Μεταλλαγμένοι Καλλικάντζαροι

(Στοχασμοὶ στὸ Δωδεκαήμερο ποὺ πέρασε, καὶ ὄχι μόνο)

Κατὰ τὴν παράδοση, τὴν Παραμονὴ τῶν Θεοφανείων, ὅταν «μπαίνει ὁ Σταυρὸς στὸ νερό», τότε ἀναχωροῦν καὶ τὰ καλλικατζούρια. Αὐτὰ τὰ ἀστεῖα μισοδαιμονικὰ ὄντα, ποὺ ἀνεβαίνουν ἀπὸ τὰ ἔγκατα τῆς γῆς τὴν Παραμονὴ τοῦ Χριστοῦ, τῶν Χριστουγέννων καὶ ἀναχωροῦν μόλις τελειώσει τὸ ἑορταστικὸ Δωδεκαήμερο. Μάλιστα, ἡ φυγή τους συμπίπτει μὲ τὸν ἁγιασμὸ τῶν σπιτιῶν ποὺ γίνεται ἐκείνη τὴν ἡμέρα, ἀφοῦ προηγουμένως στὸ ναὸ εἶχε προηγηθεῖ ἡ Ἀκολουθία τῶν Μ. Ὡρῶν, τοῦ Ἑσπερινοῦ καὶ τῆς Θ. Λειτουργίας τοῦ Μ. Βασιλείου, μὲ ἐπισφράγισμα τὴν τέλεση τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ.

Ὁ λαὸς ποὺ συμπαθεῖ αὐτὰ τὰ ζιζάνια, ἀλλὰ καὶ συγχρόνως τὰ ἀποστρέφεται, πολὺ σοφὰ καὶ μὲ σκωπτικὸ τρόπο βρήκε τὰ ἀνάλογα τραγούδια καὶ παραμύθια γιὰ νὰ τὰ κρατήσει ὅλο τὸ Δωδεκαήμερο κι ὅταν πιὰ φτάσουν τὰ Φῶτα καὶ τὰ χορτάσει, τὰ διώχνει. Ναί, τὰ διώχνει, ὄχι γιὰ πάντα. Γιατὶ τὰ φαιδρὰ αὐτὰ δαιμόνια τοῦ φτιάχνουν τὸ κέφι του (βλ. π.χ. τὴν ὅμορφη ἱστορία τοῦ μυλωνᾶ μὲ τὸν καλλικάντζαρο, ποὺ ἔχει καὶ νόημα ἀλλὰ καὶ σημασία). Μόνο ποὺ κάποτε πρέπει νὰ ἀναχωρήσουν κι αὐτά. Γι᾿ αὐτὸ κι ἐμεῖς βρήκαμε τὸν τρόπο: Μπροστὰ ὁ παπᾶς μὲ τὸ Σταυρό καὶ ξοπίσω ἡ παπαδιὰ μὲ τὸ θερμό, ὥστε νὰ φύγουν τὰ καλλικατζούρια. Φυσικὰ ἐδῶ ὁ θερμὸς μᾶς πάει κάπου μακρυά. Καὶ πολὺ παλιά, μάλιστα, ὅταν φωτίζαμε τὰ σπίτια τὴν παραμονὴ τῶν Θεοφανείων,  μᾶς λέγανε οἱ ἀρχαῖες νοικοκυρές: «Ρίξι, παπᾶ, νὰ φύγνει τὰ καλλ᾿ κατζούρια»... Κάτι ποὺ σήμερα λησμονήθηκε, ὅπως κι ἐκεῖνα. Τὰ Καλλικατζαρούδια, δηλαδή. Θερμός, λοιπόν, ἦταν ὁ Μεγαλος Ἁγιασμός, τὸ «ἐφορκισμένον ὕδωρ» (πρβλ. τὴν εὐχὴ τοῦ καθαγιασμοῦ: «καὶ μὴ ὑποκρυβήτω τῷ ὕδατι τούτῳ δαιμόνιον σκοτεινὸν ταραχῆς διανοίας ἐπάγον...»). Μ᾿ αὐτὸ ραντίζανε τὰ σπίτια, τὰ ὑποστατικά, τὰ περιβόλια καὶ τοὺς ἀγρούς οἱ παλιοί.

«Φεύγετε νὰ φεύγουμε, ἐρχετ᾿ οὑ τουρλόπαπας / μὲ τὴν ἁγιαστούρα του καὶ μὲ τὴ βρεχτούρα του».

Τὰ καλλικατζούρια ἔφυγαν πιά. Κι ὅμως ἀπόμειναν ἄλλα διαμονικὰ ὄντα ποὺ καθημερινὰ μᾶς πειράζουν κι εἶναι πιὸ ἐπικίνδυνα ἀπὸ τοὺς καλλικατζάρους. Γιατὶ δὲν εἶναι δὰ καὶ δύσκολο νὰ μὴ μπορεῖ νὰ διακρίνει κανεὶς τὴν δαιμονικὴ συμπεριφορὰ πολλῶν ἀνθρώπων, ποὺ μὲ ὕπουλο τρόπο π.χ. ἀνταγωνίζονται τὸν συνάνθρωπο, σὲ σημεῖο νὰ ἐπιθυμοῦν τὴν ἐξαφάνισή του. Ἤ, πάλι δὲν εἶναι δυνατὸ  νὰ ξεπεραστεῖ ἡ ἐπιθετικότητα, ἀκόμα καὶ μεταξὺ τῶν μικρῶν παιδιῶν, ποὺ βωμολοχοῦν, μάλιστα, μὴν ὑπολογίζοντας μήτε δασκάλους, μήτε γονεῖς, γιατὶ ἔτσι μάθανε... Ἀπὸ ποιούς; Μά, πρῶτ᾿ ἀπὸ τὸ σπίτι τους, ἀπὸ διάφορα «παιδικὰ» φίλμ -ποὺ κάθε ἄλλο εἶναι παιδικά!!! ἀπό...ἀπό...

Τὰ καλλικατζούρια ἔχουν χρόνια πολλὰ ποὺ χάθηκαν ἀκόμα κι ἀπὸ τὰ παραμύθια, ὄχι ἀπὸ τὴ ζωή μας. Πᾶνε πιὰ ἐκεῖνες οἱ τρυφερὲς παιδικὲς σκηνὲς ποὺ ζήσαμε, ὅπως αὐτὴ ποὺ ζωγράφισε μὲ χρώματα ποικίλα κι ὄμορφα ὁ γείτονας Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης:

«-Λοιπὸν θὰ ἔλθουν ἀπόψε; Ἐρωτᾷ εἷς τῶν μικρῶν.

 -Τώρα ἴσως ἔφθασαν, ἀποκρίνεται ὁ γέρων.

 -Καὶ εἶναι πολλοί;

 -Ἄνδρες, γυναῖκες καὶ παιδιὰ.

 -Καὶ ποῦ θὰ καθίσουν;

- Θὰ μοιρασθοῦν εἰς ὅλα τὰ σπίτια τοῦ χωριοῦ.

...Ἐννοεῖται ὅτι πρόκειται περὶ τῶν καλικατζάρων. Εἶναι περιττὸν νὰ ἀναπτύξωμεν τὸν θελκτικὸν αὐτὸν μῦθον, ὅστις τοσάκις μικροὺς σᾶς ἐφόβισεν ἤ ἐφήβους σᾶς ἐφαίδρυνε».

Τώρα πιὰ ἔχουμε τοὺς σκληροὺς καὶ ἀπάνθρωπους «καλλικάτζαρους», τὴ μεταλλαγμένη ἐκδοχὴ τῶν φαιδρῶν ἐκείνων κι ἀστείων ὄντων. Ποὺ μένουν ὁλάκερο τὸ χρόνο καὶ τὸ χνῶτο τους μυρίζει ἐκδίκηση καὶ θάνατο.

Κι ἡ μόνη ἐλπίδα νὰ ἀπομακρυνθοῦν εἶναι ἡ ἐμβίωση τοῦ μηνύματος τοῦ κορυφαίου τῶν Χριστουγέννων: «Δεῦτε λάβωμεν τὰ τοῦ Παραδείσου ἔνδον Σπηλαίου...». Κι αὐτὸ λέει, ἀλλὰ καὶ διδάσκει πολλά. Πάρα πολλά μάλιστα.

π. Κ.Ν. Καλλιανός

7 Ἰαν 2016