Η Ελληνική Παρέα [Β΄]

Αφιέρωμα στο μυστήριο του θανάτου

Η Ελληνική Παρέα μας συναντήθηκε την περασμένη Κυριακή το βράδυ και συζήτησε το σπουδαίο θέμα του μυστηρίου του θανάτου. Αφορμή για να τεθεί το εν λόγω θέμα στη συζήτηση της Παρέας ήταν η αναχώρηση από τη σκηνή του βίου τούτου ενός νέου σε ηλικία (μόλις 42 ετών) μέλους της Παρέας μας, του μακ. Παναγιώτου Μπουτιέρου. Για το λόγο αυτό, πριν από την έναρξη της συζήτησης, τελέσθηκε Ιερό Μνημόσυνο στον Ι.Ν. Αγ. Παντελεήμονος και Αγ. Παρασκευής ΒΔ Λονδίνου, υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του μακαριστού αδελφού μας Παναγιώτου.

Ωραίες εισηγήσεις μας έκαναν ο Αρχιμ. Χρυσόστομος Τύμπας, ο Πρωτοπρ. Βασίλειος Παπαθανασίου και ο Πρεσβ. Σάββας Βασιλειάδης. Συμμετείχαν 24 άτομα. Τη φιλοξενία επιμελήθηκε η Πρεσβυτέρα Βιργινία Σαλαπάτα.

Αναλυτικότερα, ο π. Χρυσόστομος (Ιατρός - Δρ. Ψυχανάλυσης) ανέφερε -μεταξύ άλλων- και τα εξής:

Η στάση του ανθρώπου απέναντι στον θάνατο καθορίζεται κυρίως από την αδυναμία της ανθρώπινης φύσης να υπερβεί τα όρια της. Η αρχαία ελληνική σκέψη προσέγγισε το θέμα του θανάτου με περισσή έμπνευση και δύναμη, καθώς προείδε, αν και δεν γεύθηκε, τη μεταφυσική προοπτική του άνθρώπου. Όμως η μεταφυσική των αρχαίων Ελλήνων παραμένει στα όρια της ανθρώπινης φύσης. Ήταν η έλευση της χάρης και της αλήθειας του Ιησού Χριστού που χάρισε στην ανθρώπινη φύση την δυνατότητα να υπερβεί τα όριά της. Η χριστιανική ανθρωπολογία, όπως ορίστηκε από τον Απ. Παύλο και συνεχίσθηκε με τον Γρηγόριο Θεολόγο και Μάξιμο τον Ομολογητή, καθορίζει τον άνθρωπο ως ενότητα φθαρτού σώματος και άφθαρτης ψυχής, νοερού και υλικού κόσμου, που ενώ ζει και δραστηριοποιείται στην εδώ ζωή, εν δυνάμει κινείται προς την μόνιμη Βασιλεία του Θεού, την άφθαρτη και αιώνια κατάσταση, στην οποία εισέρχεται δια του τιμήματος του θανάτου. Ο θάνατος, που εισήλθε στον κόσμο ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης επιλογής, γίνεται δια του θανάτου του Χριστού το μέσον, το «φάρμακο» της αθανασίας. Το σώμα, αν και διαλυμένο στα εξ ων συνετέθη, διατηρεί την ενότητά του με την χωρισθείσα ψυχή, η οποία και αυτή διατηρεί τη μνήμη των σωματικών στοιχείων, καθώς η ενότητα ψυχής και σώματος είναι υποστατική, μοναδική καὶ διαχρονική, όπως αναλύει ο Μάξιμος Ομολογητής. Εν τέλει ο θάνατος είναι ένα στάδιο της ανθρώπινης ζωής, δια του οποίου εισέρχεται από το είναι στο αεί ευ είναι, στην ατελεύτητη Βασιλεία του Θεού.

Ο ρωσομαθής π. Βασίλειος παρουσίασε ένα όχι πολύ γνωστό, ειδικά στο ελληνόφωνο κοινό, κείμενο του Τολστόϊ, με τον τίτλο "Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς", στο οποίο ο έγκριτος συγγραφέας παρουσιάζει τον πρωταγωνιστή του να ζει τις τελευταίες ώρες της επίγειας ζωής του πριν τον θάνατο. Στο κείμενο αυτό παρουσιάζονται αναλυτικά τα έντονα συναισθήματα του μελλοθανάτου.

Ο π. Σάββας παρουσίασε τη θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας για τα Ιερά Μνημόσυνα και παρέθεσε διάφορα πολύ ενδιαφέροντα αρχαιοελληνικά γνωμικά περί θανάτου. Μεταξύ άλλων ανέφερε και τα εξής:

Κάθε κύτταρο, κάθε συστατικό στοιχείο του ανθρωπίνου οργανισμού, κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, φέρει την ταυτότητα του ατόμου ακόμα και μετά το διαχωρισμό ή αλλιώς απο-σύνθεση. Οι άρρηκτοι δεσμοί που εμφυσήθηκαν ως πνοή ζωής από τον Δημιουργό, παύουν για κάποιον άγνωστο λόγο, σε άγνωστο χρόνο, να υφίστανται και ο άνθρωπος διαλύεται στα εξ ων συνετέθη. Τότε λαμβάνει χώρα και ο διαχωρισμός σώματος και ψυχής και η ψυχή τίθεται στην άχρονο αναμονή για την Δευτέρα Παρουσία και την τελική κρίση. Η ανα-σύνθεση του ανθρώπου αποτελεί την δια της ψυχής συγκέντρωση και σύνδεση όλων των στοιχείων που διασκορπιστήκαν κατά την αποσύνθεση σε μία νέα, αλλαγμένη μορφή, την πνευματική μορφή του ανθρώπου που διατηρεί την ίδια ταυτότητα. Κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, τις τελευταίες στιγμές πριν τον θάνατο, την ύστατη στιγμή, ο εχθρός της σωτηρίας μας, βομβαρδίζει τον άνθρωπο με πονηρούς λογισμούς. Η απελπισία είναι ο πιο συνήθης πειρασμός αλλά και η κενοδοξία. Γι αυτό, πρέπει κάθε άνθρωπος να ευχαριστεί τον Θεό, το βράδυ αλλά και το ξημέρωμα, για κάθε ημέρα και λεπτό που έζησε κατά χάρη του Θεού, αλλά και να τον παρακαλά για τα επόμενα. Διότι τίποτα και ποτέ δεν είναι δεδομένο ή αυτονόητο. Όμως και ο ίδιος ο Θάνατος δεν αποτελεί το τέλος της ζωής αλλά την αρχή της αιωνίου ζωής. Είναι η οδός προς την αιωνιότητα, αποτελεί δηλαδή μια αλλαγή και όχι λήξη του ανθρώπου.

Ο κ. Νίκος Σκηνίτης, υπεύθυνος των Κοιμητηρίων του Καθεδρικού Ναού της Αγίας Σοφίας κεντρικού Λονδίνου, παρουσίασε ιστορικά στοιχεία σχετικά με το Ελληνικό Κοιμητήριο του Norwood ΝΑ Λονδίνου. Εκεί ως γνωστόν είναι ενταφιασμένοι αρκετοί Μεγάλοι Ευεργέτες του Γένους μας και διασώζωνται δεκάδες επιτάφια καλλιτεχνήματα, τα οποία αναγνωρίζονται ως διατηρητέα μνημεία της Αγγλικής Εθνικής Κληρονομιάς.

Ο Άρχοντας του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου, Νομικός και Λαογράφος κ. Κώστας Καββάδας, παρουσίασε περιληπτικά τη λαογραφία του θανάτου, αναφερόμενος στη δημοτική ποίηση και στα μοιρολόγια. Η Ψυχολόγος κα. Ευγενία Προκοπίου διηγήθηκε με ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο μια ιστορία από το Γεροντικό, όπου καταδεικνύεται μέσα από την Ιερή μας Παράδοση η επικοινωνία μεταξύ μελών της στρατευομένης και της θριαμβεύουσας Εκκλησίας.

Πολλά άλλα μέλη της Παρέας συμμετείχαν με τις απόψεις, τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους από διάφορες επιστήμες και τέχνες, στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση γύρω από το δυσκολοδιάβατο και δυσερμήνευτο ζήτημα του θανάτου, που απασχολεί τον άνθρωπο από την αρχή της πεπτωκυΐας ύπαρξης και ιστορίας του μέχρι σήμερα και θα συνεχίσει να τον απασχολεί μέχρι το τέλος των αιώνων.