Γιάννης Μόραλης

Ο  Έλληνας ζωγράφος του 20ου αιώνα

Πρόσφατα είχα την ευκαιρία να δω αρκετούς πίνακες του ζωγράφου Γιάννη Μόραλη στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όπου λειτουργεί έκθεση με έργα του. Η εν λόγω έκθεση είναι ανοιχτή και δωρεάν για το κοινό και συνιστώ σε όλους όσους ζουν ή επισκεφτούν την Αθήνα να περάσουν από εκεί. Άλλωστε φέτος εορτάζονται τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου ζωγράφου. Σύμφωνα με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού το 2016 έχει οριστεί «έτος Γιάννη Μόραλη» και έχει θεσπιστεί και ειδικό βραβείο ονομαζόμενο «Βραβείο εικαστικών τεχνών Γιάννη Μόραλη».

Ο Γιάννης Μόραλης γεννήθηκε στην Άρτα το 1916, η οικογένειά του μετακόμισε στην Πρέβεζα και αμέσως μετά στην Αθήνα. Ο Γιάννης σε ηλικία 11 ετών αποφάσισε να ασχοληθεί με την ζωγραφική και άρχισε να παρακολουθεί τα λεγόμενα «κυριακάτικα μαθήματα» στην Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Γνωρίζεται με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον Χρήστο Καπράλο και φοιτά δίπλα σε μεγάλους ζωγράφους, όπως ο Κωνσταντίνος Παρθένης και ο Ουμβέρτος Αργυρός. Συμμετέχει στην έκθεση ελληνικής χαρακτικής στην πρώην Τσεχοσλοβακία και αμέσως μετά και με υποτροφία έφυγε να συνεχίσει τις σπουδές του στη Ρώμη μαζί με τον φίλο του Νίκο Νικολάου για περίπου έναν χρόνο. Ακολουθούν σπουδές στο Παρίσι επί πολλά χρόνια, όπου εκτός από ζωγραφική έκανε μαθήματα ψηφοθεσίας. Με την κήρυξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου ο Μόραλης επιστρέφει στην Ελλάδα. Το 1941 παντρεύεται την Μαρία Ρουσέν και κατά την διάρκεια του πολέμου αναγάζεται να ζωγραφίζει προσωπογραφίες επί παραγγελία για να μπορέσει να επιβιώσει. Πέντε χρόνια αργότερα χωρίζει με την γυναίκα του και παντρεύεται την γλύπτρια Αγλαΐα Λυμπεράκη, μαζί της αποκτά τον γιο του, Κωνσταντίνο. Από το 1948 αρχίζει να διδάσκει στη Σχολή Καλών Τεχνών.

Και κάπου εκεί αρχίζει η ανοδική πορεία του. Ιδρύεται η ομάδα «Αρμός» στην οποία είναι αντιπρόεδρος, με πρόεδρο τον Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα και επίσης αντιπρόεδρο τον Γιάννη Τσαρούχη και μέλη την γυναίκα του και τον Νίκο Εγγονόπουλο. Ο Γιάννης Μόραλης συνεργάζεται με τις εκδόσεις Ίκαρος, φιλοτεχνώντας εξώφυλλλα των βιβλίων τους καθώς και με το Χορόδραμα όπου αναλαμβάνει τα σκηνικά και τα κουστούμια. Αμέσως μετά αναλαμβάνει τα σκηνικά και τα κοστούμια στο Θέατρο Τέχνης. Επισκέπτεται τη Ρωσία μαζί με ομάδα Ελλήνων καλλιτεχνών, λαμβάνει μέρος στην Μπιενάλε της Βενετίας και το Δημοτικό Μουσείο του Τορίνου αγοράζει πίνακές του.

Στην δεκαετία του 1960 ο Μόραλης σχεδίασε συνθέσεις για τα ξενοδοχεία του ΕΟΤ, για τα περίπτερα του ΟΛΠ, για εστιατόρια και καφετέριες. Συνέχισε να συνεργάζεται με τον Γιάννη Τσαρούχη και τον Νίκο Χατζηκυριάκο Γκίκα. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος του απένειμε τον Ταξιάρχη του Φοίνικος και το 1973 έλαβε το Χρυσό Μετάλλιο στη Διεθνή Έκθεση του Μονάχου. Το 1979 του απονεμήθηκε το Αριστείο των Τεχνών από την Ακαδημία Αθηνών.

Για τον Γιάννη Μόραλη δεν ήταν σκοπός ζωής μια καριέρα στο εξωτερικό, ήταν ικανοποιημένος από την αναγνώριση που ελάμβανε από την Ελλάδα, η ζωγραφική δεν ήταν για αυτόν τρόπος αναγνώρισης αλλά μέθοδος επικοινωνίας. Ο Μόραλης και στην ζωγραφική, στο κεραμικό, στην χαρακτική, στο μωσαϊκό παρουσίαζε την εσωτερικότητα των χαρακτήρων του, συνδύαζε με απόλυτη επιτυχία τον ρεαλισμό, την ευαισθησία, τον συμβολισμό και την αφαιρετικότητα.

Ο Γιάννης Μόραλης έφυγε από αυτήν τη ζωή το 2009, πλήρης ημερών και διακρίσεων. Υπήρξε ο νεώτερος καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών, λάτρευε την Αίγινα όπου είχε σπίτι, αναγκάστηκε να αποχωριστεί πολλούς από τους πίνακες- παιδιά του για οικονομικούς λόγους και λάτρευε τα ποιήματα του Καβάφη.

Θα το επαναλάβω, όσοι βρίσκεστε στην Αθήνα, μην παραλείψετε μια βόλτα στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, και όσο είστε εκεί, ρίξτε μια ματιά στα έργα αυτού του μεγάλου καλλιτέχνη.

Εύη Ρούτουλα