Ο Lawrence Durrell...

...στη Νεμέα

Αφιερώνεται στη Νεμεάτισσα μητέρα μου Ελένη

Αναμφισβήτητα η Νεμέα είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό τοπωνύμιο για την ιστορία της Πελοποννήσου, αλλά και της Ελλάδας μας ολόκληρης. Η Νεμέα σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία ήταν κόρη του ποταμού Ασωπού, ενώ κατά μία άλλη εκδοχή ήταν κόρη του Δία και της Σέμελης, σύζυγος του βασιλιά Λυκούργου και μητέρα του Οφέλτη. Στην Αρχαία Νεμέα βρίσκονταν ο ναός του Δία, έργο του 4ου αι. π.Χ., από τον οποίο σήμερα σώζονται μόνο τα ερείπιά του. Πολύ κοντά στο ναό βρίσκεται και το στάδιο, όπου εκεί πραγματοποιούνταν στην κλασσική αρχαιότητα πανελλήνιοι αγώνες με την ονομασία «Νέμεα». Οι αγώνες αυτοί ξεκίνησαν επίσημα το 573 π.Χ. και γίνονταν κάθε δύο χρόνια, τον δεύτερο και τον τέταρτο χρόνο κάθε Ολυμπιάδας.

Για τους παραπάνω λόγους η Νεμέα, καθώς και το κοντινό Άργος, αλλά και οι Μυκήνες, τράβηξαν το ενδιαφέρον ενός σπουδαίου Αγγλο-Ιρλανδού συγγραφέα και ποιητή, του Lawrence Durrell (1912-1990). Ο Durrell γεννήθηκε στο Darjeeling της Ινδίας. Ήταν γιός του Βρετανού μηχανικού Lawrence Samuel Durrell και της Ιρλανδής Προτεστάντισσας Louisa (Dixie) Durrell. Αξίζει να σημειωθεί οτι και οι δύο γονείς του είχαν γεννηθεί και ανατραφεί στην Ινδία των Raj. Ο Durrell έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ταξιδεύοντας σε διάφορες χώρες και περιοχές, που τον συγκινούσαν και τον ενέπνεαν. Μεταξύ αυτών ήταν η Ινδία, η Αίγυπτος, η Γιουγκοσλαβία, η Κύπρος, η Νότια Γαλλία, και βέβαια η Ελλάδα μας, κυρίως δε η Κέρκυρα και η Ρόδος.

Το 1943 κυκλοφορεί, από τον σπουδαίο βρετανικό εκδοτικό οργανισμό Faber & Faber, η συλλογή του «Ιδιωτική Χώρα», η οποία θεωρήθηκε αμέσως ως βασικό και διακριτικό σημείο αναφοράς (landmark) του Durrell. Με το έργο του αυτό ο εξαίρετος δημιουργός μας καθιστά κοινωνούς δύο σημαντικών θεμάτων, τα οποία θα παραμείνουν πάντα στην κορυφή των ενδιαφερόντων του. Αυτά είναι :

1. Η ιδιαίτερη σημασία που απέδιδε στον «τόπο».
2. Η επιμονή του στον πρωταρχικό ρόλο του «ατομικού βιώματος» και της «προσωπικής εμπειρίας».

Ο τίτλος «Ιδιωτική Χώρα», σύμφωνα με κάποιους αναλυτές, παραπέμπει έμεσα στην προσωπική ιδέα του Durrell περί «Οικοσημολογικού Σύμπαντος» (“Heraldic Universe”), ένα συμβολικό βασίλειο (ή χώρα), που βρίσκεται έξω από το χρόνο, και όπου εκεί μετακινούνται και δημιουργούν διάφοροι ποιητές και καλλιτέχνες. Μια πραγματική (στην ουσία ουτοπική) «Ιδιωτική Χώρα» θάλεγε κανείς.

Στην συλλογή του αυτή συμπεριλαμβάνεται και το παρακάτω ποίημα, με τον τίτλο «Νεμέα» (η μετάφραση έγινε από τον ιστολόγο, με την σύμπραξη του σκηνοθέτη Γεωργίου Βούρου) :

ΝΕΜΕΑ

Ένα τραγούδι στη κοιλάδα της Νεμέας
τραγούδα χαμηλά, τραγούδα χαμηλά εδώ.

Τραγούδι για τις Αργίτισσες νύφες
που χτενίζουν τα ολόχρυσα μαλλιά τους
τραγούδα χαμηλά, τραγούδα χαμηλά εκεί.

Κάτω από την κυλιόμενη χτένα του γρασιδιού
το σπαθί σκουριάζει γρηγορώτερα απ’ το χρυσαφένιο πηδάλιο.

Ο Αγαμέμνονας σε κατάσταση θορυβώδους γαλήνης
μειδιά με νόημα απέναντι στους ενόρκους των σκελετών.
Ψύχραιμη υπό την σκέπη του νεφελώδους ουρανού
η βασίλισσα με τη λιονταρίσια ψυχή.

Μονάχα το τύμπανο να γιορτάζει μπορεί,
μονάχα το επίθετο επιζεί.

Ένα τραγούδι στη κοιλάδα της Νεμέας.
Τραγούδα χαμηλά εδώ, χαμηλά, χαμηλά.

Φωνή του βατράχου στ’ αδειανό πηγάδι,
βόμβος της φαλακρής μέλισσας πάνω στο παγωμένο καύκαλο.

Σώπα, σώπα, σώπα.

Η αίσθηση που έχω είναι πως το ποίημα αυτό έχει γραφεί κατά βάση φωνητικά, κι επίσης οπτικά, για τούτο είναι πολύ δύσκολο να αποδοθεί το νόημά του επακριβώς. Όπως και νάχει, είναι ιδιαίτερα κολακευτικό για εμάς τους Πελοποννησίους, να έχει ασχοληθεί ένας μεγάλος δημιουργός με την ιδιαίτερη πατρίδα μας. Πάντως η ποίηση είναι για να την απολαμβάνει κανείς, κι η γλώσσα της φαίνεται πως είναι παγκόσμια.