Ο Πατρο-Κοσμάς & η Παιδεία

Η Αγία Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία μας τιμά σήμερα την ιερή μνήμη ενός ακάματου εργάτη της και πνευματικού ποδηγέτη του θεοφιλούς Γένους μας. Στο Συναξάρι της ημέρας διαβάζουμε: «Τη ΚΔ΄ του αυτού μηνός, μνήμη του Αγίου ενδόξου Ιερομάρτυρος Κοσμά του Ισαποστόλου, αθλήσαντος δι’ αγχόνης κατά το έτος 1779». Στη συνέχεια διαβάζουμε και τους παρακάτω στίχους, γεμάτους ποιητικό ύφος και λυρική γλαφυρότητα: «Κόσμος των πιστών Κοσμάς ο θείος ώφθη, Αποστόλων ίχνεσι στερρώς βαδίσας».

Ο Ισαπόστολος και Μέγας Διδάχος του Γένους μας Άγιος Κοσμάς γεννήθηκε το 1714 στο Μεγάλο Δέντρο της Αιτωλοακαρνανίας. Οι γονείς του ήταν ευλαβείς χριστιανοί και τον ανέθρεψαν με προσοχή και φόβο Θεού. Είκοσι χρονών μετέβη στο Άγιον Όρος για σπουδές. Εκεί εκάρη μοναχός και χειροτονήθηκε Ιερέας του Υψίστου. Η μεγάλη του επιθυμία όμως ήταν να βοηθήσει έμπρακτα και με τις όποιες δυνάμεις και ταλέντα του είχε προσφέρει ο Άγιος Θεός, στην κατήχηση, στην εκπαίδευση και τελικά στην απελευθέρωση του υπόδουλου τότε Ελληνισμού. Με την άδεια και ευλογία των εκκλησιαστικών αρχών της εποχής εκείνης, επισκέφθηκε πολλά μέρη της σκλαβωμένης Ελλάδας μας και δίδαξε στους «ραγιάδες» το λόγο του Θεού. Το πολλαπλό και ποικίλο έργο του αυτό, το οποίο είχε θρησκευτική και εθνική διάσταση, και αποσκοπούσε στην αφύπνιση των υπόδουλων Ελλήνων, έλαβε μεγάλη έκταση. Αυτό, όπως ήταν φυσικό, δυσαρέστησε πολλούς και διάφορους από την διοικητικά και οικονομικά άρχουσα τάξη της εποχής εκείνης. Το αποτέλεσμα ήταν να απαγχονισθεί ο Άγιος Κοσμάς, και να εισέλθει έτσι στη χορεία των Εθνομαρτύρων της Φυλής μας και των Ιερομαρτύρων Αγίων της Εκκλησίας μας.

Ένας από τους τομείς όπου ο Πατροκοσμάς, όπως είναι ευρύτερα γνωστός, αφιέρωσε πολλούς κόπους και μεγάλο μέρος του κηρύγματος και της δραστηριότητάς του ήταν η Παιδεία. Μεγάλος εραστής της εκπαίδευσης και των σχολείων, αναλώθηκε στις προσπάθειες για ίδρυση εκπαιδευτηρίων όπου τα ελληνόπουλα θα διδάσκονταν τα «γράμματα, σπουδάγματα, του Θεού τα πράγματα»! Γιατί ο Μέγας αυτός Διδάχος ήθελε, οραματιζόταν και πρότεινε πάντα μια Παιδεία εν Χριστώ, δηλαδή μια Παιδεία που θα εμπνέεται από το Ιερό Ευαγγέλιο κι από την προσευχή και το λιβάνι της Εκκλησίας μας. Μια Παιδεία που θα φωτίζει τον λαό και θα τον ωθεί προς τον κύριο σκοπό του ανθρώπου, που είναι το «καθ’ ομοίωσιν» και η θέωση.

Αξίζει φυσικά να μελετήσουμε τι έλεγε συγκεκριμένα ο ίδιος ο Άγιος Κοσμάς για το υπέρτατο αυτό αγαθό της Παιδείας:

«Έχετε σχολείο εδώ στη χώρα σας να διαβάζουν τα παιδιά; -Δεν έχουμε άγιε του Θεού. -Να μαζευτείτε όλοι να κάνετε ένα καλό σχολείο, να βάλετε και επιτρόπους να το κυβερνούν, να βάνουν δάσκαλο να μαθαίνουν όλα τα παιδιά γράμματα, πλούσια κι φτωχά. Να σπουδάζετε τα παιδιά σας, να μαθαίνουν ελληνικά, γιατί και η Εκκλησία μας είναι στην ελληνική. Καλύτερα, αδελφέ μου, να έχεις ελληνικό σχολείο στη χώρα σου, παρά να έχεις βρύσες και ποτάμια. Το σχολείο φωτίζει τους ανθρώπους».

Κι αυτά είναι οπωσδήποτε ζητήματα που απασχολούν κι ενδιαφέρουν ιδιαίτερα και την Ομογένειά μας, η οποία δραστηριοποιείται με μεγάλη αφοσίωση στον τομέα της Παιδείας. Εν πολλοίς δε ακολουθεί τις προτάσεις και τις συμβουλές του Πατροκοσμά, ο οποίος παραμένει πάντα ένας από τους Διδασκάλους του Γένους και τους Προστάτες της Ελληνικής και Χριστιανικής Παιδείας.

Πρωτοπρ. Αναστάσιος Δ. Σαλαπάτας