Εὐγνώμων ἀπάντησις καὶ φιλάδελφος ἀφιέρωσις

Τοῦ Κώστα καὶ πάλι, μὲ τὶς εὐχές μου γιὰ τὰ ἐπικείμενα Ὀνομαστήριά Του

Τὰ μοναχικὰ στασίδια, τὰ μοναχικὰ ἀναλόγια, τὰ μοναχικὰ κουβούκλια ἐπιταφίων, οἱ μοναχικὲς κανδῆλες, κ.ἄ. πολλά, ἔχουν ἁπλωθεῖ ἀνὰ τὴν ἐπικράτεια. Τὰ σεμνὰ καὶ ἀληθινὰ λειτουργικὰ ἔργα τῶν προγόνων μας θύματα μιᾶς εὐμάρειας χωρὶς πνευματικὸ περιεχόμενο. ( Κων. Σπ. Τσιώλης)

...Κι ἔχει συνέχεια ὅλη αὐτὴ ἡ συζήτηση καὶ ὁ προβληματισμὸς γιὰ τὴν κληρονομιὰ τοῦ χθές, ποὺ εἴτε τή λησμονήσαμε εἴτε τὴν περιφρονοῦμε, εἴτε -γιὰ τὸ τάκ- ἁπλῶς τὴν προσπερνᾶμε. Φυσικὰ ὑπάρχει κι ἄλλη πλευρὰ τοῦ ζητήματος: ὅτι πολλὰ ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἱερὰ ἀντικείμενα καταντοῦν -ναί, καλὰ τὸ λέω-μουσειακὰ ἐκθέματα. Ἔτσι μιὰ ἱερὴ εἰκόνα ποὺ κοσμοῦσε κάποιο Τέμπλο καὶ στὴν οὐσία ἦταν λειτουργικὸ προσόμοιο, δηλαδὴ εἶχε τὴ θέση καὶ τὸ σκοπό του μέσα στὴν κάθε ἱερὰ Ἀκολουθία, σήμερα ἁπλᾶ στολίζει ἔνα τοῖχο κάποιου σπιτιοῦ, ὅπως ἕνα  πίνακας ζωγραφικῆς λ.χ., μιὰ φωτογραφία κ.λ.π. Γιατὶ κανεὶς  δὲν προσεύχεται ἐμπρός Της, κανένα καντήλι μὲ ἔλαιον ἀγαλλιάσεως καὶ προσφορᾶς δὲν ἀνάπτεται, καμμία δέηση μετὰ θυμιάματος δὲν γίνεται. Ὅπως καὶ τὰ παλιὰ τὰ μανουάλια ποὺ στολίζουν ἐπίσης κάποια σαλόνια -κάποτε εἶδα κρεμασμένα στὸν τοῖχο καὶ ἱ. ἄμφια!!!- δὲν ἔχουν καμμία ἀπολύτως χρησιμότητα, Χρησιμότητα δηλ. ποὺ νὰ ἀπορρέει ἀπὸ πίστη, ἀλλὰ εἶναι, δυστυχῶς, διακοσμητικὰ στοιχεῖα.

Φώναζε κάποτε ὁ Παπαδιαμάντης: «Καὶ ὁ ἠγαπημένος μαθητὴς ἦτο ἀκόμη ἐκεῖ, καὶ συνέχαιρεν ἐπὶ τῇ Ἀναστάσει, ἂν καὶ πτυχή τις μερίμνης συνέστελλε τὸ ὑψηλὸν μέτωπόν του, προβλέποντος ὅτι θρασὺς ἱερόσυλος ἔμελλε μετ᾽ οὐ πολὺ νὰ τὸν ἁρπάσῃ ἐκ τῆς κόγχης του διὰ νὰ τὸν μεταφέρῃ εἰς Ἀθήνας καὶ τὸν καθιδρύσῃ ὄχι εἰς ναὸν καὶ ὁλοκαύτωμα καὶ θυσιαστήριον, ὄχι εἰς τόπον τοῦ καρπῶσαι, ἀλλ᾽ εἰς Μουσεῖον, Ὕψιστε Θεέ! Εἰς Μουσεῖον, ὡς νὰ εἶχε παύσει ν᾽ ἀσκῆται εἰς τὸν τόπον τοῦτον ἡ χριστιανικὴ λατρεία, καὶ τὰ σκεύη αὐτῆς ν᾽ ἀνῆκον εἰς θαμμένον παρελθόν, καὶ νὰ ἦσαν ἀντικείμενον περιεργείας!… Ἵλεως γενοῦ αὐτοῖς, Κύριε!» (βλ. τὸ διήγημα Λαμπριάτικος Ψάλτης)

Μουσεῖα γίνονται σήμερα καὶ τὰ σύγχρονα τὰ σπίτια, γιατὶ ἔχει καταργηθεῖ τὸ εἰκονοστάσι, ὁ ἱερὸς ἐκεῖνος χῶρος τοῦ σπιτιοῦ δηλ. ὅπου ὑπῆρχαν οἱ εἰκόνες, τὸ καντήλι -ποὺ ἀναβόταν κυρίως τὴν ὥρα τοῦ ἐσπερινοῦ. Ἐκεῖ φυλαγόταν ὁ Ἁγιασμὸς τὰ ἄνθη τὰ εὐλογημένα τοῦ Ἐπιταφίου, τὸ κλωνάρι τῆς βάγιας κ.ἄ., ἀλλὰ καὶ τὰ στέφανα τοῦ Γάμου. Ἐκεῖ γινόταν ἡ προσευχή. Γιὰ κάθε ζήτημα: Προσωπικὸ ἤ οἰκογενειακό, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸν κάθε ἄνθρωπο ποὺ ἔχει ἀνάγκη τὴ θεία συνδρομή. Λὲς καὶ ἦταν ἕνα μικρὸ θυσιαστήριο ὁ χῶρος.

Στὶς μέρες μας ὅλα αὐτὰ πέρασαν καὶ γίνανε ἀνάμνηση. Κι οἱ ἀναμνήσεις αὐτὲς στήθηκαν σὲ Μουσεῖα πιὰ καὶ συλλογές, γιὰ νὰ μᾶς θυμίζουν... Μόνο ποὺ τὰ Μουσεῖα δὲν εἶναι ὁ φυσικὸς χῶρος ὅλων αὐτῶν, ὅπως δὲν εἶναι ὁ φυσικὸς ὁ χῶρος γιὰ μιὰ ἐλιά π.χ. στὴν ἔρημο, γιὰ μιὰ ἀμυγδαλιὰ σὲ βόρεια κλίματα. 

Πόσο δίκιο ἔχει λοιπόν ὁ Παπαδιαμάντης;

π. Κων. Ν. Καλλιανός