Καρβάλη και Καππαδοκία

Από τον Εύξεινο Πόντο ως τον ποταμό Ευφράτη, από το όρος Ταύρος κι ως τον ποταμό Άλυ απλώνεται η χώρα των αλογατάρηδων, των βραχωδών ερήμων και των υπόγειων οικισμών. Η Καππαδοκία πήρε το όνομά της από το Κατπατούκα, που στην αρχαία περσική γλώσσα σημαίνει «η χώρα των όμορφων αλόγων». Είναι μια από τις μεγαλύτερες περιοχές της ανατολικής Μικράς Ασίας. Σήμερα αποτελεί τούρκικη επαρχία περιλαμβάνουσα τέσσερεις διοικήσεις: την Καισάρεια, την Νίγδη, το Γκιοζγκάτ και το Κιρ-Σεχίρ.

Η ζωή στην Καππαδοκία δεν ήταν εύκολη, ήταν όμως η ζωή που ήξεραν, η ζωή που έμαθαν από γενιές πριν να ζούνε. Εκεί στα βάθη της Μικράς Ασίας δημιούργησαν τις οικογένειές τους με στήριγμα τους μόνο την πίστη τους και την εθνική τους υπόσταση. Έφτιαχναν τις κατοικίες τους μέσα στη γη για να αμυνθούν. Η τιμή, η περιουσία, και η ζωή τους βρισκόταν στη διάθεση κάθε λογής επιδρομέων. Στις αρχές του 19ου αιώνα αρχίζουν να κτίζουν τα σπίτια τους στην επιφάνεια, μικρά, απλά και φτωχικά από πέτρα. Οι ασχολίες τους ήταν η γεωργία, το εμπόριο και οι τέχνες. Ο πυρήνας της κοινωνίας της Καππαδοκίας, η οικογένεια, ήταν συγκροτημένος πατριαρχικά. Αρχηγός ήταν ο πατέρας.

Έτσι ακριβώς λειτουργούσε η δομή της κοινωνίας στη Καππαδοκία μέχρι περίπου το 1924, όπου φτάνει η ώρα της ανταλλαγής των πληθυσμών. Το νέο ήρθε και δημιούργησε έντονα συναισθήματα στους κατοίκους της Καππαδοκίας. Από όλα τα στόματα άκουγες τις ίδιες ανησυχίες… «Πού θα αφήσουμε τα σπίτια μας;», «οι εκκλησίες μας, τι θα απογίνουν;»…

Έφτιαξαν τα δισάκια τους, πήραν τα ιερά σκεύη και τα εικονίσματα από τις εκκλησίες τους και τα φόρτωσαν στα κάρα και κίνησαν για ένα ταξίδι με προορισμό το άγνωστο… Πόνος και ταλαιπωρία… Άντρες, γυναίκες και παιδιά στο μακρύ δρόμο της προσφυγιάς…

Ξεκληρίστηκαν ολόκληρες οικογένειες από τις επιδημίες… Όσο κι αν ψάξανε να βρούνε μέρος να καθίσουν όλοι μαζί όπως ήταν στα χωριά τους στην Καππαδοκία δεν βρέθηκε. Έτσι οι οικογένειες χωρίστηκαν, σκορπίστηκαν, διαλύθηκαν… Με τον καιρό δημιουργήθηκαν, έφτιαξαν περιουσίες, απόκτησαν τα δικά τους σπίτια και χωράφια, μα δεν ξέχασαν ούτε στιγμή την καταγωγή τους και τα χωριά τους εκεί στα βάθη της Ανατολίας, στην Καππαδοκία. Ούτε όταν μάζευαν τα λίγα υπάρχοντά τους, ούτε όταν τους φόρτωσαν στα βαπόρια, ούτε κι όταν οι ντόπιοι στην Ελλάδα γυρνούσαν την πλάτη.

Η Καρβάλη ήταν κωμόπολη της μικρασιατικής Τουρκίας με αρχική ονομασία Ναζιανζό, μετέπειτα «Γέλβερι» και ήδη Γκιουζέλγιουρτ (Guzel Yurt = όμορφο χωριό) και κατοικούμενη μέχρι το 1924 από 2.000 περίπου τουρκόφωνους Έλληνες. Η οικονομία της βασιζόταν στη βιοτεχνία και στο μικρεμπόριο. Εντός της πόλης σώζεται τρωγλοδυτικός συνοικισμός με μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Διατηρείται μέχρι σήμερα σημαντικός αριθμός λαξευτών οικιών, παρεκκλησίων, ναών και υπογείων λαβυρινθοειδών στοών μεγάλου μήκους. Διατηρείται σε αρίστη κατάσταση ο Ι. Ναός του Αγίου Γρηγορίου (Aziz Gregorius, Kilise Camii = Άγιος Γρηγόριος, εκκλησία τζαμί Ologos = Θεολόγος) που χρησιμοποιείται ως τζαμί. Ο άμβωνας είναι αναλλοίωτος.

Μετά την ανταλλαγή, οι Έλληνες της περιοχής ίδρυσαν στην Ελλάδα την Νέα Καρβάλη κοντά στην Καβάλα (με τους διεθνώς φημισμένους κουραμπιέδες της). Εκεί φυλάσσεται και το λείψανο του γεννημένου στην Καρβάλη Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ενός των πατέρων της Ανατολικής Εκκλησίας, τέκνου και αυτού της αγιοτόκου Καππαδοκίας.

Σημείωμα: Το παραπάνω κείμενο και οι φωτογραφίες που το συνοδεύουν είναι των Θανάση Ζεύκη και Νίκου Μωραϊτάκη. Σύμφωνα με τη σύσταση που μου έκανε η αγαπητή φίλη Κριτικός Τέχνης και Λογοτέχνιδα Νατάσα Κεσμέτη ο πρώτος ήταν Καπετάνιος και ο δεύτερος Δικηγόρος. Τα ενδιαφέροντα και των δυο πάμπολλα. Έχουν ιδρύσει τον Πολιτιστικό Σύλλογο Φιλύρα στον Υμηττό (Αθήνα). Στην Φιλύρα έχουν δημιουργήσει εκτός των άλλων δυο χορωδίες ήδη με πολλές επιτυχημένες εμφανίσεις, η μια εκ των οποίων βυζαντινού μέλους.