Αγαπημένοι σελιδοδείκτες και η ιστορία τους

Σήμερα παρέλαβα έναν χειροποίητο σελιδοδείκτη από μια γνωστή μου. Είναι ένα όμορφο, λούτρινο ζωάκι με μια μακριά ουρά που καλύπτει όλο το μήκος ενός βιβλίου. Με αφορμή αυτήν την αγορά μου, έκανα μια έρευνα για την ιστορία και την χρήση των σελιδοδεικτών και έμεινα κατάπληκτη με αυτά που ανακάλυψα. Τα μοιράζομαι λοιπόν εδώ μαζί σας.

Οι πρώτοι σελιδοδείκτες εφευρέθηκαν πολύ πριν την εφεύρεση της τυπογραφίας.  Θεωρείται ότι χρησιμοποιήθηκαν στην αρχαία Αίγυπτο για να διευκολύνουν τους αντιγραφείς παπύρων και περγαμηνών. Οι πιο παλιοί σελιδοδείκτες που έχουν διασωθεί έως και τις μέρες μας προέρχονται από μεσαιωνικές βιβλιοθήκες μοναστηριών και είναι φτιαγμένοι από περγαμηνή. Τέτοιοι σελιδοδείκτες βρίσκονται στην Βρετανική Βιβλιοθήκη. Στο βασιλικό μουσείο Μπρουνέι σώζεται ένας γυάλινος σελιδοδείκτης του 16ου αιώνα, ο οποίος κατασκευάστηκε στην Ινδία και έχει οπές σε γεωμετρικό ρυθμό. Η βασίλισσα Ελισάβετ η Πρώτη της Αγγλίας διέθετε έναν μεταξωτό σελιδοδείκτη, ο οποίος κοσμούσε την Βίβλο της.

Στην διάρκεια του 17ου αιώνα οι σελιδοδείκτες είναι χειροποίητοι και τα υλικά που προτιμούνται για την κατασκευή τους είναι το μετάξι, το ασήμι και το δέρμα. Στον 18ο αιώνα αρχίζει να χρησιμοποιείται η λεπτή, μεταξωτή κορδέλα που είναι στερεωμένη μέσα στο βιβλίο και καλύπτει όλο το μήκος του. Τέτοιου είδους σελιδοδείκτες χρησιμοποιούν ακόμα πολλές δερματόδετες εκδόσεις κυρίως κλασικής λογοτεχνίας. Στην βικτωριανή περίοδο έγιναν μόδα οι χειροποίητοι, κεντημένοι σελιδοδείκτες. Την ίδια περίοδο άρχισαν να φτιάχνονται δαντελένιοι, πλεκτοί και υφαντοί σελιδοδείκτες. Με την αύξηση και άνθιση της τυπογραφίας, οι σελιδοδείκτες έγιναν έντυποι, το υλικό που περίσσευε από την εκτύπωση ενός βιβλίου γινόταν σελιδοδείκτης, συνήθως πάνω του αναγραφόταν το όνομα του συγγραφέα, ο τίτλος του βιβλίου καθώς και το όνομα του εκδοτικού οίκου.

Ο Δημήτρης Παπακώστας είναι ίσως ένας από τους μεγαλύτερους συλλέκτες σελιδοδεικτών στην Ελλάδα, άρχισε να τους μαζεύει το 1975 και αυτήν την στιγμή η συλλογή του αριθμεί πάνω από 60.000 σελιδοδείκτες. Οι σελιδοδείκτες του είναι κατασκευασμένοι από ξύλο, ύφασμα, χαρτί, πλαστικό, δέρμα και άλλα υλικά. Οι περισσότεροι σελιδοδείκτες του αφορούν τα ίδια τα βιβλία και για αυτόν τον λόγο αποτελούν από μόνοι τους μια πλούσια αναφορά στα διάφορα έργα που έχουν εκδοθεί κατά την διάρκεια όλων αυτών των ετών. Το όνειρο του συλλέκτη Δημήτρη Παπακώστα είναι η δημιουργία ενός μουσείου σελιδοδεικτών.

Στο Κάνσας των Ηνωμένων Πολιτειών λειτουργεί το Μουσείο Σελιδοδεικτών, το οποίο μπορούν να επισκεφτούν όλοι οι λάτρεις και οι συλλέκτες των χαρακτηριστικών αυτών αντικειμένων. Όποιος θέλει μπορεί να κάνει δε ειδική παραγγελία προκειμένου να φτιαχτεί ο επιθυμητός σελιδοδείκτης του.

Ως σελιδοδείκτες και για να αποφύγουμε να τσακίσουμε τις σελίδες του αγαπημένου μας βιβλίου, κάποιοι από εμάς έχουμε κατά καιρούς χρησιμοποιήσει εισιτήρια, στιλό, χαρτοπετσέτες, λαστιχάκια  και οποιοδήποτε άλλο πρόχειρο υλικό βρεθεί στην κατοχή μας. Με ή χωρίς σελιδοδείκτες, ας συνεχίσουμε να αγαπάμε τα βιβλία και να διαβάζουμε, γιατί το κάθε βιβλίο είναι γνώση, είναι συλλογή εμπειριών, είναι ταξίδι σε άλλους πολιτισμούς, σε μαγικά μέρη.      

Εύη Ρούτουλα