Τζαμί Τσισδαράκη στο Μοναστηράκι

Έχω γεννηθεί και έχω ζήσει τα περισσότερα χρόνια της ζωής μου στην Αθήνα, από την πλατεία στο Μοναστηράκι περνώ πάρα πολύ συχνά. Παρόλα αυτά σήμερα για πρώτη φορά επισκέφτηκα το Τζαμί Τσισδαράκη. Νιώθω λίγο ντροπή με την ομολογία αυτή, γιατί κάθε φορά που βρίσκομαι στο εξωτερικό επισκέπτομαι όσο πιο πολλά μουσεία μπορώ, ενώ όταν είμαι στην Αθήνα δεν επιδεικνύω την ίδια προθυμία. Σήμερα στα μέσα  του Ιανουαρίου, ήταν μια όμορφη, ηλιόλουστη ημέρα στην Αθήνα, τα βήματά μου με έφεραν στο Μοναστηράκι  και αποφάσισα να επισκεπτώ το κτήριο που έβλεπα τόσα χρόνια.

Το Τζαμί Τσισδαράκη πήρε το όνομά του από τον ιδρυτή του, τον βοεβόδα Αθηνών Τσισδαράκη, ο οποίος το έχτισε το 1759. Είναι γνωστό επίσης ως Τζαμί του Κάτω Σιντριβανιού από το σιντριβάνι που βρισκόταν μπροστά του, Τζαμί της Κάτω Αγοράς επειδή βρισκόταν στην περιοχή του παζαριού και Τζαμί της πλατείας Μοναστηρακίου. Σύμφωνα με τον θρύλο αποτέφρωσαν έναν κίονα του Ολύμπειου προκειμένου να πάρουν τον ασβέστη για το χτίσιμο του τζαμιού.

Μετά την πτώση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ο μιναρές του τζαμιού καταστράφηκε και όλα τα κτήρια περιήλθαν στην κυριότητα του νέου ελληνικού κράτους. Το εν λόγω κτήριο δόθηκε στον ελληνικό στρατό και από το 1843 χρησιμοποιήθηκε ως φυλάκιο, στρατώνας, φυλακή και αποθήκη. Το 1915 ο αρχιτέκτονας και αρχαιολόγος Αναστάσιος Ορλάνδος αναστύλωσε το κτήριο στην αρχική του μορφή. Από το 1918 έως και το 1973 στεγάστηκε εκεί το Μουσείο Ελληνικών Χειροτεχνημάτων. Το 1959 μετονομάστηκε ως Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης. Το 1973 το Μουσείο μεταφέρθηκε σε άλλο κτήριο και από το 1975 και έπειτα το τζαμί χρησιμοποιήθηκε ως παράρτημα του Μουσείου Ελληνικής  Λαϊκής Τέχνης και φιλοξένησε την έκθεση νεοελληνικής κεραμικής. Ο καταστροφικός σεισμός του 1981 προξένησε σοβαρότατες ζημιές και το κτήριο έμεινε κλειστό επί δέκα χρόνια.

Η έκθεση κεραμικής που μπορεί να δει σήμερα ο επισκέπτης στο Μουσείο βασίζεται στην συλλογή του Βασίλη Κυριαζόπουλου, ο οποίος δώρισε την συλλογή του στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης το 1974. Ο Βασίλης Κυριαζόπουλος ήταν καθηγητής μετεωρολόγος και μεγάλος ερευνητής και συλλέκτης του νεοελληνικού λαϊκού πολιτισμού. 

Η έκθεση χωρίζεται σε δύο μέρη: στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο. Στο ισόγειο εκτίθενται καλλιτεχνικά έργα διακόσμησης ομαδοποιημένα με βάση τον καλλιτέχνη. Στον πρώτο όροφο εκτίθενται χρηστικά κεραμικά ομαδοποιημένα με βάση τον τόπο πρόελευσής τους. Όλα τα κεραμικά που βρίσκονται στο Μουσείο χρονολογούνται από τις αρχές του 20ου αιώνα έως και την δεκαετία του 1970.

Στο ισόγειο μπορεί κανείς να δει τα έργα των μικρασιατικής καταγωγής καλλιτεχνών  Μηνά Αβραμίδη (1877-1954), Μακάριου Βαρδαξή (1885-1950) και του Δημήτρη Μυγδαληνού (τέλη 19ου αιώνα - μέσα 20ου αιώνα κατά εκτίμηση). Όλοι τους έφεραν στην Ελλάδα τις τεχνικές και τα διακοσμητικά μοτίβα που έμαθαν στις ιδιαίτερες πατρίδες τους. Επίσης υπάρχουν έργα του Νίκου Θεοδώρου (1923-2005) από την Σίφνο, ο οποίος χρησιμοποιούσε στα έργα του την βυζαντινή τεχνοτροπία και του Νικόλα Γιασιράνη (1901-1973) από την Ρόδο, που έφτιαχνε πήλινα ειδώλια με ανθρώπινες μορφές.

Στον πρώτο όροφο γίνεται φανερή η σημαντική επίδραση του πηλού στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων έως και την δεκαετία του 1960 (όταν αυτός αντικαταστάθηκε πλέον με άλλα υλικά όπως το πλαστικό ή το αλουμίνιο). Υπάρχουν αντικείμενα από πηλό όπως κανάτια, στάμνες, πιάτα, κιούπια, τουμπελέκια, καμινάδες, φουφούδες, ακροκέραμα, ειδικά σκεύη για την μελισσοκομία κ.λπ. Τα εκθέματα προέρχονται από όλα τα μέρη της Ελλάδας: Δωδεκάνησα, Ιόνιο, Αίγινα, Μακεδονία, Κυκλάδες. Επίσης υπάρχουν έργα από την Κύπρο και από το Τσανάκ-Καλέ του Ελλησπόντου.

Το Μουσείο είναι ανοιχτό καθημερινά εκτός Τρίτης από τις εννέα το πρωί έως και τις τρεις το μεσημέρι και η είσοδος κοστίζει δύο ευρώ. Δίπλα ακριβώς βρίσκεται η Βιβλιοθήκη του Αδριανού και πιο πέρα η Αρχαία Αγορά και τόσα άλλα μνημεία. Ο φιλόξενος πεζόδρομος της οδού Αδριανού μας υποδέχεται με τις όμορφες καφετέριες και τις παραδοσιακές ταβέρνες. Και ο ήλιος λάμπει στο Μοναστηράκι, στο κέντρο της Αθήνας.

Εύη Ρούτουλα