Πύλος

...το βασίλειο του Νέστορος που διεκδίκησαν Φράγκοι, Βενετοί και Τούρκοι

Μόλις χθες επέστρεψα από ένα ονειρικό ταξίδι στην Μεσσηνία. Είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ την Φοινικούντα, την Πύλο, την Μεθώνη και τις όμορφες παραλίες της Γιάλοβας, του Ρωμανού και της φημισμένης Βοϊδοκοιλιάς. Η περιοχή αυτή της Πελοποννήσου έχει μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον, καθώς υπάρχουν ίχνη ζωής από την νεολιθική περίοδο: περίπου το 5.000 π.Χ., ίσως το καλύτερα διατηρημένο μινωικό παλάτι: αυτό του βασιλέα Νηλέα και του βασιλέα Νέστορα, ο μινωικός τάφος του Θρασυμήδη- γιου του Νέστορα και παλαιοχριστιανικές εκκλησίες της ρωμαιοκρατίας. Η Πύλος και ο κόλπος του Ναβαρίνου αποτέλεσαν την θεατρική σκηνή μιας από τις κρισιμότερες στιγμές του ελληνικού αγώνα για την απελευθέρωση από την τουρκοκρατία: την περίφημη ναυμαχία του Ναβαρίνου όταν οι ενωμένες δυνάμεις της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας αντιμετώπισαν τον Τουρκο-Αιγυπτιακό στρατό. Ίσως ακούγεται ειρωνικό το γεγονός ότι μόλις το 1815 οι χώρες αυτές είχαν προσχωρήσει στην Ιερή Συμμαχία του Μέτερνιχ σύμφωνα με την οποία έπρεπε να πατάξουν κάθε φιλελεύθερη προσπάθεια των λαών και δώδεκα χρόνια μετά ήρθαν να βοηθήσουν τον ελληνικό αγώνα. Παράλληλα είναι ένα τρανό παράδειγμα της αλλαγής των συνθηκών, των συμφερόντων και ακολούθως της ανάλογης πολιτικής γραμμής. Σήμερα η κεντρική πλατεία της Πύλου ονομάζεται Πλατεία των Τριών Ναυαρχών και είναι αφιερωμένη στους τρεις ναυάρχους που έλαβαν μέρος στην σημαντική στιγμή της Ελλάδας: του Βρετανού λόρδου Κόδριγκτων, του Ολλανδικής καταγωγής Ρώσου Χέυδεν και του Γάλλου Δεριγνύ. Στην Πύλο επίσης βρίσκεται το σπίτι του Ολυμπιονίκη Κωνσταντίνου Τσικλητήρα, το οποίο χρησιμοποιείται ως μουσείο και χώρος εκδηλώσεων.

Στην περιοχή της Πύλου δεσπόζουν δύο κάστρα: το καλοδιατηρημένο κάστρο Νιόκαστρο, το οποίο ονομάστηκε έτσι για να ξεχωρίζει από το ήδη υπάρχον Παλαιόκαστρο ή αλλιώς κάστρο της Γιάλοβας ή κάστρο του Ναβαρίνου, το κάστρο που είχαν χτίσει οι Φράγκοι στα 1200. Το Παλαιόκαστρο κατασκευάστηκε το 1278 από τον Φλαμανδό Νικόλαο Σαιντ Ομέρ, που ήταν βάιλος του Πριγκιπάτου της Αχαίας, πάνω στα ερείπια της Ακρόπολης της αρχαίας Πύλου. Το Παλαιόκαστρο χτίστηκε με τις πέτρες της αρχαίας ακρόπολης της Πύλου που κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα ονομαζόταν Ναβαρίνο, ονομασία που προήλθε από την επίθεση των Αβάρων τον 6ο αιώνα. Το Παλαιόκαστρο είναι σκαρφαλωμένο στο ακρωτήριο Κορυφάσιο, στον κόλπο της πανέμορφης Βοϊδοκοιλιάς. Σύμφωνα με τον Όμηρο ο Τηλέμαχος έφτασε στην παραλία της Βοϊδοκοιλιάς για να ρωτήσει τον Νέστορα για την τύχη του πατέρα του. Το Παλαιόκαστρο επίσης αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα καστέλια της Φραγκοκρατίας στην Πελοπόννησο.

Το Νιόκαστρο χτίστηκε μέσα στον οικισμό της Πύλου από τους Τούρκους το 1573 για να ελέγχουν τον κόλπο του Ναβαρίνου. Δύο σημαντικές ναυμαχίες για την χώρα μας έμελλε να συνδέσουν τις τύχες τους με το Νιόκαστρο. Η ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571 μεταξύ των ενωμένων δυνάμεων της Ισπανίας, της Βενετίας, του Πάπα και της Γένουας έναντι του Οθωμανικού στρατού οδήγησε στην καταστροφή του τουρκικού στόλου (στην ναυμαχία αυτή έχασε το αριστερό του χέρι ο ρομαντικός συγγραφέας Μιγκέλ Ντε Θερβάντες). Μετά την συντριπτική τους ήττα οι Τούρκοι αποφάσισαν να κατασκευάσουν το Νιόκαστρο προκειμένου να αποφύγουν στο μέλλον παρόμοιες ήττες. Η δεύτερη ναυμαχία που συνδέεται με το Νιόκαστρο είναι αυτή του Ναβαρίνου, η οποία έδιωξε για πάντα τις δυνάμεις του Ιμπραήμ από το κάστρο και από όλη την Πελοπόννησο. Ένα άλλο συμπτωματικό γεγονός που συνδέεται με τις δύο σημαντικές ναυμαχίες είναι το εξής: η ναυμαχία της Ναυπάκτου σημείωσε το τέλος των κωπήλατων πλοίων και η ναυμαχία του Ναβαρίνου το τέλος των ιστιοφόρων πλοίων. Το Παλαιόκαστρο είναι λαμπρό παράδειγμα αρχιτεκτονικής των νέων κάστρων, δηλαδή της στρατηγικής των πυροβόλων όπλων. Τα παλαιότερα κάστρα προστατεύονταν από ένα ψηλό τείχος και από μια απόκρημνη πλαγιά. Χτίζονταν σε υψώματα για να έχουν καλή θέαση και δύσκολη ανάβαση. Με την εφεύρεση αρχικά της πυρίτιδας και κατόπιν των κανονιών τα νέα κάστρα έπρεπε να είχαν χοντρά και ισχυρά τείχη, οι απόκρημνες πλευρές και οι γκρεμοί δεν ήταν από μόνες τους ικανές να προστατεύσουν την οχύρωση.

Μετά την αποχώρηση του Ιμπραήμ και των δυνάμεών του, στο Παλαιόκαστρο -σύμφωνα με την συνθήκη των μεγάλων δυνάμεων- έμεινε για μικρό χρονικό διάστημα ο Γάλλος Μαίζων με τα στρατεύματά του. Το κάστρο παραδόθηκε στην ελεύθερη Ελλάδα το 1832 και μετατράπηκε αρχικά σε στρατώνα και κατόπιν σε φυλακή βαρυποινιτών. Οι συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων ήταν άθλιες, δεν διέφεραν βέβαια και πάρα πολύ από τις συνθήκες διαβίωσης όλων των Ελλήνων της εποχής. Οι φυλακές παρέμειναν στο Νιόκαστρο έως και την δεκαετία του 1930. Σήμερα το Νιόκαστρο είναι ένας όμορφος μουσειακός χώρος, ιδιαίτερα καλοδιατηρημένος. Από τους παλιούς προμαχώνες του ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει την πόλη της Πύλου, τον κόλπο του Ναβαρίνου, το νησί της Σφακτηρίας και τις μικρές βραχονησίδες.               

Εύη Ρούτουλα