Οι ταυρομαχίες

Λαϊκή παράδοση, ελληνικές ρίζες και ερωτήματα

Διαβάζοντας το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Ταξιδεύοντας: Ισπανία», στάθηκα ιδιαίτερα  στο σημείο που περιγράφει τις εντυπώσεις του από τις ταυρομαχίες. Φυσικά θυμήθηκα το δικό μου ταξίδι στην Ιβηρική χερσόνησο πριν από πολλά χρόνια και την μεγάλη αίσθηση που μου είχε προκαλέσει το βάναυσο αυτό άθλημα. Απόψε τελειώνοντας το βιβλίο του Καζαντζάκη έψαξα να βρω τις ιστορικές ρίζες του βάρβαρου αυτού εθίμου.

Διαβάζοντας περαιτέρω για τις ταυρομαχίες συνειδητοποίησα τον λόγο που για εμάς τους Έλληνες το έθιμο αυτό είναι τόσο οικείο. Στο βιβλίο του «Κριτίας» ο Πλάτωνας περιγράφει για πρώτη φορά στην ανθρωπότητα την φημισμένη πλέον σε όλους μας Ατλαντίδα. Εκεί αναφέρει πως οι δέκα βασιλείς της Ατλαντίδας άφηναν στον ναό του Ποσειδώνα ελεύθερους τους ταύρους και ακολούθως έκαναν δεήσεις στους θεούς για να επιλέξει τον θυσιαζόμενο ταύρο. Μετά κυνηγούσαν τους ταύρους με ξύλα και θηλιές. Σύμφωνα με τις περιγραφές του Πλάτωνα η αρχαία Ατλαντίδα βρισκόταν στις Ηράκλειες Στήλες, στην σημερινή Ιβηρική χερσόνησο, πολύ κοντά στο Γιβραλτάρ και ήταν μια μεγάλη ναυτική δύναμη περί το 9.500 π.Χ.

Εμείς οι Έλληνες εκτός από τον Πλάτωνα, έχουμε και άλλους λόγους να νιώθουμε μια οικειότητα με το έθιμο της ταυρομαχίας. Στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα φιλοξενούνται  δύο χρυσά κύπελα από το Βαφειό της Λακωνίας. Είναι έργα της Μυκηναϊκής εποχής και χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα π.Χ. Στα κύπελα αυτά απεικονίζεται η αιχμαλωσία τριών ταύρων με δίχτυ καθώς και ο τραυματισμός των κυνηγών. Είναι φανερό πως οι σκηνές αυτές σχετίζονται με τον μύθο της Πασιφάης και τα μινωϊκά ταυροκαθάψια, παρόμοια δε τοιχογραφία στόλιζε το ανάκτορο της Κνωσού στην Κρήτη. Τα μεγαλόσωμα ζώα λόγω της άγριας φύσης τους και των μυτερών κεράτων τους θεωρούνταν ιερά και χρησιμοποιούνταν τόσο για θρησκευτικές τελετές όσο και σε αγωνιστικούς χώρους.

Στον Μινωϊκό πολιτισμό οι ταύροι ταυτίζονταν με τις θεότητες του Ουρανού και του Ήλιου, τις βροχές και την θερμότητα, τα στοιχεία γονιμοποίησης της γης και θεωρούνταν ιεροί. Στα μινωϊκά ταυροκαθάψια έπαιρναν μέρος νεαρά αγόρια και κορίτσια που προσπαθούσαν να πιάσουν τον ταυρό χωρίς να τον πληγώσουν, χρησιμοποιώντας δίχτυα και θηλιές. Ακινητοποιούσαν το ζώο και ανέβαιναν στην πλάτη του εκτελώντας μια σειρά ακροβατικών κινήσεων. Η κρητική ταυρομαχία ήταν ευγενές και ηρωϊκό άθλημα, άνθρωπος και ζώο βρίσκονταν αντιμέτωποι επί ίσοις όροις. Στο τέλος βέβαια ακολουθούσε η θυσία του ταύρου.

Στην Ισπανία η ιστορία των ταυρομαχιών δεν είναι τόσο αρχαία, άρχισε μόλις τον 18ο αιώνα όταν ο Φραντσίσκο Ρομέρο, ένας τολμηρός βοηθός σε μια ιδιωτική αρένα αριστοκρατών αντιμετώπισε πεζός έναν ταύρο μόνο με την βοήθεια του καπέλου του.

Πολλά έχουν ειπωθεί για τις ταυρομαχίες και για πολλούς ανθρώπους στις μέρες μας αποτελούν ένα βάρβαρο και άνευ ουσίας έθιμο που έχει ως κατάληξη τον βασανισμό και την θανάτωση ενός ζώου. Το 2007 η κρατική ισπανική τηλεόραση κατήργησε την μετάδοση των ταυρομαχιών επειδή κρίθηκε βίαιη για τους ανήλικους θεατές. Το 2012 απαγορεύτηκαν οι ταυρομαχίες στην περιφέρεια της Καταλονίας. Εγώ προσωπικά συντάσσομαι με όλες τις φωνές των ακτιβιστών, σέβομαι την ιστορία και την παράδοση, λατρεύω την ιστορία και τις καταβολές της αλλά θεωρώ απαράδεκτο τον βασανισμό οποιουδήποτε πλάσματος.

Παρόλα αυτά θα κλείσω το κείμενο αυτό με την φράση του αγαπημένου μου Έρνεστ Χέμινγουει από το βιβλίο του για τις ταυρομαχίες «Θάνατος το απομεσήμερο»: «Μια ολοκληρωμένη ταυρομαχία που θα διακρίνεται από παλικαριά, τέχνη και αντίληψη και πάνω απ’ όλα ομορφιά και συναίσθημα κάνει κάποιον να ξεφύγει από τον εαυτό του και να αισθανεί αθάνατος, χαρίζοντάς του μια έκσταση που αν και στιγμιαία είναι βαθειά όσο και μια θρησκευτική έκσταση.»       

Εύη Ρούτουλα