Το λάδι

Ο όρος «λάδι», με τον γλωσσικό τύπο «έλαιον», παρουσιάζεται 195 φορές στην Παλαιά Διαθήκη (ενώ ο όρος «ελαία» εμφανίζεται 33 φορές και ο όρος «ελαιών» 9 φορές) και 11 φορές στην Καινή Διαθήκη (ενώ ο όρος «ελαία» εμφανίζεται 15 φορές και ο όρος «ελαιών» 1 φορά).

Στην Παλαιά Διαθήκη το λάδι παρουσιάζεται να έχει εννοιολογική συνάφεια με το χρίσμα και την ανάληψη κάποιας εξουσίας, κυρίως ιερατικής (Έξοδ. 29, 7). Γι’ αυτό συνοδεύεται κάποτε και από τον επιθετικό προσδιορισμό «αγιασμένο» (Αριθμ. 35, 25). Επίσης, παρουσιάζεται ως ένα από τα κύρια στοιχεία (συστατικά) της ονομαζόμενης «αιώνιας θυσίας», η οποία ήταν ημερήσια τελετή, ενταγμένη στην καθημερινή αναίμακτη λατρεία του ναού των Ιεροσολύμων (Έξοδ. 29, 40).

Στον Ψαλμό 103, που διαβάζεται πάντοτε στην έναρξη της Ακολουθίας του Εσπερινού, ο προσευχόμενος άνθρωπος αναπέμπει προς τον πάνσοφο «Μάστορα Γεροθεό» (όπως ονομάζει τον Ύψιστο ο στρατηγός Μακρυγιάννης) ύμνο και δοξολογία, με αφορμή την ενατένιση της δημιουργίας. Στο στίχο 15 διαβάζουμε την γλυκύτατη φράση «...του ιλαρύναι πρόσωπον εν ελαίω», που μας παραπέμπει σε διάφορες ερμηνείες και εξηγήσεις. Βασικά βέβαια βλέπουμε εδώ την χρήση του λαδιού, φυσική και μετα-φυσική, να κάνει το πρόσωπο του ανθρώπου να λαμποκοπά.

Το λάδι θεωρείται πως έχει θεραπευτικές ιδιότητες και με αυτό (μαζί και με κρασί) άλειφαν πληγές. Έχουμε διάφορες σχετικές αναφορές στην Αγία Γραφή περί αυτού, με πιο γνωστή και ιδιαίτερα σημαντική την παραβολή του Καλού Σαμαρείτη (Λουκ. 10, 30-37).

Στη χριστιανική εποχή, τα μέλη της Εκκλησίας του Χριστού, έρχονται σε άμεση (κι όχι απλά ιδεολογική) επαφή με το λάδι σε διάφορες στιγμές της ζωής τους, όπως κατά την βάπτισή τους, στο μυστήριο του ευχελαίου (ένα ολόκληρο μυστήριο με το λάδι στο επίκεντρό του), και βέβαια στη λήξη της αγωνιστικής επίγειας πορείας τους, στην έσχατη και οδυνηρή στιγμή της ταφής τους και της επιστροφής τους «εις τα εξ ων συνετέθησαν».

Ο άξιος λαός μας με την σοφή σκέψη και τον υπέροχο λόγο του ιστόρησε και μια σειρά από ενδιαφέρουσες παροιμίες για το λάδι, όλες τους γεμάτες από νοήματα και αξίες. Μερικές από αυτές είναι και οι παρακάτω:

- Κάθε σταλαματιά νερό τ' Απρίλη είναι ένα βαρέλι λάδι.
- Λάδι βρέχει, κάστανα χιονίζει.
- Λάδια πολλά κι από τηγανήτα τίποτα.
- Έβκην που πάνω, σαν το λάδιν (κυπριακή).
- Εγύρισεν η φατζιή τζι’ έφαν το λάδιν (κυπριακή).

Στο «Χρονικό μιας πολιτείας» του Παντελή Πρεβελάκη, βρίσκουμε ένα πολύ ενδιαφέρον απόσπασμα, όπου ρωτάει ο εγγονός τον παππού του «τι δέντρο θέλεις να φυτέψω πάνω από τον τάφο σου, κι αυτός απαντά μια ελιά», «γιατί; τον ρωτά», «για να ’μαι σίγουρος πως απ’ το λαδάκι του δέντρου θ’ ανάβει και το καντήλι μου...».