8ο Διεθνές Συνέδριο Ορθοδόξου Θεολογίας

Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία το 8ο Διεθνές Συνέδριο Ορθοδόξου Θεολογίας, υπό την αιγίδα του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου, στη Θεσσαλονίκη.

Απο τις 21-25 Μαΐου δεκάδες θεολόγοι και κληρικοί συγκεντρώθηκαν στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης απο διάφορες θεολογικές (και όχι μόνο) σχολές του κόσμου για να συζητήσουν το θέμα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου και την Ορθόδοξη Θεολογία στο 21ο αιώνα. Το συνέδριο άρχισε το βράδυ της Δευτέρας 21 του μηνός με μια πλούσια μουσική εκδήλωση απο το σύλλογο ‘Ρωμανός ο Μελωδός’ στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Ροτόντα. Στη συνέχεια ο Σεβασμιώτατος Γέρων Αμερικής κ. Δημήτριος, εκπροσωπώντας τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, διάβασε το Πατριαρχικό μήνυμα πρός το Συνέδριο. Η ΑΘΠ, στο μήνυμά του, τόνισε ότι η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος ‘αποτελεί σημαντικόν κεφάλαιον της συνοδικής ιστορίας της Μίας, Αγίας Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας. Δέν υπήρξε μια εσωστρεφής σύναξις, αλλά ανέδειξε την ανοικτοσύνην της Ορθοδόξου Εκκλησίας πρός την ιστορίαν, την στοργήν αυτής πρός τον άνθρωπον και την ακατάλυτον επικαιρότητα του Ευαγγελίου της Αγάπης...’.

Σε αυτό το ανοικτό, οικουμενικό και Ευαγγελικό πνεύμα του Οικουμενικού μας Πατριάρχου το Συνέδριο συμπεριλάμβανε καρποφόρες, ενδιαφέρουσες ομιλίες και συζητήσεις, με βάση τα κείμενα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, και τις επιπτώσεις και τις πρακτικές υλοποιήσεις αυτών των κειμένων στην εκκλησιαστική ενοριακή ζωή κάθε χώρας και επαρχίας. Ταυτόχρονα οι ομιλητές και οι συμμετέχοντες επικεντρώθηκαν στην εγκυρότητα και κανονικότητα της συνοδικής διαδικασίας και στην μέθοδο της Συνόδου, στη σημασία της συναίνεσης και ομοφωνίας των Πανορθοδόξων συνελεύσεων και προετοιμασιών, αλλά και στους γεω-πολιτικούς λόγους απουσίας κάποιων Εκκλησιών απο τη Σύνοδο - αφού, όπως τόνισε ο Σεβ. Μητροπολίτης Προύσης κ. Ελπιδοφόρος, ακόμα και αν κάποιες εκκλησίες δεν συμφώνησαν με τα προτεινόμενα κείμενα ‘Ἡ διαφωνία ἐπὶ συγκεκριμένων θεμάτων στὴν συνοδικὴ διαδικασία ποτὲ στὴν παράδοση τῆς κατ᾽ Ἀνατολὰς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας δὲν ἀπετέλεσε κανονικὴ αἰτία ἀποχῆς ἀπὸ τὴν Σύνοδο, εἴτε Οἰκουμενικὴ εἴτε τοπική.’ Ο Σεβασμιώτατος, στην εμφατική και αποκαλυπτική ομιλία του, με τίτλο ‘Η επόμενη Αγία και Μεγάλη Σύνοδος: Θεματολογία - Προβληματισμοί’ αναφέρθηκε στους διάφορους συμβιβασμούς και στις υποχωρήσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου ειδικά απέναντι στις απαιτήσεις του Πατριαρχείου της Ρωσίας.

Τελικά όμως, και ευτυχώς, ἡ Σύνοδος πραγματοποιήθηκε, τόνισε ο Σεβασμιώτατος. ‘Παρ᾽ ὅλες τὶς ὑποχωρήσεις, παρ᾽ ὅλες τὶς πιεστικὲς συχνά παρεμβάσεις τῆς τελευταίας στιγμῆς, παρ᾽ ὅλες τῆς αἰφνιδιαστικὲς ἀπαιτήσεις.’ Ο Άγιος Προύσης μίλησε για την οικουμενικότητα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου αλλά και για τα επίκαιρα και σημαντικά θέματα τα οποία αναβλήθηκαν για την επόμενη Σύνοδο, όπως κάποια σύγχρονα βιοηθικά θέματα, το ζήτημα του κοινού ημερολογίου, και την πληρέστερη συμμετοχὴ τῶν λαϊκῶν στὴ λατρεία. Kαθ ' όλη τη διάρκεια της ομιλίας του και κατά τη διάρκεια των συζητήσεων, υπενθύμισε εμφατικά την αδιαίρετη σχέση μεταξύ της συνοδικότητας της Εκκλησίας και την επιφοίτηση ή παρουσία του Αγίου Πνεύματος - Η φωνή της Εκκλησίας εκφράζεται μέσα από τις αποφάσεις και μέσα απο το έργο της Συνόδου.

Το 8ο Διεθνές Συνέδριο Ορθοδόξου Θεολογίας έδειξε ότι μετά την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, η Ορθόδοξη Εκκλησία μπορεί να συνυπάρξει με μια πολυπολιτισμική πραγματικότητα. Το συνέδριο φανέρωσε την προσπάθεια της Συνόδου (ειδικά την προσπάθεια του Οικουμενικού Πατριαρχείου) να είναι  (σε ένα πιό πρακτικό επίπεδο) η Εκκλησία ένας φάρος της αλήθειας και της αγάπης του Θεού στο πλαίσιο της μεταβαλλόμενης πραγματικότητας. Δηλαδή να είναι η Εκκλησία το πραγματικό καταφύγιο, μια αληθινή αγκαλιά όλης της ανθρωπότητας, σε μια εποχή πλημμυρισμένη απο εγωκεντρισμό, αδικία, εκμετάλλευση, ιδεολογικές και πολιτικές διαιρέσεις και ηθικό σχετικισμό. Με μια ενωμένη, ισορροπημένη πατερική, ευαγγελική και Οικουμενική φωνή η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος (όπως συνοψίζεται απο τους ομιλητές και απο τις συζητήσεις του συνεδρίου) μέσα απο τα κείμενά της υπογράμμισε την ανάγκη για μία Πανορθόδοξη επικέντρωση στα σημερινά δεδομένα και στις σύγχρονες πραγματικότητες της οικογενειακής ζωής και της παιδείας, της λεγόμενης ‘Διασποράς’ και της παγκοσμιοποιήσης.

Ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Χριστουπόλεως κ. Μακάριος, στην ομιλία του ‘Περί της Διακοπής του Μνημοσύνου του Επισκόπου’ τόνισε με βάση των ιερών κανόνων της Εκκλησίας, την αντικανονική, ανυπάκοη στάση κάποιων (ελάχιστων) κληρικών, και τις ‘εκκλησιολογικές συνέπειες’ αυτών των ακραίων στάσεων. Το Πανορθόδοξο συνέδριο στη Θεσσαλονίκη ανέδειξε επίσης τις άλλες άκαρπες μορφές φανταμενταλισμού και εξτρεμισμού εντός της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ως αντίθετες και ασυμβίβαστες στάσεις απέναντι από την απαιτούμενη σημερινή διακονία της Εκκλησίας και τις κατάλληλες, ρεαλιστικές, συμπονετικές και ανοικτές ποιμαντικές προσεγγίσεις οι οποίες εκφράστηκαν με μέτρο και διάκριση στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο. Σε μια από τις πρωινές συνεδρίες συζητήθηκε το θέμα της οικουμενικής κίνησης, και ο ρόλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας σε αυτή, με εξέχουσα την παρέμβαση του Μητροπολίτου Τιργοβιστίου κ. Νήφωνος, ο οποίος εξέφρασε την άποψη ότι υπάρχει παρανόηση και λανθασμένη αντίληψη ότι η οικουμενική κίνηση είναι μια ιδεολογία ή ένα δόγμα - αλλά αντιθέτως είναι ένας ανοικτός διάλογος μεταξύ των Χριστιανών πάντα με το στόχο της ενώσεως, ουδέποτε υπονομεύοντας τα δόγματα της Μίας Εκκλησίας του Χριστού. Aφού είμαστε όντως η Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, τόνισε ο Σεβασμιώτατος, μπαίνουμε σε αυτούς τους χρήσιμους διαλόγους χωρίς κανένα φόβο αλλά με θετικότητα, υπευθυνότητα και ανεκτικότητα.

Στην ομιλία του, Ο Αρχιεπίσκοπος Tιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας (εκπροσωπούμενος από τον Επίσκοπο Βύλιδος κ. Άστυ) περιέγραψε τα ‘Δύο θεμελιώδη θέματα’ της Αγίας Συνόδου. ‘Πρώτον η διακήρυξη της μυστηριακής ενότητος της Ορθοδοξίας και η περαιτέρω εμβάθυνσή της, και δεύτερον η δυναμική μαρτυρία της Ορθοδοξίας στον σύγχρονο κόσμο.’ Ο 21ος αιώνας, υπογράμμισε ο Μακαριώτατος, ‘επιφυλάσσει ασφαλώς νέες συνθήκες, αλλά και νέες δυνατότητες για τη μεταφορά του χριστιανικού μηνύματος σε νέα περιβάλλοντα ανά την υφήλιο. Οι επόμενες γενεές θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τα αναφυόμενα προβλήματα και να αξιοποιήσουν δεόντως τις τεχνολογικές εξελίξεις. Θα χρειαστεί να δημιουργηθούν διορθόδοξες δομές Ορθοδόξου μαρτυρίας ανά την οικουμένη, και να καταρτισθούν ικανά εκκλησιαστικά στελέχη -με αγιοπνευματική διάκριση και τόλμη, συνδυάζοντας θεολογική σπουδή, ιεραποστολικό ζήλο και προσωπική αυταπάρνηση.’

Πρέπει να σημειωθεί ότι αν και δέν συμμετείχαν κάποιες Εκκλησίες στη Σύνοδο, θεολόγοι και επίσκοποι εντός αυτών των Εκκλησιών προβληματίστηκαν απο τα κείμενα της και συμμετείχαν και έλαβαν μέρος στο σημαντικό αυτό συνέδριο. Επίσης, εκπρόσωποι των Ρωμαιοκαθολικών, της Αγγλικανικής Κοινωνίας, και των Προτεσταντών μίλησαν και συμμετείχαν στο συνέδριο και εξέφρασαν το σεβασμό, τη θετικότητα και το ενδιφέρον τους προς τα κείμενα και αποτελέσματα της Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο εφημέριος της βασιλικής οικογένειας της Αγγλίας, και εκπρόσωπος της Αγγλικανικής Κοινωνίας, Canon Jamie Hawkey, μίλησε συγκεκριμένα για την ‘συνοδικότητα και διάκριση του πνεύματος της Εκκλησίας,’ με βάση τα σημερινά κοινά προβλήματα των Αγγλικανών και Ορθοδόξων Εκκλησιών.

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σηλυβρίας κ. Μάξιμος, συνέβαλε σε ένα μεγάλο βαθμό στο συνέδριο, αφού μοιράστηκε τις προσωπικές του εμπειρίες του απο την Σύνοδο, τονίζοντας την παγκόσμια αξία της, αλλά και το γεγονός ότι ήταν η πρώτη φορά που η ευχαριστιακή εκκλησιολογία χρησιμοποιήθηκε σε τόσο υψηλό συνοδικό επίπεδο, όπως και η ιδέα της ‘λειτουργίας μετά τη λειτουργία.’ Δηλαδή τις κοινωνικές και ιεραποστολικές κοινωνικές προεκτάσεις και συνέπειες της Ευχαριστιακής ζωής της Εκκλησίας.

Ο καθηγητής κ. Θεόδωρος Γιάγκου, ως λαϊκός θεολόγος ο οποίος έλαβε σημαντικό μέρος στις προσυνοδικές συνδιασκέψεις και στις εργασίες της συνόδου, ομίλησε για την προοπτική και την πραγματικότητά της ως ιστορικό και εκκλησιαστικό γεγονός, καθώς και ο Αρχιεπίσκοπος Τελμησού κ. Ιώβ περιέγραψε αυτήν την πιό πρόσφατη εμπειρία συνοδικότητας της Εκκλησίας. Πέραν από τα θετικά αποτελέσματα και προοπτικές μετά την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, το συνέδριο κατέστησε εμφανείς τις ιδιαιτερότητες (όπως περιέγραψε ο Σεβ. Γέρων Αμερικής) στις θεολογικές και ποιμαντικές προσεγγίσεις, απόψεις και θέσεις των θεολόγων που προέρχονται ή δρούν στην διασπορά με την εκκλησιολογία και θεολογία της καθ’ ημάς Ανατολής. Ειδικά για θέματα που αφορούν τις σύγχρονες μορφές οικογένειας, τις σχέσεις μας με τον μή-Ορθόδοξο χριστιανικό κόσμο, και άλλα κοινωνικά και ηθικά προβλήματα. Όπως επισήμανε ο Άγιος Αμερικής, στην τελική του ομιλία πρός το συνέδριο, η λεγόμενη διασπορά χρειάζεται ειδική και ιδιαίτερη διαχείριση και φροντίδα. Για παράδειγμα, η ενδιαφέρουσα ομιλία του Paul Meyendorff αναγνώρισε την ανάγκη για περαιτέρω συζήτηση (μετά την κυκλοφορία και την αποδοχή του κειμένου της Συνόδου για το μυστήριο του γάμου) σχετικά με ρεαλιστικές προσεγγίσεις των σημερινών οικογενειακών και ανθρωπολογικών καταστάσεων.

Εν κατακλείδι, ‘Πραγματοποιήθηκε η ευχή που διατύπωνε, στο επίσημο γράμμα του προς το 8ο Διεθνές Συνέδριο Ορθοδόξου Θεολογίας, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος για καλή επιτυχία’ όπως δήλωσε ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Δημήτριος. Το 8ο Διεθνές Συνέδριο Ορθοδόξου Θεολογίας, αφιερωμένο στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, ήταν όντως επιτυχημένο - με την έννοια ότι έδειξε μέσα απο τις ανοικτές συζητήσεις και ομιλίες, την οικουμενικότητά της Συνόδου, την αξία, σημασία και συνοδικότητά της, αλλά και το κρίσιμο αναγκαίο πνεύμα της μέσα σε μια εποχή όπου υπάρχει δίψα για την ενωμένη φωνή και διδασκαλία της Μίας Εκκλησίας, η οποία είναι προσβάσιμη σε όλους και για όλους σε όλη την οικουμένη.

Αλέξης Φλωρίδης

Θεολόγος (Edinburgh) - Μεταπτυχιακός Φοιτητής Α.Π.Θ.