(Μικρά κεφάλαια περί προσευχῆς)
Στὴν ἱερὴ Μνήμη τοῦ σεβαστοῦ μου Μαρκέλλου μοναχοῦ Καρακαλλινοῦ
Στὴν ἱερὴ Μνήμη τοῦ σεβαστοῦ μου Μαρκέλλου μοναχοῦ Καρακαλλινοῦ
.
1. Ὁ λόγος μου εἶναι πολύ φτωχός, ὥστε νά διαβεῖ τά ὅριά του καί νά προσεγγίσει τό μεγαλειῶδες τῆς προσευχῆς ἱερό τοπίο, ὅπου τό εἶναι εἰσέρχεται στήν εὐλογημένη συνάντηση μέ τό Θεό. Γιατί τήν ἐπιζητοῦμε αὐτή τή συνάντηση, μάλιστα σέ ὧρες πικραμένες, σέ στιγμές μοναξιᾶς καί ἀπελπισίας, ὅταν οἱ βεβαιότητες, ὅσον ἀφορᾶ τά ἀνθρώπινα πράγματα καί ζητήμτα, ἐξαντλοῦνται ἤ βαραίνουν, σέ σημεῖο νά μᾶς ὁδηγοῦν, νά μᾶς παρασύρουν σέ βυθούς ἀπωλεἰας. Γι᾿ αὐτό πολύ σωστά γράφτηκε πώς "προσευχή σημαίνει ἀναζήτηση τοῦ Θεοῦ, συνάντηση μέ τόν Θεό, καί προώθηση πιό πέρα ἀπό τή συνάντηση, στήν κοινωνία μαζί Του" (Μητροπολίτης Ἀντώνιος τοῦ Σουρόζ). Μέσα ἀπό τήν ἀναζήτηση λοιπόν αὐτή καί τή συνάντηση, ἀρχίζει νά δημιουργεῖται ἡ εἰλικρινής σχέση Θεοῦ καί ἀνθρώπου, ἡ ὁποία καθορίζεται ἀπό τόν βαθμό τῆς πίστεως, δηλαδή τῆς ἐμπιστοσύνης, τήν ὁποία ἔχει ὁ ἄνθρωπος, ὡς κτίσμα, στό Θεό ὡς τόν Κτίστη καί Δημιουργό του.
2. Ἡ προσευχή εἶναι ἀσφαλῶς ἡ πιό εὐγενής καί ἐπίσημη ἐκδήλωση τοῦ θρηκευτικοῦ λεγομένου συναισθήματος τοῦ ἀνθρώπου (π. Κων. Καλλίνικος). Μόνο πού πρέπει ν᾿ απευθύνεται μέ εἰλικρίνεια, συντριβή καί ταπείνωση στόν Κυριό μας κι ὄχι στόν ἑαυτό μας, ὅπως συμβαίνει ὅταν ὁ νοῦς μας δέν ἔχει ἀποκολληθεῖ ἀπό τήν αὐτοβεβαιότητά μας, ἀπό τήν αὐτάρκειά μας καί τήν φαρισαϊκή μας συμπεριφορά. Γιατί τότε ἡ προσευχή εἶναι μονόλογος, ἐπειδή δέν τόν ἀπασχολεῖ τόν προσευχόμενο νά καταφύγει στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἀλλά στά μάτια καί στήν προσοχή τῶν ἀνθρώνων "διά τό θεαθῆναι", γιά τήν εἴσπραξη τῶν ἐπαίνων: ὅτι τάχα ἐπιτελεῖ ἐπιμελῶς τά "θρησκευτικά του καθήκοντα" καί δέν εἶναι "ὥσπερ οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων". Τό δυσάρεστο εἶναι πώς οἱ φαρισαϊκοί θρησκευτικοί ἐμπαιγμοί, τόσον ἀπό μερίδα, ὄχι καί εύκαταφρόνητη, τοῦ χριστεπωνύμου πληρώματος, ὅσο καί ἀπό κάποιους λειτουργούς Του συνεχίζονται... Καί ταῦτα πρός νουθεσίαν μας.
3. Ὁ ὅσιος Νεῖλος ἀναφέρει ὅτι "οἱ δαίμονες ἐχθρεύονται πολύ τήν προσευχή καί τούς εἶναι πολύ δυσάρεστη" (Λόγος περί προσευχῆς, μετ. π. Εύσέβιος Βίττης). Ὅμως αὐτό δέν τό πολυκαταλαβαίνουμε, γιατί μέσα στίς καθημερινές μας τίς μέριμνες μπερδεύεται κι ὁ σατανάς, σέ σημεῖο πού νά μᾶς ἀποτρέπει ἀπό τήν προσευχή καί γενικότερα τήν ἐνασχόλησή μας μέ τά πνευματικά, βάζοντας τό λογισμό μας νά μᾶς καθησυχάζει μέ τήν ἀναβολή. Γι᾿ αὐτό καί ἡ ἀναβολή γεννᾶ τήν ἀπειθαρχία καί κατά συνέπεια τούς περισπασμούς. Αὐτό, μάλιστα, μᾶς προτρέπει καί ὁ ὅσιος Νεῖλος ὅταν λέγει: "Στῆθι ἐμπόνως καί προσεύχου εὐτόνως καί ἀποστρέφου τάς τῶν φροντίδων καί διαλογισμῶν ἐπιτεύξεις", δηλ. "Στάσου καί προσευχήσου ἔντονα καί σιχάσου τίς συνομιλίες τῶν φροντίδων τῶν λογισμῶν" (μετ. π. Εὐσέβιος).
4. Συνακόλουθη μέ τήν προσευχή εἶναι καί ἡ ἀγρυπνία, ἡ διαρκής δηλαδή ἐνθύμηση τῆς ἐγρηγόρσεως, ἤ ὅπως λέγει ὁ ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης: "Γρηγορεῖτε, ἤτοι εὑρίσκεσθε πάντοτε ἔξυπνοι (δηλ. ἄγρυπνοι) κί ἑτοιμασμένοι, ἐπειδή δέν ἠξεύρετε εἰς ποίαν ὥραν θέλει ἔλθει Κύριος διά νά ἀποδώσῃ εἰς τόν κάθε ἕνα κατά τά ἔργα του". Αὐτό παράλληλα ἀνακαλεῖ στή μνήμη μας τόν Κυριακό λόγο τῆς ἀγωνιώδους ἐκείνης καί φρικτῆς ὥρας στόν κῆπο τῆς Γεσθημανῆς. "Οὕτως οὐκ ἰσχύσατε μίαν ὥραν γρηγορῆσαι μετ᾿ ἐμοῦ;" (Μτθ. 26, 40). Γιά νὰ ἐξηγήσει ὁ ἱ. Εὐαγγελιστής, ὅτι αὐτή ἡ προσευχή τοῦ Κυρίου δέν ἦταν ὅπως οἱ προηγούμενες πού συναντοῦμε στά ἱ. Εὐαγγέλια (λ.χ. Μρκ. 1, 9 έξ. Μτθ 14, 22-23 κ.ἀ.) Ἀλλά ἦταν ἒναγώνιος εὐχή, σύμφωνα μέ τό εὐαγγελικό λόγιο: "Καί γενόμενος ἐν ἀγωνίᾳ ἐκτενέστερον προσηύχετο" (Λκ. 22, 44), γιά νά συνεχίσει ὁ χριστιανός φιλόσοφος Βλ. Πασκάλ καί νά πεῖ: "Ὁ Ἰησοῦς βρίσκεται σέ ἀγωνία, ὡστόσο ἄς μή μᾶς καταλάβει ὁ ὕπνος. Ἀφοῦ ὀ Ἰησοῦς βρίσκεται σέ ἀγωνία καί βάσανα ἄς προσευχηθοῦμε ἀκόμα πιό πολύ". Ἀλλά καί νά τονίσει ὁ π. Μιχ. Καρδαμάκης, "Ἡ ἀγωνία τοῦ Χριστοῦ περιμένει καί τή δική μας ἀγωνία, ὅταν μᾶς ζητᾶ νά εἴμαστε ἕτοιμοι γιά τά ἐπερχόμενα γεγονότα..."
5. Μοναξιά καί προσευχή· εἴσοδος στό "ταμιεῖον", κλείσιμο ἐρμητικό τῆς θύρας καί προσευχή "ἐν τῶ κρυπτῷ" (Μτθ. 6, 6). Γιατί τότε θά καθαιρεθεῖ καί τό παραμικρό ἴχνος φαρισαϊσμοῦ καί προσποιήσεως, ἐπάρσεως καί αὐτοβεβαιώσεως. Τότε ἡ συντριβή, τά δάκρυα, οἱ στεναγμοί καί γενικότερα ἡ γύμνωση τῆς ψυχῆς ἀπό τά προσωπεῖα θά ἔχει μεγαλύτερα καί οὐσιαστικότερα ἀποτελέσματα. Γιατί τὸ βαθύτερο πρόβλημα καί τό πλέον οὐσιαστικό εἶναι τό π ῶ ς εἰσέρχεσαι καί πόσο συχνά τό ἐπιχειρεῖς αὐτό. Ἐπειδὴ μέσα στὶς μέρες ποὺ ἔρχονται, εἶναι προτιμότερη ἡ εἴσοδος στὸ «ταμιεῖον» καὶ λιγότερο ὅπου ἀλλοῦ…
2. Ἡ προσευχή εἶναι ἀσφαλῶς ἡ πιό εὐγενής καί ἐπίσημη ἐκδήλωση τοῦ θρηκευτικοῦ λεγομένου συναισθήματος τοῦ ἀνθρώπου (π. Κων. Καλλίνικος). Μόνο πού πρέπει ν᾿ απευθύνεται μέ εἰλικρίνεια, συντριβή καί ταπείνωση στόν Κυριό μας κι ὄχι στόν ἑαυτό μας, ὅπως συμβαίνει ὅταν ὁ νοῦς μας δέν ἔχει ἀποκολληθεῖ ἀπό τήν αὐτοβεβαιότητά μας, ἀπό τήν αὐτάρκειά μας καί τήν φαρισαϊκή μας συμπεριφορά. Γιατί τότε ἡ προσευχή εἶναι μονόλογος, ἐπειδή δέν τόν ἀπασχολεῖ τόν προσευχόμενο νά καταφύγει στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἀλλά στά μάτια καί στήν προσοχή τῶν ἀνθρώνων "διά τό θεαθῆναι", γιά τήν εἴσπραξη τῶν ἐπαίνων: ὅτι τάχα ἐπιτελεῖ ἐπιμελῶς τά "θρησκευτικά του καθήκοντα" καί δέν εἶναι "ὥσπερ οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων". Τό δυσάρεστο εἶναι πώς οἱ φαρισαϊκοί θρησκευτικοί ἐμπαιγμοί, τόσον ἀπό μερίδα, ὄχι καί εύκαταφρόνητη, τοῦ χριστεπωνύμου πληρώματος, ὅσο καί ἀπό κάποιους λειτουργούς Του συνεχίζονται... Καί ταῦτα πρός νουθεσίαν μας.
3. Ὁ ὅσιος Νεῖλος ἀναφέρει ὅτι "οἱ δαίμονες ἐχθρεύονται πολύ τήν προσευχή καί τούς εἶναι πολύ δυσάρεστη" (Λόγος περί προσευχῆς, μετ. π. Εύσέβιος Βίττης). Ὅμως αὐτό δέν τό πολυκαταλαβαίνουμε, γιατί μέσα στίς καθημερινές μας τίς μέριμνες μπερδεύεται κι ὁ σατανάς, σέ σημεῖο πού νά μᾶς ἀποτρέπει ἀπό τήν προσευχή καί γενικότερα τήν ἐνασχόλησή μας μέ τά πνευματικά, βάζοντας τό λογισμό μας νά μᾶς καθησυχάζει μέ τήν ἀναβολή. Γι᾿ αὐτό καί ἡ ἀναβολή γεννᾶ τήν ἀπειθαρχία καί κατά συνέπεια τούς περισπασμούς. Αὐτό, μάλιστα, μᾶς προτρέπει καί ὁ ὅσιος Νεῖλος ὅταν λέγει: "Στῆθι ἐμπόνως καί προσεύχου εὐτόνως καί ἀποστρέφου τάς τῶν φροντίδων καί διαλογισμῶν ἐπιτεύξεις", δηλ. "Στάσου καί προσευχήσου ἔντονα καί σιχάσου τίς συνομιλίες τῶν φροντίδων τῶν λογισμῶν" (μετ. π. Εὐσέβιος).
4. Συνακόλουθη μέ τήν προσευχή εἶναι καί ἡ ἀγρυπνία, ἡ διαρκής δηλαδή ἐνθύμηση τῆς ἐγρηγόρσεως, ἤ ὅπως λέγει ὁ ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης: "Γρηγορεῖτε, ἤτοι εὑρίσκεσθε πάντοτε ἔξυπνοι (δηλ. ἄγρυπνοι) κί ἑτοιμασμένοι, ἐπειδή δέν ἠξεύρετε εἰς ποίαν ὥραν θέλει ἔλθει Κύριος διά νά ἀποδώσῃ εἰς τόν κάθε ἕνα κατά τά ἔργα του". Αὐτό παράλληλα ἀνακαλεῖ στή μνήμη μας τόν Κυριακό λόγο τῆς ἀγωνιώδους ἐκείνης καί φρικτῆς ὥρας στόν κῆπο τῆς Γεσθημανῆς. "Οὕτως οὐκ ἰσχύσατε μίαν ὥραν γρηγορῆσαι μετ᾿ ἐμοῦ;" (Μτθ. 26, 40). Γιά νὰ ἐξηγήσει ὁ ἱ. Εὐαγγελιστής, ὅτι αὐτή ἡ προσευχή τοῦ Κυρίου δέν ἦταν ὅπως οἱ προηγούμενες πού συναντοῦμε στά ἱ. Εὐαγγέλια (λ.χ. Μρκ. 1, 9 έξ. Μτθ 14, 22-23 κ.ἀ.) Ἀλλά ἦταν ἒναγώνιος εὐχή, σύμφωνα μέ τό εὐαγγελικό λόγιο: "Καί γενόμενος ἐν ἀγωνίᾳ ἐκτενέστερον προσηύχετο" (Λκ. 22, 44), γιά νά συνεχίσει ὁ χριστιανός φιλόσοφος Βλ. Πασκάλ καί νά πεῖ: "Ὁ Ἰησοῦς βρίσκεται σέ ἀγωνία, ὡστόσο ἄς μή μᾶς καταλάβει ὁ ὕπνος. Ἀφοῦ ὀ Ἰησοῦς βρίσκεται σέ ἀγωνία καί βάσανα ἄς προσευχηθοῦμε ἀκόμα πιό πολύ". Ἀλλά καί νά τονίσει ὁ π. Μιχ. Καρδαμάκης, "Ἡ ἀγωνία τοῦ Χριστοῦ περιμένει καί τή δική μας ἀγωνία, ὅταν μᾶς ζητᾶ νά εἴμαστε ἕτοιμοι γιά τά ἐπερχόμενα γεγονότα..."
5. Μοναξιά καί προσευχή· εἴσοδος στό "ταμιεῖον", κλείσιμο ἐρμητικό τῆς θύρας καί προσευχή "ἐν τῶ κρυπτῷ" (Μτθ. 6, 6). Γιατί τότε θά καθαιρεθεῖ καί τό παραμικρό ἴχνος φαρισαϊσμοῦ καί προσποιήσεως, ἐπάρσεως καί αὐτοβεβαιώσεως. Τότε ἡ συντριβή, τά δάκρυα, οἱ στεναγμοί καί γενικότερα ἡ γύμνωση τῆς ψυχῆς ἀπό τά προσωπεῖα θά ἔχει μεγαλύτερα καί οὐσιαστικότερα ἀποτελέσματα. Γιατί τὸ βαθύτερο πρόβλημα καί τό πλέον οὐσιαστικό εἶναι τό π ῶ ς εἰσέρχεσαι καί πόσο συχνά τό ἐπιχειρεῖς αὐτό. Ἐπειδὴ μέσα στὶς μέρες ποὺ ἔρχονται, εἶναι προτιμότερη ἡ εἴσοδος στὸ «ταμιεῖον» καὶ λιγότερο ὅπου ἀλλοῦ…
π. Κων. Ν. Καλλιανὸς
No comments:
Post a Comment