Ανεξαρτησία της Κρήτης;

Το δημοσιευθέν άρθρο του κ. Γ. Μηλιού στα ΝΕΑ (2 Ιουλίου 2018, σελ. 11), περί της βραχύβιας Δημοκρατίας του Αγίου Τίτου στην Κρήτη (1363 - 1364) μας δίδει την ευκαιρία να διατυπώσουμε μιαν άλλη άποψη και να καταλήξουμε σε ένα διαφορετικό συμπέρασμα. Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος περιέγραψε αναλυτικά και με αντικειμενικότητα  τα γεγονότα  προ, κατά και μετά την ανακήρυξη της Δημοκρατίας του Αγίου Τίτου,  στη μελέτη του «Ιστορικά Σκηνογραφήματα» (Αθήνησιν, εκ του Τυπογραφείου Λαζ. Δ. Βιλαρά, 1860). Στη συγκεκριμένη μελέτη του και στις άλλες που έχει συγγράψει  ο ιδιοφυής ιστοριοδίφης αποδεικνύει  τη συνέχεια του Ελληνισμού στους ιστορικούς χρόνους, αντίθετα  από τα όσα υποστηρίζει ο κ. Μηλιός.    

Πιο συγκεκριμένα αντίθετα από τα γραφόμενα της αμερικανίδας ιστορικού Sally McKee, που παραθέτει ο κ Μηλιός,  οι Κρήτες ουδέποτε έπαυσαν να είναι Έλληνες. Στο Καταστατικό ψήφισμα της πολιτείας του Αγίου Τίτου τονίζεται: «Υπέροχος και κυρία της Γαληνοτάτης Κρητικής Δημοκρατίας θρησκεία αναγορεύεται εις το εξής η ιερωτάτη των ιθαγενών Γραικική». Όπως σημειώνει ο Ζαμπέλιος η ανωτέρα τάξη του γένους μας με την ενετοκρατία επηρεάσθηκε από τα έθιμα της Δύσης και αποδέχθηκε την επίπλαστη δημοκρατία των ιταλικών πόλεων, όπως την περιέγραψε ο Μακιαβέλι. Όμως, προσθέτει ο Ζαμπέλιος, «εις τους μυχούς της Ιταλομόρφου πολιτείας αυτής, πνεύμα Ελληνικόν, πνεύμα ανατολικόν και ορθόδοξον ενεφώλευεν».

Το επιχείρημα ότι οι Κρήτες δεν αισθάνονταν Έλληνες, επειδή δεν θέλησαν τότε την ένωση με την Κωνσταντινούπολη, αλλά μαζί με τους δυτικούς κατοίκους της Μεγαλονήσου προχώρησαν  σε μια ανεξάρτητη Δημοκρατία δεν στέκει, όταν εξετασθεί η τότε κατάσταση της Αυτοκρατορίας. Το κέντρο   εξουσίας της ουδεμία ενέπνεε εμπιστοσύνη. Ο Charles Diehl στην ιστορία του γράφει ότι ήταν μια περίοδος κατά την οποία «οι αντίπαλοι άνευ αιδούς τινός ουδέ εθνικού συναισθήματος, προσεκάλουν εις βοήθειαν αυτών πάντας τους εχθρούς της αυτοκρατορίας... παρέχοντας μάλιστα εις αυτούς προς τούτο γενναία χρηματικά ποσά και ευρείας εδαφικάς παραχωρήσεις...».    

      

Η ελληνική συνείδηση των Κρητών αποδεικνύεται από τις εξεγέρσεις  τους κατά των Ενετών και των Τούρκων, από το 1527 έως το 1866. Ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος στους «Κρητικούς γάμους», που έγραψε (Ίδρυμα Κώστα Ουράνη, Αθήνα, 1989) εμπνεύσθηκε από την επανάσταση του 1527, που είχε ως ηγέτη τον Γεώργιο Καντανολέο. Όταν η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα από τους Ενετούς λέγει ο Καντανολέος στους γιούς του: «Παιδιά μου!... Και αθρόον αν εξωντούτο το γένος των Καντανολέων, άρα δεν θα απομείνει εις τις Κρης, εις τις Γραικός; Τα κόκκαλά μας -εστέ βέβαιοι- θα αναδόσωσι ποτε πολλούς και επιτυχέστερους εκδικητάς. Θαρρούντες λοιπόν ας επανάλθωμεν παρά τους προγόνους μας, μεσίται υπέρ Ελλάδος προς τον σταυρωθέντα Χριστόν!».

Ο κ. Μηλιός για να υποστηρίξει τη θέση του, περί αμφισβήτησης της τρισχιλιετούς ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού, αναφέρεται σε απόψεις συγκεκριμένης ιδεολογίας διανοητών όπως του Βρετανού ιστορικού Eric Hobsbawm και του Νίκου Πουλαντζά. Και οι δύο απόψεις είναι γενικές, περί γενέσεως του έθνους η πρώτη και περί της εθνικής παράδοσης ενός εδάφους υλοποιημένης στο κράτος - έθνος η δεύτερη, και δεν έχουν καμία συνάφεια με τον Ελληνισμό και την ιστορία του.

Ως προς το απόσπασμα κειμένου του Ανωνύμου του Έλληνα, περί της Ελληνικής Νομαρχίας, που παραθέτει ο κ. Μηλιός, η επιλογή του δείχνει μονομέρεια. Ο συγγραφέας της έχει βεβαίως αποδεχθεί την άποψη του Γίββωνα για το Βυζάντιο και δεν είναι ο μόνος. Τον ακολούθησαν πλείστοι καθηγητές στην ελεύθερη Ελλάδα, μεταξύ των οποίων οι Ποτλής, Κουμανούδης και Σαρίπολος. Όμως δεν είναι Βολταίρος. Αντιθέτως είναι πατριώτης και ζητεί από τον κλήρο να μπει μπροστά στην απελευθέρωση της Πατρίδας: «Ναι, σεβάσμιοι πατέρες, μην απελπισθήτε δια την σωτηρίαν της Ελλάδος. Μην σας τρομάξη το μέσον. Ο καιρός ήγγικεν και η Ελλάς ζητεί από το ιερατείον  την αρχήν της ελευθερώσεώς της. Προετοιμάσατε τας ψυχάς των χριστιανών εις το να αναστηθώσι από τον βόρβορον της δουλείας, δια να δοξασθήτε και εν τη Ελλάδι και εν τω ουρανώ».

Στα χρήσιμα για τους Έλληνες συμπεράσματα από την ιστορία της  Δημοκρατίας του Αγίου Τίτου πρώτον  σημειώνω ότι μπορεί η εξουσία να διαφθαρεί και να ακολουθήσει ξένες προς την Παράδοση του Έθνους αντιλήψεις, μπορεί ο λαός  να σιωπά ή και ένα μέρος του να παρασύρεται για κάποιο διάστημα από αυτές, όμως στο τέλος ξαναβρίσκει τον δρόμο του. Και δεύτερον όταν η εξουσία γίνεται ανεπαρκής και προδίδει τις αρχές και τις αξίες του Έθνους, τότε  ο λαός την εγκαταλείπει.

Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου