Αυτή είναι η Μπερέζινα - η ήττα της Μεγάλης Στρατιάς

«Ταξίδι είναι η ζωή μας

στην νύχτα, στον Χειμώνα,

Γυρεύουμε το διάβα μας,

στον άναστρο λειμώνα.»

Αυτό είναι το τετράστιχο που τραγουδούσε το ελβετικό σύνταγμα, που αποτελούσε τμήμα της Μεγάλης Στρατιάς του Ναπολέοντα κατά την άτακτη υποχώρησή τους από τον ποταμό Μπερέζινα.

Έχουν περάσει πάνω από διακόσια χρόνια από τότε και παρόλα αυτά, ακόμα και σήμερα οι Γάλλοι όταν θέλουν να πουν για μια μεγάλη αποτυχία ή για μια μεγάλη ήττα χρησιμοποιούν την παροιμιώδη φράση: «Αυτό είναι Μπερέζινα!»

Για να θυμηθούμε όμως λίγο τα γεγονότα του 1812. Βρισκόμαστε στην πρώτη δεκαετία του 19ου αιώνα και ο Μέγας Ναπολέων έχει καταφέρει να κυριαρχήσει σχεδόν σε όλη την Ευρώπη είτε με συμμαχίες είτε με νικηφόρες μάχες, ο στρατός του θεωρείται αήττητος. Ανάμεσα στους συμμάχους του ήταν και η Ρωσσία. Ο τσάρος Αλεξανδρος Α΄ όμως αποφασίζει να μην υπακούει πλέον τόσο πιστά τον Γάλλο σύμμαχό του και ξαναξεκινάει το εμπόριο με την Μεγάλη Βρετανία, που είχε διακοπεί λόγω της συμμαχίας του με τη Γαλλία. Ο Ναπολέοντας αποφασισμένος να τιθασσεύσει αυτήν την προδοσία στρέφεται εναντίον του πρώην συμμάχου του με τη λεγόμενη Μεγάλη Στρατιά του, που αποτελείτο από 690.000 άντρες (Γάλλοι και διάφοροι υποτελείς και σύμμαχοι: Γερμανοί, Ελβετοί, Ιταλοί, Πολωνοί κλπ). Από την άλλη πλευρά ο Ρώσικος στρατός αποτελείτο μόνο από 250.000 άντρες, έτσι αποφάσισαν να ακολουθήσουν την τακτική του ανταρτοπολέμου και όχι της ευθείας αντιπαράθεσης. Δύο φορές αναμετρήθηκαν οι Ρώσοι με τις ηνωμένες δυνάμεις των Γάλλων: μια στο Σμόλενσκ και μια στο Μποροντίνο, και τις δύο φορές ηττήθηκαν, αν και κατάφεραν να προκαλέσουν μεγάλες καταστροφές και απώλειες στην Μεγάλη Στρατιά.

Σχεδόν ανενόχλητος ο Ναπολέοντας με τον στρατό του έφτασε στην Μόσχα περιμένοντας τον τσάρο και τον στρατό του να δηλώσουν υποταγή. Μάταια όμως! Ο Ναπολέοντας αντίκρισε μια έρημη πόλη, αφού στρατός και άμαχος λαός είχε αναγκαστεί να εγαταλείψει την Μόσχα για να μην αναγκαστούν να παραδοθούν. Ο μεγάλος Γάλλος στρατηλάτης βρέθηκε να είναι νικητής χωρίς ηττημένους! Μια εβδομάδα αργότερα μια πυρκαγιά ξέσπασε στη Μόσχα καταστρέφοντας μεγάλο μέρος της πόλης και αφήνοντας τον νικητή χωρίς τον πολύτιμο ανεφοδιασμό του. Ο Ρώσος πρίγκιπας Ροστοπσίν έχει επίτηδες απομακρύνει όλες τις πυροσβεστικές αντλίες και έχει ελευθερώσει τους ποινικούς κρατουμένους δίνοντάς τους την εντολή να κάψουν την πόλη! Μετά από όλα αυτά, ο Ναπολέοντας αποφασίζει να οπισθοχωρήσει χωρίς όμως να σκεφτεί και να προβλέψει δύο παράγοντες: τον βαρύ ρώσικο χειμώνα και τον ανταρτοπόλεμο των Κοζάκων και των αντρών του στρατηγού Κουτούζωφ. Η «νικηφόρα» Μεγάλη Στρατιά οπισθοχωρώντας διασχίζει τον ποταμό Μπερέζινα και δέχεται επίθεση από δύο ρωσικές στρατιές. Ο εξασθενημένος στρατός του Ναπολέοντα που αναγκάζεται να πολεμήσει με θερμοκρασία οκτώ υπό το μηδέν τον μήνα Νοέμβριο, χωρίς τρόφιμα και με ελάχιστα πολεμοφόδια, καταστρέφεται. Μόλις 22.000 άντρες καταφέρνουν να επιστρέψουν ζωντανοί στη Γαλλία, η Μεγάλη Στρατιά θα χάσει επίσης 200.000 άλογα και 1.000 κανόνια. Οι νικητές Ρώσοι έχουν και αυτοί μεγάλες απώλειες: 210.000 στρατιώτες και 290.000 άμαχο πληθυσμό.

Ο ίδιος ο Ναπολέοντας δεν θα είναι παρών στην τελική οπισθοχώρηση των στρατευμάτων του, αφού αναγκάζεται να φύγει εσπευσμένα για το Παρίσι λόγω πραξικοπήματος που είχε βρει την ευκαιρία να κάνει ο στρατηγός Μαλέ. Ο αρχηγός του γενικού επιτελείου του τηλεγραφεί: «Μεγαλειότατε, ο στρατός δεν υφίσταται πλέον!»

Η μάχη της Μπερέζινα όμως θα είναι αυτή που θα ανατρέψει τον ρου της ιστορίας και θα οδηγήσει αργότερα τον Ναπολέοντα στο πασίγνωστο Βατερλώ. Η Ευρώπη συνειδητοποιεί ότι ο Ναπολέοντας δεν είναι αήττητος, οι Αυστριακοί και οι Πρώσοι αποσκιρτούν από τις συμμαχίες τους με την Γαλλία και στη Γερμανία γίνονται αντιγαλλικές διαδηλώσεις. Οι θριαμβικές μέρες του Ναπολέοντα σε λίγο θα είναι παρελθόν.

Έναν αιώνα αργότερα ένας άλλος υποψήφιος κοσμοκράτορας θα ηττηθεί από τις απέραντες ρώσικες στέπες, τον βαρύ χειμώνα αλλά και τον ηρωισμό και την στρατηγική του ρώσικου λαού. Η ιστορία επαναλαμβάνεται συνεχώς αλλά οι άνθρωποι δεν την μαθαίνουμε και είμαστε αρκετά εγωιστές για να διδαχτούμε. Είναι μοιραίο λοιπόν να αντιμετωπίζουμε την Μπερέζινά μας.

Εύη Ρούτουλα