Καρυάτιδες

...οι όμορφες κόρες της αρχαιότητας

Με αφορμή τις ανασκαφές στην Αμφίπολη, πολλά έχουμε ακούσει για τα γλυπτά που ανακαλύφτηκαν, τις λεγόμενες Καρυάτιδες. Πολλά έχουν ακουστεί επίσης για την Καρυάτιδα του Ερεχθείου που σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο. Όλος ο κόσμος εκτιμά και σέβεται τις λεγόμενες Καρυάτιδες. Αλλά γιατί τις ονομάζουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο; Και τι είναι;

Η ονομασία προέρχεται από την πόλη Κάρυες, η οποία βρισκόταν στην Λακωνία, κοντά στην Σπάρτη. Σύμφωνα με κάποιες πηγές η λέξη καρυάτιδες αναφέρεται στις κοπέλες που ήταν καταδκασμένες σε αιώνια δουλεία επειδή η πόλη τους είχε μηδίσει κατά τους περσικούς πολέμους. Σύμφωνα με άλλη άποψη, καρυάτιδες ήταν οι παρθένες της πόλης, οι οποίες έπαιρναν μέρος σε τελετουργικούς χορούς της θεάς Άρτεμις. Σε κάθε περίπτωση το όνομα προήλθε από τις κοπέλες της πόλης Κάρυες, εξ΄ού Καρυάτιδες.

Αρχιτεκτονικά οι Καρυάτιδες χρησιμοποιήθηκαν για να αντικαταστήσουν τους κίονες και για να στηρίξουν κάποια κατασκευή: ζωοφόρους, στέγες, προσόψεις και πύλες. Χρησιμοποιήθηκαν ιδιαίτερα στην Ιωνική μορφή στην οποία η λυγερή, χορευτική στάση τους εκθείαζε την ομορφιά. Εν αντιθέσει, στην Δωρική μορφή κυριαρχεί η αντίστοιχη αρρενωπή εικόνα του Άτλαντα που με τους ώμους και τα δυνατά χέρια του σηκώνει βάρη.

Αρχικά οι Καρυάτιδες εμφανίστηκαν σε σκεύη με μορφή λεκάνης τον 7ο αιώνα π.Χ. Από τον 6ο αιώνα π.Χ. οι αρχιτέκτονες εκμεταλλεύονται την μορφή της κόρης που στηρίζει με κομψότητα πάνω της ένα κτήριο και την χρησιμοποιούν στο ιερό των Δελφών. Έναν αιώνα αργότερα, και συγκεκριμένα το 416 π.Χ. οι Καρυάτιδες θα χρησιμοποιηθούν στο Ερεχθείο, πάνω από τον τάφο του Κέκροπα, του χθόνιου ήρωα των Αθηνών. Στο συγκεκριμένο γλυπτό οι έξι κόρες κρατούν με το ένα χέρι σπονδή προς τιμήν του ήρωα και με το άλλο σηκώνουν την ενδυμασία τους με χάρη.

Στα μισά του 4ου αιώνα π.Χ. οι λεγόμενες Καρυάτιδες στήριζαν το κτήριο με το κεφάλι τους αλλά και με το ένα χέρι με την παλάμη προς τα επάνω. Τέτοιου είδους καρυάτιδες συναντάμε πάλι στους Δελφούς αλλά και στον θρακικό τάφο στο Σβέσταρι της Βουλγαρίας, στον τάφο της Ευρυδίκης στην Βεργίνα καθώς και στα νέα ευρήματα στην Αμφίπολη.

Οι Καρυάτιδες συνεχίζουν να εμφανίζονται στα διάφορα μνημεία ακόμα και στην Ρωμαϊκή περίοδο, π.χ. στα Μικρά Προπύλαια της Ελευσίνας, λέγεται πως οι δύο μορφές που βρέθηκαν εκεί είναι η θεά Δήμητρα και η κόρη της Περσεφόνη. Η μια από τις δύο Καρυάτιδες της Ελευσίνας βρίσκεται στο Μουσείο της Ελευσίνας ενώ η άλλη στο Μουσείο Fitzwilliam του Κέμπριτζ.        

Ο κόσμος και η Ευρώπη ειδικά, θα προσπαθήσει να αντιγράψει το σχέδιο των καρυάτιδων, στην εποχή του κλασικισμού αλλά και του παλαδιανού ρυθμού θα δούμε πολλά αντίγραφα των κορών που στηρίζουν κτήρια με την βοήθεια του κεφαλιού τους ή του ενός χεριού τους. Κανείς όμως δεν θα καταφέρει να αντιγράψει το αρχαίο, την αίσθηση ότι οι αγνές αυτές κοπέλες συμβολίζουν και τίθενται στην υπηρεσία του θεού και ήρωα, κανείς δεν θα καταφέρει να αποδώσει με τόση πίστη και χάρη τις πτυχώσεις των φορέματών τους, τις πλεξούδες των μαλλιών τους, το καθάριο βλέμμα τους.  

Εύη Ρούτουλα