"Ἐλθόντες ἐπί τήν ἡλίου δύσιν..."

(Ἑσπερινά Βιώματα ποιμαντικῆς αὐτογνωσίας)

Τότε πού ἀρχίζει νά χαμηλώνει τό φῶς τῆς μέρας, τήν ἀπόβραδη ὥρα, τήν ὥρα τή νοσταλγική τοῦ Λυχνικοῦ ἤ τοῦ Ἑσπερινοῦ, κατά τήν ὥρα ἐκείνη, λοιπόν, τῆς ἱερᾶς ἀκολουθίας, ἐπαναλαμβάνεις τά ἴδια πάντοτε λόγια, ἐκεῖνες τίς λέξεις κλειδιά, πού ἀνήκουν στήν ἐπιλύχνιο εὐχαριστία, στό γνωστό «Φῶς ἰλαρόν...».  Κι εἶναι ἐκεῖνες οἱ λίγες λέξεις μέ τό ἐκρηκτικό, ὅσον ἀφορᾶ τή διαδρομή σου στήν πνευματική ζωή, περιεχόμενο: «Ἐλθόντες ἐπί τήν ἡλίου δύσιν...», πού ἁπλώνουν μέ τούς εὐλογημένους σου στοχασμούς, κάποιους ρυθμούς μιᾶς  νέας ἔκφρασης, ἡ ὁποία σημασιοδοτεῖ τόν ὑπόλοιπο χρόνο τῆς ζωῆς σου.

Εἶναι βέβαιο, πώς ἄν ψάξουμε μιά-μιά τίς λέξεις, τότε θ΄ ἀτενίσουμε ἕνα ὑπέρλογο καί θαυμαστό τοπίο θεολογικῆς σκέψης καί βιοτῆς. Μιά πυξίδα πού μᾶς καθοδηγεῖ πρός τήν ἐπαρκῆ κατανόηση τοῦ Μυστηρίου τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου, καθώς ἀνοίγουμε νέους δρόμους πρός τήν ἐμβίωση τῶν γεγονότων αὐτῶν. Δρόμους, πού περνοῦν μέσα ἀπό τήν ἀφορμή γιά παραίτηση, ἔστω γιά λίγο, ἀπό τά βιοτικά καί τά ἐφήμερα: τά συμβατικά καί ἀνυποψίαστα, ὅτι δηλαδή σιμά μας ὑπάρχει καί μᾶς σημαδεύει τό πικρό τό δόντι τοῦ θανάτου. Γιατί κάποτε θἄρθει ἡ στιγμή, ἡ ὥρα, ὅπου θά ποῦμε ἤ θά ψάλλουμε γιά στερνή φορά αὐτή τή φράση. Θά κλείσουμε ἥσυχα τό βιβλίο, θ᾿ ἀτενίσουμε τό δειλινό πού σύρθηκε μέ τό μελιχρό του τό φῶς  στούς τοίχους τοῦ ναοῦ, κι ὕστερα θά μαζέψουμε τά πράγματά μας, ὡσάν τούς μαθητές τῆς τελευταίας ἡμέρας στό σχολεῖο τους, καί δέν θά ἐπιστρέψουμε ξανά στόν ἴδιο χῶρο... Γιατί θά ἔχουμε ἔλθει πιά στή δική μας τή δύση καί θά πρέπει νά ἑτοιμαζόμαστε γιά τήν κοίμηση, πού ὅμως αὐτή τή φορά θἄχει ἔναν διαφορετικό Ὄρθρο, τήν Ἀκολουθία εἰς Κεκοιμημένους ἱερεῖς, ἱερομονάχους, Ἀρχιερεῖς... καί μιάν ὑπέρφωτη κάι ὑπέρλαμπρη Θεία Λειτουργία, ὅπου θά προΐσταται ὁ Μέγας Ἀρχιερεύς, θ᾿ ἀκολουθοῦν οἱ τάξεις τῶν Ἁγίων Του, θά ψάλλει ὁ Χορός τῶν Ἀγγέλων κι ἐμεῖς θά ψάχνουμε ποῦ νά κρύψουμε τίς ὅσες μας ἁμαρτίες... Τίς ὅσες μας ὑπερβολές, τίς ἀδικαιολόγητες ἀπουσίες, τά ἄγχη καί τά ὅσα ἐφάμαρτα καί ἀνήσυχα μᾶς τάιζε καθημερινά ὁ ναρκισσισμός μας καί ἡ διάθεσή μας γιά αὐτο-προβολή...

«Ἐλθόντες ἐπί τήν ἡλίου δύσιν...». Μάθημα μέγιστον αὐτές οἱ λέξεις, πού ἀσφαλῶς θά τίς λάμβανε ὑπόψη του καί ὁ Πλάτων, καθώς μᾶς δίδαξε, μέσω τοῦ Διδασκάλου του, τοῦ Σωκράτη, «τό μέγιστον μάθημα» (Βλ. τήν ὡραία ἀνάλυση τοῦ Ἰω. Ν. Θεοδωρακόπουλου, Μελέτη θανάτου, στό βιβλίο του, Εἰσαγωγή στόν Πλάτωνα, Ἀθήνα ⁵1970 , σελ. 267-310), τή «μελέτη τοῦ θανάτου». Μόνο πού οἱ ἱεροί Νηπτικοί Πατέρες (Φιλοκαλία ἱερῶν Νηπτικῶν,  ἐκδ. Ἀστήρ. τ. Α΄ σελ. 165, τ. Β΄ σελ. 286 κ.ἀ. Τά παραθέματα   βλ.  στό βιβλίο τοῦ π. Μιχαήλ Καρδαμάκη, Ὀρθόδοξη Πνευματικότητα, Ἀκρίτας, Ἀθήνα ²1993, σελ. 451-460, στό κεφ. "Μνήμη θανάτου". Βλ. καί Ἀρχιμ. Ζαχαρία (Ζαχάρου), Ἀναφορά στή θεολογία τοῦ Γέροντος Σωφρονίου, Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας 2000, σελ. 101 ἑξ.), ἴσως κατανοώντας τόν ἰσχυρό νοηματισμό πού προσφέρει ὁ Ὕμνος αὐτός, κατόρθωσαν νά ὑπερβοῦν μέ δοκιμασμένα κριτήρια τήν ἀτελῆ πλατωνική σκέψη καί νά τήν ἐμπεδώσουν, ἀλλά, παράλληλα, καί νά τή διδάξουν μέ κριτήρια καθαρά βιωματικά καί θεόσοφα σέ ὅσους ἐπιθυμοῦν νά πραγματεύονται καί νά διάγουν <τόν ὑπόλοιπον χρόνον τῆς ζωῆς> τους μέ εἰρήνη καί μετάνοια. Ἀγαθά θεοδωρούμενα, ἀλλ᾿ ἀπό μέρους τοῦ ἀνθρώπου ἀπωθούμενα, γιατί οἱ προτεραιότητές συμβαδίζουν, σχεδόν πάντοτε, μέ τό <ἴδιον θέλημα>. Γιατί ὁ λόγος τῶν Νηπτικῶν Πατέρων περί τῆς μνήμης τοὺ θανάτου, δέν εἶναι μόνο τρόπος βίωσης τοῦ μυστηρίου τοῦ θανάτου, ἀλλά ἀνανέωση τῶν κυττάρων τῆς ψυχῆς, καθώς πάνω τους ἔχει συσσωρευτεῖ ἡ στάχτη ἀπό τίς ἐκπυρώσεις καί τίς κολάσεις τῶν ἐφαμάρτων μας λογισμῶν καί πράξεων. 

.

«Ἐλθόντες ἐπί τήν ἡλίου δύσιν...». Ὅλα συγκλίνουν σέ μιά βαθύτερη κατανόηση περί τοῦ λόγου τῆς προσωπικῆς μας δύσεως, ἀποχωρήσεως, ἀλλά καί κλήσεως στό Μεγάλο Δεῖπνο (πρβλ. Λκ. 14, 16-24).

Τουλάχιστον ἐκεῖ ἄς μήν τό λησμονήσουμε, ὅπως συνέβη στούς κεκλημμένους τῆς Εὐαγγελικῆς περικοπῆς, νά παραβρεθοῦμε... Καί φυσικά μέ <ἔνδυμα γάμου> ( Μτθ. 22, 11-13), γιατί ἄν ὁλ᾿ αὐτά τά χρόνια δέν τό ἑτοιμάζουμε, μεριμνώντας, ὅπως ἡ Μάρθα <περί πολλά> (Λκ. 10, 42), τότε ἀσφαλῶς θά θεωρηθοῦμε, καί δίκαια μάλιστα, ὡς δοῦλοι πονηροί καί ὀκνηροί. Καί τό χειρότερο, θἄχουμε πεῖ χιλιάδες φορές τή φράση <ἐλθόντες ἐπί τήν ἡλίου δύσιν>, χωρίς οὔτε μιά φορά νά σηκώσουμε τό παραπέτασμα τῶν λέξεων, γιά νά συγκλονιστοῦμε ἀπό τήν κραυγή ἀγωνίας τοῦ θείου ὑμνογράφου, πού συμπυκνώνει στίς λίγες αὐτές λέξεις τό Μυστήριο τῆς Ζωῆς καί τοῦ Θανάτου.

Τό μόνο πού ἀφήνει σέ μᾶς, εἶναι ἡ ἐπιλογή.

π. Κων. Ν. Καλλιανός

Σ.Σ.: Τό ἄτεχνο αὐτό κείμενο πιστεύω ὅτι τό συμπληρώνει πλήρως τό θεολογικό σχόλιο τοῦ Ἀρχιμ. Βασιλείου, Ἡγουμένου τῆς Μονῆς τῶν Ἰβήρων, πού φέρει τόν τίτλο "Ἐπί τήν ἡλίου δύσιν...", βλ. τό βιβλίο του, Λειτουργικός τρόπος, Ι.Μ. Ἰβήρων 2000, σελ. 103-109.