Η Δύση και η Ορθόδοξη Ευρώπη - 2

 

Μέρος Β΄ - Σχέσεις Δύσης με  Ρωσία

Από το 1850 στον ψυχρό πόλεμο

 

Λίγα χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση, τη δεκαετία του 1850, άρχισαν οι διενέξεις μεταξύ Γάλλων και Ρώσων για τον καθορισμό του προσκυνηματικού καθεστώτος στους Αγίους Τόπους. Οι Γάλλοι ήσαν υπέρ των Λατίνων, οι Ρώσοι υπέρ του Ελληνορθοδόξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, με παράλληλη σκέψη κατακτήσεώς του... Από εκεί η διένεξη Γάλλων και Ρώσων επεκτάθηκε στον έλεγχο των στενών των Δαρδανελίων, της Κριμαίας και των παραδουναβίων ηγεμονιών και τελικά, το 1853, άρχισε η ένοπλη σύγκρουση μεταξύ της Ορθόδοξης Ρωσίας από τη μία και της μουσουλμανικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από την άλλη, την οποία, χάριν των συμφερόντων τους, υποστήριξαν οι χριστιανικές αυτοκρατορίες της Γαλλίας, της Αγγλίας και της Πρωσίας! Πρόκειται για τον  Κριμαϊκό πόλεμο, στον οποίο στο πλευρό των Ρώσων και υπέρ των δικαίων του Ελληνισμού και του Έλληνορθοδόξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων πολέμησαν και 1000 Έλληνες, αποτελέσαντες την «Ελληνική Λεγεώνα».
 
Ο Κριμαϊκός πόλεμος (1853-1856) τελείωσε με την κατάληψη της Ρωσικής Σεβαστουπόλεως από τους Αγγλογάλλους συμμάχους της Τουρκίας  και τη Συνθήκη των Παρισίων. Για τους Έλληνες το αποτέλεσμα του Κριμαϊκού πολέμου είχε εξαιρετικά δυσμενή κατάληξη. Η Τουρκία, για καθαρά συμφεροντολογικούς λόγους, έγινε δεκτή στην ευρωπαϊκή οικογένεια, η δε Αγγλία, μαζί με την Γαλλία και την Αυστρία, εγγυήθηκαν την ακεραιότητα  και την ανεξαρτησία του οθωμανικού κράτους και δεσμεύθηκαν κάθε επίθεση εναντίον της Τουρκίας να θεωρείται ως casus belli και εναντίον τους (Βλ. σχ. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 14^η Έκδοση, Παραπολιτικά, 2015, 30ός Τόμος, σελ. 145). 
 
Ο 19ος αιώνας είναι η αποικιοκρατική επέκταση των Δυτικών Ευρωπαϊκών χωρών και των ΗΠΑ σε όλη την Υφήλιο. Κυρίως μετά το 1870 η Αγγλία και η Γαλλία, αλλά και η Ισπανία, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, το Βέλγιο, η Ιταλία, η Γερμανία, κ.α. ρίχτηκαν σε έναν αγώνα κατακτήσεως των αδύνατων ηπείρων: Αφρικής, Ωκεανίας, Ασίας. Ο διαμοιρασμός της «μαύρης ηπείρου», που άρχισε το 1880, ολοκληρώθηκε το  1912, με το προτεκτοράτο της Γαλλίας, στο Μαρόκο (Βλ. «Ιστορία των Πολιτισμών, Τόμος Β΄ ΒΙΠΕΡ, Έκδ. «Πάπυρος», 1966, σελ. 129 κ.ε.). Αυτή η γεωπολιτική στάση και ο διαγκωνισμός μεταξύ των δυτικών χωρών για το ποια θα κατακτήσει περισσότερους ανήμπορους φτωχούς λαούς έφερε προστριβές και εν τέλει και μετά από εκατό χρόνια τοπικών συγκρούσεων, το 1914, ήταν μία από τις αιτίες του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Μετά από 25 χρόνια ακολούθησε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, κατά τον οποίο η διάδοχος της Πρωσίας Γερμανία επιχείρησε να υποδουλώσει όλη την Ευρώπη, και τη Ρωσία. Αποτέλεσμα τα  εκατομμύρια θύματα και το μοίρασμα της Ευρώπης σε σφαίρες επιρροής…
 
Το τυραννικό και ολοκληρωτικό καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης ήταν ιδεολογικά και γεωπολιτικά εχθρικό προς τις χώρες της Δύσης, και φυσικά θα έπρεπε να ήταν και της ναζιστικής Γερμανίας. Όμως το  Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότοφ περί μη επιθέσεως και  φιλίας μεταξύ ΕΣΣΔ και Χιτλερικής Γερμανίας τρόμαξε όλο τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά για λίγο. Ο Χίτλερ, στις 22 Ιουνίου 1941, έχοντας τη Δυτική, Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη υπό τον έλεγχό του, διέταξε την έναρξη της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα», της εισβολής δηλαδή στη Σοβιετική Ένωση και της υποδούλωσής της. Όταν το έμαθε ο Τσόρτσιλ η πρώτη του αντίδραση ήταν ένα χαμόγελο ικανοποίησης. Ο Χίτλερ είχε να πολεμήσει πλέον σε δύο μέτωπα (Giles Milton «Υπόθεση Στάλιν - Η απίθανη συμμαχία που κέρδισε τον πόλεμο», Εκδ. Μίνωας, 2024, σελ. 21). Σημειώνεται ότι πριν τέσσερις ημέρες η Αγγλία είχε δεχτεί αεροπορική επίθεση από τη ναζιστική αεροπορία...
 
Ο Στάλιν έμεινε εμβρόντητος με την είδηση της εισβολής, όπως και όλοι οι σοβιετικοί πολίτες. Ο Τσόρτσιλ στις 10 Αυγούστου του 1941 ταξίδεψε στη Μόσχα. Καθώς εισερχόταν στον σοβιετικό εναέριο χώρο σκέφθηκε ευλόγως: «Αναλογιζόμουν την αποστολή μου σε αυτό το σκυθρωπό, ζοφερό κράτος των Μπολσεβίκων, που είχα επιχειρήσει κάποτε να στραγγαλίσω εν τη γενέσει του... γιατί το είχα θεωρήσει θανάσιμο εχθρό της πολιτισμένης ελευθερίας. Τώρα προσπαθώ να το βάλω στον πόλεμο για να γλιτώσω από τη Βέρμαχτ» (Αυτ. σελ. 166). Ο Τσόρτσιλ κάλεσε τον Στάλιν να μιλήσουν ως φίλοι, ενώπιον του κοινού εχθρού και αυτός το δέχτηκε.
 
Στις 12 Ιανουαρίου 1943 έγινε  συνάντηση του Τσόρτσιλ με τον  Ρούσβελτ  στην Καζαμπλάνκα. Ο Στάλιν απουσίασε λόγω της χειμερινής αντεπίθεσης του Κόκκινου Στρατού κατά των χιτλερικών στρατευμάτων. Μεταξύ των αποφάσεών των δύο ηγετών ήταν η Γερμανία να παραδοθεί άνευ όρων και εντός του 1944 να γίνει η εισβολή στην κατεχόμενη Γαλλία. Η πρώτη διάσκεψη, με τη συμμετοχή και των τριών ηγετών, έγινε στην Τεχεράνη του Ιράν από τις 28 Νοεμβρίου έως την 1^η Δεκεμβρίου 1943 (Βλ. σχ. «Στάλιν» σελ. 239 κ.ε.). Στο τελικό κείμενο γράφτηκε, μεταξύ άλλων:
 
«-Εκφράζουμε την αποφασιστικότητά μας ότι τα έθνη μας πρέπει να συνεργαστούν τόσο στον πόλεμο, όσο και στην ειρήνη που θα επακολουθήσει.
 
-Η αλληλοκατανόηση την οποία επιτύχαμε εγγυάται ότι η νίκη θα είναι δική μας…
 
-Ήρθαμε εδώ με ελπίδα και αποφασιστικότητα. Αναχωρούμε από εδώ ως φίλοι στην πράξη, στο πνεύμα και στον σκοπό».
 
Εν όψει της άνευ όρων παράδοσης της Γερμανίας, που έγινε  την 8^η Μαΐου 1945, συναντήθηκαν στη Γιάλτα, από 4 έως 11 Φεβρουαρίου 1945, οι Ρούσβελτ, Τσόρτσιλ και Στάλιν. Σκοπός τους να σχεδιάσουν τη δομή του μεταπολεμικού κόσμου. Καταδικάστηκαν οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης να δεχθούν κομμουνιστικά καθεστώτα και γλύτωσε η Ελλάδα.
 
 Όταν τελείωσε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, με τα εκατομμύρια των θυμάτων, ο Τσόρτσιλ εκλήθη από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τρούμαν να μιλήσει στο Μιζούρι. Περικυκλωμένος από δημοσιογράφους και έχοντας βήμα που θα ακουγόταν σε όλο τον πλανήτη ο τέως Βρετανός πρωθυπουργός επιτέθηκε με σφοδρότητα στον προ ολίγου χρόνου εταίρο του Ιωσήφ Στάλιν, κατηγορώντας τον ότι «αποτελούσε βαρύτατη απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και σταθερότητα». («Στάλιν», σελ. 353). Η συνεργασία και  στην εξουδετέρωση  της χιτλερικής Γερμανίας, ως κοινού εχθρού, είναι παρελθόν. Η ανθρωπότητα εισήλθε στην εποχή του ψυχρού πολέμου. Παρά ταύτα ΗΠΑ και Βρετανία κάλεσαν την ΕΣΣΔ να συμμετάσχει στον δημιουργούμενο ΟΗΕ, με το δικαίωμα της αρνησικυρίας (veto).
 
Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου