε περισσότερο όταν οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται στην τρίτη ηλικία. Δεν ξέρω γιατί αλλά τα μόνα παιδιά και οι μόνοι υπερήλικες είναι μία εικόνα που με θλίβει ιδιαίτερα. Ίσως λόγω της ευαλωτότητάς τους.
 
Εξίσου επώδυνη βέβαια είναι και η μοναξιά που νιώθουν οι έφηβοι. Η συναναστροφή μου μαζί τους τα τελευταία τριάντα χρόνια λόγω επαγγέλματος, με έχουν πείσει ότι αυτή η όμορφη ηλικιακή ομάδα όλο και περισσότερο  κλείνεται στον εαυτό της, περνά πλέον ατελείωτες ώρες μπροστά στις οθόνες και όχι με συνομηλίκους. Οι έφηβοι απολαμβάνουν πληθώρα υλικών αγαθών, έχουν άπειρους διαδικτυακούς φίλους, γονείς που προσπαθούν να τους παράσχουν τα πάντα. Όμως έχουν χάσει την ξεγνοιασιά και το χαμόγελό τους, δείχνουν σα να μην τους γεμίζει τίποτα, νιώθουν μόνοι. Θλιβερό!
 
Οι παραπάνω περιπτώσεις αφορούν ανθρώπους που η μοναξιά τους επιβάλλεται με κάποιον, οδυνηρό τις περισσότερες φορές, τρόπο. Η διαχείριση αυτής της κατάστασης διαφέρει από άτομο σε άτομο. Άλλους τους δυναμώνει και τους κινητοποιεί, άλλους τους θυμώνει, τους περισσότερους τους μαραζώνει, τους αποστασιοποιεί από τα πάντα, τους συνθλίβει.
 
Υπάρχουν βέβαια και άνθρωποι που επιλέγουν να ζουν μόνοι τους. Έτυχε; Είναι εσωστρεφείς από τη φύση τους; Αδυνατούν να συνυπάρξουν στενά; Δεν αντέχουν τις δεσμεύσεις; Δε θέλουν να στερηθούν την πολύτιμη ανεξαρτησία τους; Βλέπουν άλλους που δεν είναι μόνοι αλλά είναι δυστυχισμένοι; Είναι ένα είδος άμυνας και η μοναξιά που προβάλλεται ως επιλογή, λειτουργεί ως προστατευτικό κέλυφος; Δεν ξέρω αν είναι συνειδητοποιημένοι ή κρύβονται πίσω από την αδυναμία τους να δημιουργήσουν όμορφες, ζεστές ανθρώπινες σχέσεις. Μπορεί και να μην τολμάνε, να μη θέλουν να πληγωθούν. Πόσο μα πόσο δύσκολες έχουν γίνει οι σχέσεις σήμερα! Διάβασα κάπου ότι στη Φιλανδία τα περισσότερα σπίτια κατοικούνται από έναν άνθρωπο! Σημεία των καιρών!
 
Θα περάσω σε μία άλλη περίπτωση. Άνθρωποι που δεν είναι μόνοι, νιώθουν όμως μόνοι. Ζουν και κινούνται με άλλους, κάποτε πολλούς άλλους, όμως το κενό μεγάλο. Και εύλογα διερωτάται κάποιος: Μα ειναι δυνατόν; Κι όμως είναι! Είναι όταν οι άλλοι περιστρέφονται γύρω από το εγώ τους, απορροφώνται από τις δικές τους, «σημαντικές» έννοιες, στέκονται στην επιφάνεια, δεν έχουν ενσυναίσθηση, δεν μπορούν -ή μήπως δε θέλουν- να αγγίξουν συναισθηματικά τους ανθρώπους τους. Ναι, τότε μπορεί να ζουν μέσα στον κόσμο, μέσα στη βουή αλλά αυτή η βουή να τους τρελαίνει και να ψάχνουν τρόπο διαφυγής. Τι νόημα έχει τα σώματα να βρίσκονται δίπλα, μαζί, να αγγίζονται όταν οι ψυχές είναι σε απόσταση; Είναι πολύ σκληρή και αυτή η όψη της μοναξιάς ίσως γιατί δεν είναι ξεκάθαρη συνθήκη. Πολλές φορές αργούν να το συνειδητοποιήσουν, να το παραδεχτούν, να το αντιμετωπίσουν και βαλτώνουν σε σχέσεις που δεν έχουν να τους προσφέρουν τίποτα. Σε αυτή την περίπτωση, όταν καταφέρεις να μείνεις και τυπικά μόνος νιώθεις αρχικά μία λύτρωση. Τα συναισθήματα όμως στη συνέχεια ειναι αμφιθυμικά. Θα έρθει στιγμή που ίσως νοσταλγήσεις το πριν κι ας ήταν προβληματικό. Γενικά, είναι δύσκολα διαχειρίσιμη κατασταση.
 
Περισσότερο ίσως δυσκολεύει η διαχείριση της ελευθερίας ιδιαίτερα όταν για πολύ καιρό δεν ήσουν μόνος. Η συντροφιά, το μοίρασμα, η αμαιβαιότητα, η στήριξη αλλά και η εξάρτηση πολλές φορές από τον άλλον είναι δεδομένα που δεν είναι εύκολο να βγάλεις -κάποιες φορές ξαφνικά και βίαια- από τη ζωή σου. Νιώθεις σα να πρέπει να στήσεις μία ζωή από τα θεμέλια. Πολύ δύσκολο! Κάποιοι δεν το επιχειρούν καν και βουλιάζουν στη θλίψη, την παραίτηση και την αυτολύπηση ενώ κάποιοι άλλοι βιάζονται να βάλουν τέλος στη μοναξιά τους κάνοντας πολλές φορές λάθος επιλογές.
 
Πολλοί αναρωτιούνται: συνηθίζεται η μοναξιά; Αυτό που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι ότι αν καταφέρεις να προσπεράσεις το δύσκολο και σίγουρα επώδυνο σημείο της μετάβασης από τη μία κατάσταση στην άλλη, τότε σιγά-σιγά πατάς γερά στα πόδια σου, απολαμβάνεις την ανεξαρτησία σου και η μοναξιά μετά από πολλά σκαμπανεβάσματα, μπορεί και να γίνει... φίλη σου. Εξάλλου έχεις χρόνο με τον εαυτό σου, να τον γνωρίσεις, να τον περιποιηθείς, να του κάνεις τα χατίρια. Ξέρεις πλέον τι πραγματικά θέλεις και το διεκδικείς. Δεν ξέρω αν είναι εύκολο να μπεις ξανά στη διαδικασία να αποχωριστείς τη μοναξιά. Πρέπει να αξίζει τον κόπο! Όχι ότι δεν υπάρχει η ανάγκη του άλλου, αλίμονο, αλλά με άλλους όρους, με άλλον τρόπο και μόνο αν κρίνεις ότι θα είναι αυτό που θα κάνει τη ζωή σου καλύτερη κι εσένα ευτυχισμένο και πλήρη.
 
Δεν είναι η μοναξιά μία κατάσταση ευκταία. «Ζωή που δε μοιράζεται είναι ζωή κλεμμένη» λεει με τη μοναδική της φωνή η Ελευθερία Αρβανιτάκη. Αξία ανεκτίμητη το «μαζί», αναμφισβήτητα. Όταν σε γεμίζει όμως. Όταν το μαζί πληγώνει, θλίβει, διαλύει, σου κλέβει τη ζωή, τότε, ναι, το να είσαι μόνος μπορεί να είναι η καλύτερη λύση.
 
Μόνοι και μοναχικοί λοιπόν βιώνουν την ίδια κατάσταση αλλά τη διαχειρίζονται διαφορετικά, έχει διαφορετική επίδραση πάνω τους. Κάποιες φορές δεν το επιλέγουν, κάποιες ναι. Το ζητούμενο είναι να νιώθουμε καλά σε κάθε περίπτωση. Να το παλεύουμε τουλάχιστον. Το χρωστάμε στον εαυτό μας!
 

Το ξέρω πως καθένας μονάχος πορεύεται στον έρωτα.

Μονάχος στη δόξα και τον θάνατο.

Το ξέρω.Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί.

Άφησέ με νά ’ρθω μαζί σου.

Γιάννης Ρίτσος

(Απόσπασμα από τη Σονάτα του σεληνόφωτος)

 

Πέννυ Παπαπαναγιώτου

Φιλόλογος Εκπαιδευτικός

(Γενικό Λύκειο Τεγέας)