Το ’21 στο Μόναχο

 

Διεθνής διημερίδα του Τμήματος Ορθοδόξου Θεολογίας του Πανεπιστημίου Μονάχου

για τα 200 χρόνια από την έναρξη της ελληνικής επαναστάσεως

 

«Η ελληνική επανάσταση του 1821, η οποία κατέληξε στον επιτυχή απελευθερωτικό αγώνα έναντι της οθωμανικής κυριαρχίας, υποτιμάται ως προς τις συνέπειές της. Κατά βάση απουσιάζει η συνείδηση ότι η μοντέρνα Ευρώπη γεννήθηκε και στην Πελοπόννησο.» Με αυτές τις ενδιαφέρουσες φράσεις σχολιάζει τις περαιτέρω διαστάσεις της επανάστασης ο Κωνσταντίνος Σακκάς σε επίκαιρο άρθρο του στην εφημερίδα Neue Zürcher Zeitung (08.04.2021) και προσφέρει στο δυτικοευρωπαϊκό κοινό εναύσματα μιας ευρύτερης αποτίμησης της ελληνικής επανάστασης. Αυτό λοιπόν το επετειακό έτος λαμβάνοντας αφορμή και θέλοντας να προβάλλει στην κεντρική και δυτική Ευρώπη (και όχι μόνο) και περαιτέρω συγκεκριμένες επόψεις αφορώσες στις εκκλησιαστικές, θεολογικές και κοινωνικές πλευρές του θέματος, το Τμήμα Ορθοδόξου Θεολογίας του Πανεπιστημίου Μονάχου οργάνωσε μεταξύ 18^ης και 19^ης Ιουνίου 2021 μια διαδικτυακή επιστημονική γερμανόφωνη διημερίδα με εκλεκτούς ομιλητές και με τίτλο: «200 χρόνια ελληνικό κράτος (1821-2021) και ο ρόλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας στη νεότερη Ελλάδα».

 

Το μοναδικό στο είδος του στη δυτική Ευρώπη Τμήμα Ορθοδόξου Θεολογίας, το οποίο συμπλήρωσε ήδη 25 χρόνια λειτουργίας ως αυτόνομος κρατικός πανεπιστημιακός θεσμός με πλήρη προγράμματα ορθοδόξων σπουδών σε μη ορθόδοξη δυτικοευρωπαϊκή χώρα, υπηρετεί στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του με ευθύνη δύο βασικούς τομείς: σύνολη την Ορθόδοξη Εκκλησία με όλη την ποικιλία των τοπικών Εκκλησιών που εκπροσωπούνται στην Ευρώπη από τη μια πλευρά και τις διαχριστιανικές και διαθρησκειακές επαφές και συνεργασίες από την άλλη πλευρά. Κατ’ αυτό τον τρόπο προσπαθεί, εκτός των άλλων, με επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες να αναδείξει στο δυτικό κοινό τις κατά τόπους Ορθόδοξες Εκκλησίες.

 

Επ’ ευκαιρία των 200 χρόνων της έναρξης της εθνικοαπελευθερωτικής επανάστασης των προγόνων μας έγινε προσπάθεια μέσω της διεθνούς αυτής Διημερίδας, η οποία βέβαια έλαβε χώρα παράλληλα με πάμπολλες εκδηλώσεις παγκοσμίως αυτό το έτος, να ερευνηθούν και να προβληθούν μερικές ιδιαίτερες διαστάσεις αυτού του αγώνα και των συνεπειών του μέσα από τους ερευνητικούς φακούς επιστημόνων θεολόγων και ιστορικών. Αναμφισβήτητα το 1821 απετέλεσε ιστορική στιγμή ανόρθωσης του ηθικού των Ελλήνων έναντι στην τουρκική τυραννία και την καταπίεση των «τετρακοσίων χρόνων». Αυτή η επανάσταση έθεσε συνάμα τα θεμέλια, ασφαλώς μέσα σε πολύ επώδυνες καταστάσεις και συνθήκες, για την αναγέννηση του έθνους και την ίδρυση του νέου ελληνικού μας κράτους. Κατά τη διάρκεια αυτής της διημερίδας εξετάστηκαν και παρουσιάστηκαν μέσα από οκτώ κεντρικές διαλέξεις πολλές ενδιαφέρουσες πτυχές της προετοιμασίας, της διεξαγωγής αλλά και των μεταγενέστερων χρόνων του αγώνα μέχρι τη νεότερη Ελλάδα, θέματα χωρισμένα σε δύο μεγάλες ενότητες: α) Ιστορικο-θεολογικές και ιδεολογικές επόψεις και β) Ιστορικο-πνευματικές και ιστορικο-κανονικές επόψεις.

 

Την έναρξη της διημερίδας σηματοδότησε ο γενικός χαιρετισμός και η εισαγωγική ομιλία του κυρίως υπεύθυνου διοργανωτή της, καθηγητού Κωνσταντίνου Νικολακόπουλου, Προέδρου του εν Μονάχῳ Ορθοδόξου Τμήματος, ο οποίος τόνισε τη σημασία της ηρωικής εθνικοαπελευθερωτικής εξέγερσης της 25ης Μαρτίου όχι μόνο για το νεοϊδρυθέν κράτος «Ελλάς», αλλά κυρίως για τον Ελληνισμό ως πηγή αιώνιου πολιτισμού και ιδεών. Περαιτέρω μετέφερε τις ευχές και τους χαιρετισμούς αρκετών ορθοδόξων Ιεραρχών από τις κατά τόπους Μητροπόλεις Γερμανίας και Αυστρίας. Ακολούθησε ένας εμπνευσμένος χαιρετισμός με τονισμό της σημασίας της επαναστάσεως από τον Ιεράρχη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, τον Έλληνα Μητροπολίτη Γερμανίας και Έξαρχο Κεντρώας Ευρώπης κ. Αυγουστίνο. Το εναρκτήριο μέρος της εκδήλωσης ολοκληρώθηκε με ολόθερμο χαιρετισμό και σημαντικότατες σκέψεις για το ρόλο της Εκκλησίας μας κατά την επανάσταση του Γενικού Προξένου της Ελλάδας στο Μόναχο, Δρος κ. Βασίλειου Γκουλούση.

 

Το πρώτο πάνελ, το οποίο συντόνισε ο συνάδελφος καθηγητής Αθανάσιος Βλέτσης, περιελάμβανε τρεις διαλέξεις ιστορικο-θεολογικού περιεχομένου: Ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ, Δημήτριος Μόσχος, παρουσίασε το θέμα «Το ´ποθούμενον´: Χιλιαστικά-εσχατολογικά ερμηνευτικά ρεύματα κατά τον απελευθε

ρωτικό αγώνα και η δημιουργία της νεοελληνικής εθνικής ταυτότητας». Ο θεολόγος Δρ Αλέξανδρος Παπαδερός, πρώτος Διευθυντής της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης, αναφέρθηκε στη σπουδαία προσωπικότητα του «Αδαμάντιου Κοραή: Ο Διαφωτισμός ως προϋπόθεση επιτυχίας μίας επαναστάσεως στην Ελλάδα». Η Τρίτη στη σειρά ομιλία του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της ανατολικογερμανικής Ερφούρτης Βασιλείου Μακρίδη εστίασε στα προεπαναστατικά χρόνια με το θέμα: «Εκούσια υποταγή ή στρατηγική επανάσταση; Μια αξιολόγηση του ρόλου της Ορθόδοξης Εκκλησίας κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας».

 

Το επόμενο πάνελ της πρώτης ημέρας, που συντόνισε ο συνάδελφος καθηγητής π. Δανιήλ Benga, ασχολήθηκε με δύο σημαδιακές προσωπικότητες για τα χρόνια σύστασης του ελληνικού κράτους το 19^ο αιώνα: Ο ιστορικός και θεολόγος Δρ Δημήτριος Μεταλληνός (διδάσκων στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο) ασχολήθηκε και παρουσίασε εμπεριστατωμένα την προσωπικότητα του πρώτου Κυβερνήτη: «Η ορθόδοξη ταυτότητα του Ιωάννη Καποδίστρια: το κλειδί κατανόησης της ζωής και του έργου του». Ο τέως Κοσμήτωρ της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ, καθηγητής Απόστολος Νικολαΐδης, φώτισε από την άλλη πλευρά μια σπουδαία εκκλησιαστική προσωπικότητα της εποχής: «Η συμβολή του Κοσμά του Αιτωλού στην ελληνική επανάσταση (1821)».

 

Τις επιστημονικές συμβολές κατά τη δεύτερη ημέρα του Συνεδρίου συντόνισε ο επιστημονικός συνεργάτης και Διδάσκων στο Ορθόδοξο Τμήμα του Μονάχου και συνδιοργανωτής της διημερίδας, Δρ Δρ Ανάργυρος Αναπλιώτης. Στην πρώτη διάλεξη της δεύτερης ημέρας ο καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Βελλάς Ιωαννίνων Γεώργιος Παναγόπουλος ανέλυσε το ενδιαφέρον θέμα «Θεολογικός στοχασμός και ιστορικο-φιλολογική κριτική στην Ελλάδα του 18^ου αιώνα: Η περίπτωση του Νεόφυτου Καυσοκαλυβίτη και Δωροθέου Βουλισμά». Ακολούθησε η συμμετοχή του Προτεστάντη καθηγητή εκκλησιαστικής Ιστορίας στο βορειογερμανικό Πανεπιστήμιο του Κιέλου, Ανδρέα Müller, ο οποίος παρουσίασε τμήμα από την έρευνά του αναφορικά με το προτεσταντικό υπόβαθρο της βασιλείας του Όθωνα στην Ελλάδα. Η εισήγησή του είχε θέμα την «Ορθόδοξη Εκκλησία στα γραπτά του βασιλικού Επιτρόπου Georg Ludwig von Maurer». Την τελευταία διάλεξη της επιστημονικής αυτής διημερίδας, με την οποία δόθηκε θεματική προέκταση στη νέα Ελλάδα, είχε αναλάβει ο κανονολόγος του ορθοδόξου Τμήματος στο Μόναχο, Ανάργυρος Αναπλιώτης, ο οποίος εισήγαγε τους συμμετέχοντες στις «Σχέσεις ανάμεσα σε κράτος και Εκκλησία στην Ελλάδα σήμερα».

 

Όλη αυτή τη διήμερη εκδήλωση έκλεισε με πολλές ευχαριστίες προς όλους τους συμμετάσχοντες και με μερικές συμπληρωματικές σκέψεις ο διοργανωτής Κωνσταντίνος Νικολακόπουλος, ο οποίος τόνισε πως η ελληνική επανάσταση του 1821, στην οποία συνεισέφεραν ηρωικά τόσο λαϊκοί όσο και κληρικοί, θα πρέπει να χαρακτηριστεί ως ένας άθλος σύνολου του ελληνικού λαού και ως κορυφαία ιστορική καμπή για ολόκληρη την ιστορία της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η επανάσταση έδωσε φτερά στους μέχρι πρότινος «ραγιάδες» και μέσα σε μία μόλις δεκαετία δημιουργήθηκε το ανεξάρτητο εθνικό κράτος της Ελλάδος, που αρχικά περιελάμβανε την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα μαζί με την Εύβοια και τις Κυκλάδες. Είναι αναμφισβήτητο ότι όλοι μαζί οι Έλληνες, λαϊκοί και κληρικοί, σε αυτή την περίοδο άλλαξαν την ροή της ιστορίας. Με τα φτωχά, αλλά ατρόμητα κι αλύγιστα κορμιά τους έστησαν φράγμα κόντρα στο ορμητικό ποτάμι της δουλείας, θέλοντας όσο τίποτα άλλο να χτίσουν και να σταθεροποιήσουν την ελευθερία τους έναντι των Οθωμανών και της απολυταρχίας.

 

Δρ Κωνσταντίνου Νικολακόπουλου

Καθηγητού Πανεπιστημίου Μονάχου